InfoHub Logo

Medıaálemniń biz bilmeıtin jetistikteri san túrli. Úlken qadammen jańa ómirge, sıfrlanǵan qoǵamǵa betburys jolynda tehnologıaly orta kóshine ilesý bilimdilerdiń enshisinde. XXI ǵasyrdyń jańashyl bastamasynan jýrnalısıka salasy da qalys qalmaıdy. Sońǵy jyldary «fakchekıng» pen «data jýrnalısıka» trendten túser emes. Aty shýly uǵymdardyń qyzmeti qandaı eken?

Aqparat sanany, tulǵany, qoǵamdy bılegen dáýirdiń beıbit turǵyndarymyz. Ýaqytty esepke almastan jeldeı júıitkigen aqparattardyń sanyna shek bolǵan ba!? Osyndaı zamatta kelgen aqparattardyń anyq-qanyǵyna kóz jetkizý, saraptaý úshin «Faktchekıng» termıni ǵylymǵa engen. Faktchekıng - aldymyzǵa kelip túsken kez-kelgen aqparatqa kúmánmen qaraý, súzgiden ótkizý. Aqparattyń juqpaly indetteı órshigen tusynda  olardyń shyn ótiriginiń arajigin ajyratý áste qıyn. Qalaı desek te, ol jýrnalısiń basty mindeti bolmaq. Áldebir zamattarda qym-qýyt, alypqashpa sózder áleýmettik jeliniń betin sharlap ketti. Qaı málimetke qulaq túrip, qaısysynan aýlaq turý kerektigin anyqtaýǵa múmkindik bolmady. Feık aqparattyń sońynan ersek, «úshinshi dúnıejúzilik soǵys» bastalardaı jaǵdaıǵa deıin barar edi. Batys jarty shary Soltústik Amerıkadan kelgen bul termın  eski bulaqtyń kózin ashyp, shyndyqty aıtty. Medıkeńistikte feıkpen kúresti. Qazir jalǵan aqparat múlde joq demeımin, biraq burynǵydan jarasy jeńil sekildi. Medısaýattylyqtyń ajyramas bóligi faktchekıngti qabiletin meńgerýdiń mańyzy birtindep artyp keledi. Faktchekerlerdiń qyzmeti aqparattyń shyqqan tegin anyqtap zerttep, sol týraly basqa betterde  jazylǵan derekkózderimen salystyryp, osy jaıynda biletin adammen,  ıakı sala mamanymen suhbattasa otyryp, jalǵan aqparatty anyqtap, túzetý. Osy faktchekıng resýrsyn elimizde tuńǵysh ret ashyp, qazirde birshama istiń basyn qaıyrǵan jýrnalıser toby «factcheck.kz» saıtyn qurǵan bolatyn. Osy saıtty sholyp ótýge keńes beremin.

Sandyq tehnologıa dáýiriniń órlep turǵan kezinde jýrnalısıka salasynda Data jýrnalısıkanyń roli aýqymdy. Tek málimetterdi, jańalyqtardy, qubylystardy jarıalap qana qoımaı, sandardy, statısıkany, qorytyndylar men merzimdik esepterdi sóıletý osy derekter jýrnalısıkasynyń qolynda. Data jýrnalısıka qazirgi qoǵamda úlken suranysqa ıe. Óıtkeni, halyq qurǵaq sózge emes, statısıka men sıfrlarǵa senedi. Olar qaıda bolsa naqty aqparat ta sol maqalada. Medıakeńistiktegi eki trendtiń de uqsastyǵy osy tusta. Fakt nemese shynaıy aqparat. BAQ-ta aqparatty nemese jańalyqtardy habarlap qoıý jetkiliksiz.

---