InfoHub Logo

BQO Oral qalasy A.Baıtursynov atyndaǵy №10 JOBBM
«Aı – Naz» bı ansambliniń jetekshisi Qýanysheva Gýlmeıram Alıbekovna

«Óner – ónegeli, aqyldy adamdardy tárbıeleıtin qural» - dep Keńes pedagogy V.A.Sýhomlınskıı aıtyp ketkendeı, tárbıe úrdisinde ónerge asa kóńil aýdarý qajettiligin atap kórsetken bolatyn. Sol ónerdiń biri – bı óneri. Bı bir sáttik qana, bıleý kezinde ǵana ómir súretin ýaqytsha, ótkinshi ǵana aldamshy sezim emes.

Árıne, meniń balalyq keziminiń balbul janǵan armany bolǵan da osy bir bı ónerine qalyqtaý bolǵan edi. Balalardyń bı álemin túsinip qabyldaýdaǵy talǵampazdyǵyn tárbıeleý, estetıkalyq sezimtaldyǵyn qalyptastyrýda bilimdi, mádenıetti bolyp ósýine áser etýdiń mekteptegi bı óneriniń roli, bı qajettiligi jaıynda qoǵamdyq sanany nyǵaıtýdyń ereksheligi zor dep bilemin.

Búgingi Elbasy qoldaǵan Máńgilik eldiń qyranyn samǵatý, bolashaqqa baıyppen aparatyn rýhanı jańǵyrýdyń ıgi jolynda elimizdiń qyzǵaldaqtaı qulpyrǵan, jazıraly dalama teńer, názik te sulý, myń buralǵan qazaq qyzdarynyń parasattylyǵyn, ıbalylyǵyn, mádenıettiligin bir ǵana kishkentaı obrazdyń astarymen somdap, elimizdiń ulttyq qundylyǵyn nasıhattaýǵa, rýhanı adamgershilik tárbıemizdi darytýǵa, árıne men názik júrekti, qazaqı tirbıemen sýsyndap ósken ıbaly qyzdarynyń biri bola turyp, óz týǵan jerime, elime bı ónerin sharyqtatpasam, nesine qazaq bolyp, keýdemdi kókke kótermekpin. Mine, osyndaı arman – maqsatpen shyńdalǵan meniń balalyq qıalym, shynaıy ómirime sebepshi boldy. 

Ár óner shartty bolyp keledi. Sol ónerlerdiń ishinde horeografıa óneri erekshe. Óıtkeni horeografıa ol – sózsiz óner. Onyń negizi – bı. Horeografıa – oı men mazmundy mýzykalyq-horeografıalyq beıne arqyly ashatyn sahnalyq ónerdiń bir túri. Onyń qaınar kózi – halyq bılerinde. Jalpy bı – psıhıkanyń emosıalyq aıasynyń jemisi.

Bı sózsiz, tek bıshiniń dene qımylymen, bet-álpetimen áńgimeleıdi. Áńgimeni bı tilimen júrgizý úshin bıshiniń erekshe tabıǵı qasıeti, daryndalyǵy bolýy qajet jáne bul óner túrin kóptegen jyldar boıy arnaıy mektepter men joǵary oqý oryndarynda oqýy qajet. Men de osyndaı satydan ótip kelip, alǵash eńbek jolyn bastap, bı ónerine ár shákirtimmen aıanbaı ter tógýimniń nátıjesinde, jaqsylyqtyń biraz nyshanyn baǵyndyrdyq dese de bolar.

