InfoHub Logo

Maqal — naqyl sóz. Ol ómirdegi túrli qubylysty jınaqtap, túıip, yqshamdap berip, bir ne eki tarmaqtan turatyn, aldyńǵy joldarynda paıymdap, sońǵy joldarynda qorytylǵan oı aıtatyn halyqtyq beıneli poetıkalyq janrdyń bir túri, ǵasyrlardan ekshelip jetken tereń mazmundy, taqyryp aıasy keń sóz máıegi. Maqaldar kóbine óleń úlgisinde keıde qara sózben de aıtylady. Uıqasqa (“Qaırańy joq kólden bez, qaıyrymy joq erden bez”), alıterasıaǵa (“Etigin sheshpeı er shyńaımas”), asonansqa (“Qatty jerge qaq turar, Qaıratty erge baq turar”) qurylady. Maqaldar týra jáne aýyspaly maǵynada qoldanylady. Aýyspaly maǵynadaǵy sózder ishki astary bar, tutas bir oıdy bildiredi (“Bir jeńnen qol shyǵar, bir jaǵadan bas shyǵar”), (“Yrysqa qaraı ul óser, Qonysqa qaraı mal óser”), (“El — yrystyń ormany, er — yrystyń qorǵany”), (“Er jigit úsh aq úı tigedi, úsh qara úı tigedi”).

Mátel — óziniń negizgi túıindeýin kesip aıtpaıtyn, bir-birimen kereǵar shendestirýi joq, qorytyndysy tuspaldy, qysqa da nusqa naqyl sóz. Maqalǵa óte jaqyn. Mátel syńar tarmaq bolyp keledi. Sóz ústemelene kelip, maqalǵa aınalady. Mysaly, “Qańbaqtan qashsań, dóńbekke” — mátel. “Qańbaqtan qashsań, dóńbekke jolyǵasyń” — maqal. Mátel týra, aýyspaly, astarly maǵynada qoldanylady. Mátel adamnyń aıtqan pikirine oı qosady, sezimin áserli de aıshyqty jetkizedi. Aqyn-jazýshylardyń utymdy sózderiniń birazy Maqal-Mátelge aınalǵan: (“Uylymdy izdep, dúnıeni kózdep” — Abaı), (“Jalǵandy jalpaǵynan basyp ótip” — Jambyl, t.b.).