InfoHub Logo

Árqaısymyz bir ret bolsa da kompúterlik vırýstarmen betpe-bet kezikkenimiz anyq. Búginde olardyń san-alýan túrleri taralýda. Biz búgin siz bilmegen kompúterlik vırýstar týraly birneshe qyzyqty fakt usynbaqpyz.

1. Álemdegi eń alǵashqy vırýsty 1983 jyly 10 qarashada Fred Koen kompúterlik qaýipsizdik týraly semınarda tanystyrǵan bolatyn. Al qazirgi tańda, elektrondy qurylǵylardy kúndelikti zaqymdaıtyn birneshe myńnan asa vırýs túrleri belgili.

2. Statısıka boıynsha, jyl saıyn árbir úshinshi kompúter, eń kem degende, jylyna bir ret vırýstyq shabýylǵa tap bolady.

3. Mamandardyń zertteýine sáıkes, antıvırýstardyń 1-2 kúnde-aq eskiretini anyqtalǵan. Osyǵan oraı, vırýstarǵa qarsy qorǵaýǵa qaramastan, 15% vırýs kompúterge erkin kire alady. Sebebi, hakerler tehnıkalyq jabdyqty zaqymdaýdyń kúrdeli joldaryn kúndelikti oılap tabý ústinde.

4. Jyl saıyn kompúterlik vırýstar álemdik ekonomıkaǵa $1,5 trıllıon kóleminde qarjylyq shyǵyn ákeledi.

5. Tarıhtaǵy eń joıqyn vırýs «I Love You (Men seni súıemin)» atty romantıkalyq ataýǵa ıe, sonymen qatar, ol «LoveLetter» atymen de belgili. Atalǵan jazýmen taralǵan hat-habar Fılıppınnen 2000 jyldyń 4-mamyrynan 5-mamyryna qaraǵan túni búkil álemdegi paıdalanýshylarǵa jiberile bastaǵan. Eshqandaı kúdiksiz hat-habardy ashqan qoldanýshylar, onyń astynda zulym vırýstyń jasyrynyp jatqanyna beıhabar edi...

Qoldanýshy hatty ashqan kezde, vırýs sol sátte-aq hattyń kóshirmesin jasap, ony qoldanýshynyń barlyq kontaktilerine jibergen. Osylaısha, «I Love You» vırýsy 3 mıllıonnan asa kompúterdi zaqymdaý arqyly, álemdik ekonomıkaǵa 10-15 mıllıard dollar qarjylyq shyǵyn keltirdi. Kezinde dúnıe júzi boıynsha eń shyǵyndy vırýs bolǵan «LoveLetter» álemdegi eń joıqyn, zulym vırýs retinde Gınnes rekordtar kitabyna endi.

6. Al eń qaýipsiz vırýs - «Blaster» dep atalady, sonymen birge, ol «Lovsan», «Lovesan» nemese «MSBlast» atymen de tanymal. Bul vırýstyń epıdemıasy 2003 jyldyń tamyz aıynda baıqalǵan. Vırýs tarıhy Xfocus ujymynyń Windows operasıalyq júıesinde býferdiń tolyp ketýine baılanysty osaldyqty tapqannan keıin bastaldy. Osy osaldyqqa baılanysty vırýstyq baǵdarlamalar paıda boldy, olardyń ishindegi eń tanymaly - «Blaster» vırýsy. Vırýs kompúterge engennen keıin kezdeısoq IP-adresterdi túrlendire bastaǵan. Osydan soń júıede óziniń zaqymdaıtyn qurbandaryn izdep taýyp, ony elektronıkalyq qurylǵyǵa juqtyrǵan jáne bul sıkl birneshe ret qaıtalanypty.

Osyndaı qurylǵyaralyq taralymǵa baılanysty 300 myńǵa jýyq kompúter zaqymdanǵan. Paıdalanýshylarǵa atalǵan vırýstyń kesirinen kompúterlerin óshirip-qaıta qosqannan basqa, asa ábigerlik joq. «Blaster»-diń maqsaty - Microsoft serverine shabýyl jasaý bolǵan. Alaıda, kompanıa serverlerdi ýaqytsha jabý arqyly vırýstardyń zararyn mınımaldy etti. Negizinen, vırýs ıdeıasynyń máni – vırýs kodyndaǵy Bıllı Geıtstiń atyna jazylǵan jasyryn habarlamada edi: «Billy Gates why do you make this possible? Stop making money and fix your software!!» («Bıllı Geıts, siz muny ne úshin isteýdesiz? Aqsha jasaýdy doǵaryńyz, baǵdarlamalyq jasaqtamańyzdy túzetińiz!»).

Bul vırýsty jasaǵan - Djeffı Lı Parson. Ol – bir jarym jylǵa túrmege qamalyp, 225 saǵat qoǵamdyq jumyspen aınalysý júktelgen amerıkalyq oqýshy bolatyn.

7. Álemdegi eń jyldam vırýs — Slammer, aýdarǵanda «túrme» maǵynasyna saıady. Sanaýly mınýttarda ǵana ol 75 myńnan asa kompúterdi zaqymdaı alǵan.

8. Belgili baǵdarlamashy Pıter Norton 1988 jyly qyzyqty habarlama jarıalady. Ol eshqandaı vırýstar joq dep sanaıtynyn málimdep, kompúterlik zıandy baǵdarlamalardy Nú-Iorktegi kárizderde turatyn qoltyraýyndar týraly mıftermen salystyrdy. Alaıda, Pıterdiń bul habarlamasy oǵan «Norton AntiVirus» atty jeke antıvırýstyq jobasyn bastaýyna kedergi keltirmedi.

9. Jelidegi eń alǵashqy aýqymdy vırýstyq shabýyl 1988 jyly boldy. Ol «Morrıs qurty» degen ataýǵa ıe. Vırýs AQSH-taǵy (NASA zertteý ortalyǵyn qosqanda) 6 myńnan astam kompúterlik júıe men onyń jumystaryn zaqymdaǵan. Osylaısha, «Morrıs qurty» $96 mıllıon mólsherinde qarjylyq shyǵyn keltirdi.

10. Kompúterlik vırýstar qurylǵylardy zaqymdap, joıýdan basqa ekonomıkanyń jańa bir salasyna «ómir syılady». Iaǵnı, jyl saıyn antıvırýstyq kompanıalar vırýsqa qarsy baǵdarlamalyq jasaqtamalardy shyǵaryp, 2 mıllıard dollarǵa deıin tabys tabýda.

---