«Bı óneri adam ómiriniń emosıalyq tabıǵaty men ony qorshaǵan tabıǵı ortany beınelegen kórkemdik shyǵarmashylyq salalarynda eleýli oryn aldy. Mine osy turǵyda bı janryndaǵy ózimniń kásibimde «Ulttyq bı ónerin saqtaı otyryp, ár jaqty urpaq tárbıeleý» taqyrybynda ádistemelik sheberligimdi shyńdaı otyryp, jumystanyp júrmin. Qazirgi tańda Oral qalasyndaǵy A.Baıtursynov atyndaǵy №10 JOBBM «Aı – Naz» bı ansambliniń jetekshisi bolyp kelemin. Ondaǵy negizgi maqsatym, ulttyq naqyshtaǵy halyq bıleri, balalarǵa arnalǵan sújettik bıler, jeke oryndaýshylarǵa arnalǵan arnaıy qoıylatyn jeke bıler qoıýmen shuǵyldanyp kelemin. Ansámbl repertýarynda qazaq, orys, tatar, horezm, uıǵyr t.b. bıleri de bar.

Jalpy bı ónerin durys oqytý – bul tarıhymyzdy, salt-dástúrimizdi, ulttyq sazymyzdy tanyta otyryp tárbıeleý. Sonymen qatar oqýshynyń dene bitimin ádemi qalyptasýyna úlesi zor, naǵyz densaýlyqty shyńdaıtyn pán. Bı óneriniń sabaqtary sapaly bolýy úshin dıdaktıkanyń negizgi prınsıpterine baǵyný kerek, bular sanaly-emosıaly tujyrymdamalyq jáne saramandyq, birizdilik, kórnekilik, oqylatyn materıaldarǵa shyǵarmashylyq yqpal jasaı bilý kerek ekenin únemi basty nazarda ustaımyn.

Osy oraıda emosıalyq jáne logıkalyq yqpal etý – sabaq júrgizýdiń daıyndyq qoıylym jumystarynyń negizgi alǵy sharttary bolyp tabylatynyn,oqytý júıeligi – balalarmen juys jasaýdaǵy ádisterdiń túrli formadaǵy qoldanylýy – pedagogıkalyq prosestegi mańyzdy kompanent ekenin eshqashan umytýǵa bolmaıdy.

Sabaqtyń logıkasy, onyń maqsattylyǵy men júıeligi, mashyqtyq sabaqtardyń júrgizilýi, qoıylym jumystarymen daıyndyq, bı óneri týraly qysqasha túsinik – tutastaı alǵanda, tek shyǵarmashylyq yqpal etý, múmkindigi men qyzyǵýshylyǵyn eskertý ekenin únemi shákirtterimniń nazaryna salýdy jón sanaımyn. Sonymen qatar, bı óneriniń salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý joly ekenin taǵy da esimizge alsaq, ol bolashaǵymyzdyń salaýatty órkendeýine úles bolmaq.

Qoryta kelgende bı óneri ishki rýhanı álemdi ashady, adamdy sulýlyqqa tárbıeleıdi, ıgi qasıetterdi oıatady, adamgershilik ıdeıalardy nasıhattaıdy.

Sondaı – aq, «Tynymsyz – izdenis, túbegeıli – nátıje» ekenin eskersek, adamnyń ishki dúnıesin baıytyp, janyn tazartatyn qudiretti óner - oqýshlardyń ónerge súıispenshiligin, ómirge qushtarlyǵyn, eńbekke, iskerlikke yntasyn arttyrýda jeke tulǵanyń qalyptasýyna bı óneriniń áseri erekshe.

Qoryta kelgende bı óneri oqýshynyń estetıkalyq mádenıetin damytý arqyly jas balanyń boıyna adamgershilik negizderin qalyptastyrý, óz halqynyń tól rýhanı mádenıetiniń qyr-syryn, salt-dástúrin bilgen tulǵa eliniń patrıoty ǵana emes, ózge ulttyń da bolmysyn qurmetteı biletin, ıaǵnı ulttyq sanasy bıik, órkenıettiń kóshine ileser jan-jaqty bolary sózsiz, deı kele elimizdiń bolashaq órkenderi bımen shalyqtap, qazaqy dástúrimizdiń bet kórinisi bolsyn, Máńgilik elimizdiń shar aınasyna aınalsyn, elimizdiń rýhanı jańǵyrýy bolashaqqa shabyt berer rýhanı qundylyq bolsyn degim keledi.

---