InfoHub Logo

Qazaq ádebıetinde alǵashqy bolyp tarıhı taqyrypqa qalam terbeýimen jáne artynda eń kóp roman jazyp qaldyrýymen erekshelengen  İlıas Esenberlın - qalyń oqyrmannyń ystyq yqylasyna bólengen qarymdy qalamger. «Kóshpendiler» atty  áıgili trılogıasymen tanymal jazýshynyń shyǵarmashylyǵy  oǵan deıin kóterilmegen tyń taqyryptarǵa toly. Ásirese, onyń týyndylarynan aıryqsha oryn alatyn  mahabbat taqyrybyndaǵy «Ǵashyqtar», «Altyn qus», «Kóleńkeńmen qorǵaı júr», «Aqqý qustar qýanyshy», «Mahabbat meıramy» romandaryndaǵy  ózgelerdikine uqsamaıtyn  sony sezimdi baıqamaý múmkin emes. «Mahabbat degen - qasıetti kúsh. Dúnıede mahabbat bolmasa, adam balasy qýanysh pen qaıǵynyń, baqyt pen baqytsyzdyqtyń ne ekenin bilmeı óter edi»,-dep, qalamgerdiń ózi aıtqandaı, onyń  mahabbatty  eń qymbat qazyna sanaǵanyna osy bir shyǵarmalary arqyly kóz jetkizemiz. Bul sózimizge «Mahabbat meıramy» romany  jarqyn  dálel bola alady. 

Shyǵarmada Asyǵat pen Qyrmyzynyń  týǵany bolmasa da, óz balasyndaı mápelep ósirgen kóz qýanyshy, jalǵyz uldary- Erkebulannyń  arman jolynda kórgen qýanyshy men qaıǵysy, shynaıy da kirshiksiz mahabbaty sóz bolady. Kútpegen jerden «aq quba, qyr muryn, bota kóz, oımaq aýyz sulý» Juldyzdy kezdestirip, oǵan ǵashyq bolyp qalǵan Erkebulan osy sátten bastap eń baqytty janǵa aınalady. Avtor olardyń mahabbattaryn  «Qozy Kórpesh pen pen Baıan sulýdaı bul ekeýi de shyn ǵashyq edi, jan qıarlyq ǵashyq edi. Tek bulardyń mahabbaty óziniń máńgilik qýanyshymen, bultsyz ashyq shattyǵymen artyq edi»- dep  sýretteıdi. Ókinishke oraı , olardyń bul qýanyshtary uzaqqa bara qoımaıdy. Súıgen jigitiniń anasy - Qyrmyzy ózinen sábı kúninde kóz jazyp qalǵan anasy ekendigin bilgen Juldyz uıat pen qaıǵyǵa shydaı almaı, ún-túnsiz Almatydan ketip qalady. Bolǵan jaıttan beıhabar Erkebulanǵa  keshe ǵana  janynda júrgen súıiktisiniń bul qylyǵy aýyr soqqy bolady, sóıtip ol sol kúnnen bastap ishkilikke salynady. Kúnnen-kúnge solyp bara jatqan balalarynyń mundaı kúıge túsýi ata-anasyna óte aýyr tıip, aqyry ony psıhıatrlyq aýrýhanaǵa jatqyzýǵa májbúr etedi. Al bul arada Erkebulannyń kishkentaıynan birge ósken jan dosy,  «baqkúndes, qara basynyń qamyn bárinen bıik qoıatyn» Qaınazar Juldyz ketken Bıııskige baryp, onymen jolyǵyp keledi. Alaıda, ol  kórgeni jaıynda joldasyna bir aýyz sóz aıtpastan túk bilmegensip júre beredi. Áke-sheshesine qanshalyqty aýyr tıip júrgendigin túsingen Erkebulan birte-birte esin jıyp, qaıta qalpyna keledi, óziniń bar maqsaty - Almatyny kórkeıtý úshin jańa ǵımarattardy salý jobasyna kirisedi. Bári osylaı jalǵasa berer me edi,  bir kúni Qaınazarǵa arasha túsemin dep, oıda-joqta ózi qamaýǵa túsip qalady. Mine, osylaısha  onyń basyna taǵy da qara bult úıirilip, qıyndyqqa tap bolady. Saǵynyshtan sarǵaıyp, áli de súıgenin umyta almaı júrgen  Juldyz  bolsa, bul kezde Qaınazardan Erkebulannyń óziniń týǵan aǵasy emes ekenin estip biledi. Buǵan onyń  shattanǵany  sonshalyq- «ár sóz saıyn daýsy qýanyshqa bólenip, qýana aıǵaılap jiberedi». Ýaqyt óte beredi. Abaqtydan bosap shyqqan keıin Erkebulan ózin-ózi qolǵa alyp, qaıtadan jańa qurylys nysanynyń jobasyn sala bastaıdy. Bul ýaqytta Juldyz ǵashyǵynan aınymaıtyn Ábilqasym esimdi jigitti kezdestirip, ekeýi dostasyp ketedi. Jigittiń ózinde oıy bar ekenin baıqasa da, ol «meıli sottalsyn, kisi óltirsin, Erkebulan tiri turǵanda oǵan degen mahabbat otyn sóndirem dep oılaǵan emes». Aram pıǵyldy Qaınazar dosynyń jańa jobasyna orynsyz min taqqanymen qoımaı, «Juldyzyn basqa bireýdi taýyp alypty» dep onan saıyn onyń úmitin úzbek bolady. Biraq, qaıǵy da máńgi emes qoı, ýaqyt óte kele Erkebulannyń aıy ońan týyp, kóp ter tókken jobasy kópshiliktiń kóńilinen shyǵady, jolyna tosqaýyl bolǵan Qaınazardyń da shynaıy beınesiniń qandaı ekenine kóz jetkizip, odan birjola qol úzedi.  Jáne eń bastysy - joǵaltyp alǵan mahabbatymen - Juldyzymen qaıta qaýyshady. Olardyń qansha jylǵa sozylǵan qıyndyqpen synalǵan móldir sezimderi sol burynǵysynsha taza ári adal edi.
«Mine, Juldyz eriniń qulpyra túsken júzine qarady.
- Bul qandaı qýat?!-dedi Juldyz tańdana.
Erkebulan bala ustap turǵan Juldyzǵa súısine qarady
- Bul saǵan degen, Almatyma degen mahabbattan týǵan shabyt!- dedi ol kenet aqyryn sóılep. - Bul mahabbat meıramy!».
Romandaǵy birin-biri shyn súıgen qos ǵashyq osylaısha, ómir jolyndaǵy san túrli kedergilerge qaramastan, mahabbattary úshin bárin jeńip shyǵady. Bul shyǵarmany  oqı otyryp, ǵashyqtyqtyń shyn máninde ǵalamat sezim ekendigine kóz jetkize túsemiz. Eki jastyń móldir mahabbaty, ásirese, Juldyzdyń sezimge kirshiksiz adaldyǵy, Erkebulannyń súıgenine degen múltiksiz senimi- ekiniń birinen tabyla bermeıtin asyl qasıetter. Olardyń súıispenshilikteri  sezimniń quny tym arzandap ketken búgingi zamannyń barsha qyz- jigitterine úlgi  etýge  turarlyq.

---