InfoHub Logo

Myrzageldi Kemel- adamgershilik asyl qasıetter men jalpyadamzattyq qundylyqtardy keń nasıhattaıtyn tanymdyq- taǵylymdyq eńbekterdiń avtory. Onyń esimi Lao-Szy, Konfýsıı, Baltasar Grasıan, Lýıza Heı, Paýlo Koelo syndy álemdik  fılosof- jazýshylardyń  kitaptaryn qazaq tiline tárjimalaǵan kórnekti qalamger retinde kópshilikke jaqyn tanys. M.Kemeldiń «Abzaldyq álippesi», «Ózime sabaq», «Aqyl qalta», «Sóz- qudiret», «Myń oı», «Ónege», «Kóńil kúndeligi» jáne t.b. kitaptary- oqyǵan jandy oılandyrmaı qoımaıtyn ósıet-ónegege toly taptyrmas týyndylar. 

Qalamgerdiń «Abzaldyq álippesi» atty kitabynda óz júrek túkpirinen shyqqan jáne  basqa da fılosoftardyń  ǵıbratty oılaryn  jetildirý arqyly týyndaǵan oı-tolǵamdarymen tanys bolamyz. «Bul sondaı yjdahatty zerde men ysylǵan tájirıbeniń jıyntyǵyndaı shynaıy shyǵarma. Aǵyn sýǵa keri aǵyzbaı, ýaqytpen birge alǵa adymdatatyn abzaldyq álippesi»,- dep Á.Kekilbaev týyndyny joǵary baǵalaǵan. Ákeniń balaǵa qaldyrǵan ósıeti ispetti bul jınaqta adamgershilik, aqyl, minez, ar-uıat, ıman, bilim- bilik, otbasy, dostyq men mahabbat,eńbek jáne baqytqa jetý máseleleri jan-jaqty taldanady.  Endeshe, avtordyń  qandaı qasıetterdi boıǵa jıyp, qaı minezderden aýlaq bolýǵa shaqyrǵan birqatar  naqyl sózderine  mán berip kórelik:

1. «Ashý tasysa aqyl tógiler»,-deıdi halqymyz. Kóńilde kirbiń qalmasyń deseń, ashýlanba.  Qaınaǵan sýdan sháınektiń qabyrǵasyna qaq turatynyn bilesiń be? Ashýlanyp, tútikkeniń, ashýlanǵan sebebińnen de zıan. «Babańnań júz jas úlken bol, balańnań júz jas kishi bol»,- deıdi M.Álimbaev.

2. Synnan qoryqpa, syn tazartady. Synshylar qashanda tolyp jatady. Árqaısysynyń ártúrli maqsaty bar: bireýler kóre almaǵannan, bireýler shynymen kelise almaı aıtady.

3. Adam balasynyń boıyndaǵy eń nashar qasıet- kúnshildik. Kúnshil bolma, ol nege menen ozyp ketedi deme, men nege oǵan jetip ozyp ketpeımin de. 

4. Mineziń qabiletińe dushpan bolmasyn. İshki jan dúnıeń saırap, erkin ózinde bolǵandyqtan da aqylgóısip qajeti joq. Sanań taıtalasyp turǵanda sezimge bas uryp jáne qajeti joq.

5. Rýhyńdy bıik usta. « Tán úshin  súrgen ómir azap shektiredi. Rýh úshin súrgen ómir ǵana raqatqa jetkizedi»,- degen eken L.Tolstoı

6. Bireý maqtaı qalsa kúpinbe. Maqtaýǵa laıyqsyń ba, joq, beker aıtylyp tur ma, ishiń bilip turady, ózińdi aldama. 

7. Qalaı sóıleýdi úırený qanshalyqty qajet bolsa, qalaı, qaı jerde sóılemeý sonshalyqty kerek.

8. Bireýdiń aıtqysy kelmeı turǵan sózin surap mazalama. Suraq qoıý bireýdiń ishki jan dúnıesine zorlyqpen ený sekildi 

9. Óz pikirińdi aldymen óziń qurmette, aıtylyp qalyp qoıatyn sózdi aıtpa. 

10. Ózińdi-óziń tejeýdi úıren jáne ony udaıy jasa, sebebi ózin-ózi toqtata almaıtyn adam tejegishi joq mashına sekildi. 

11. Qyzǵanba jáne qyzyqpa. Adamnyń kózi ózgenikin ózinikinen buryn kóredi, oǵan ádettenbe. «Altyn taqta altyn asyqpen oınap otyryp, kórshisiniń kúmis qasyǵyna kózin satady» degen mátel bar. 

12. Shydamsyz bolma. Shydamsyzdarǵa qymbatqa túsetin nárseni shydamdylar tegin paıdalanady. 

13. Bireýdiń ázilin kóterip úıren, biraq óziń ázil aıtýǵa abaıla: onyń ázildi qalaı qabyldaıtynyń qaıdan bilesiń.

14. Eki nárse esińde bolsyn: lajy barynsha muń shaqpa jáne eshkimnen eshteńe tilenbe. Kóbisi muńyndy báribir túsinbeıdi, sóz etedi, kóńiliń qalady. Kimnen, neni, qaı kólemde suraǵanyń- seniń aqyl-parasatyńnyń, múmkindigińniń, uıatyńnyń ólshemi.

15. – Jaqsylyq jasasań, mindet etpe,- degen qaǵıdany biletin bolarsyń, al abyroı-ataqqa ıe bola qalsań, ony da mindet etpe. 

16. Jaqsylyq ta, jamandyq ta boıǵa  birtindep sińedi. Bara-bara oǵan qalaı kóndigip, bıligińnen aıyrylyp qalǵanyńdy bilmeı qalasyń.

17. Aǵysqa qarsy júzem deseń, áýeli oılanyp al. Ózińdiki jón be, kúreske daıynsyń ba, zerdelep kór. Qalyptasyp, zańdylyqqa aınalyp ketken ádetterdi buzamyn dep talaılardyń moıyny qaıyrylǵan. 

18. Seniń aldyńda kele jatqandarǵa qaharly baǵa berme, óıtkeni seniń artyńda da kele jatqandar bar. 

19. Qazaqta qandaı nashar minez-qylyq bar ekenin oı tarazysyna  salsaq,sonyń birinshisi- jalqaýlyq pen enjarlyq. Odan basqa dindi qasterlemeý, jikshildik pen alaýyzdyq sekildi dertteri bar.

20. Aspanǵa tas laqtyrma, tóbeńe qaıtyp túsedi.

21. Uıaty bar adamnyń moınyńdaǵy qaryzy este júredi.

22. Ashýmen bastalǵan is uıatpen tynady.

23. Ózińde bardyń barlyǵyn bir-aq ret kórsetip qoıma, erteń de kún bar. Adam-jumbaq, ol túgel sheshilip bolǵan soń, qyzyq bolmaı qalady.

24. Sóz ben aqıqat eki túrli bolǵan kezde sózińnen tez qaıtqanyń durys.

25. Keýdeńe ókpe-renish jınama. Kóze tamshydan tolady, keýdege de zil birtindep jınalady.

«Men eshkimge keńes bergim kelgen joq, baǵyt bergim keldi» dep avtor  kitap sońynda aıtpaqshy, osy  aıtylǵandardyń barlyǵy óziń damytqysy keletin árbir janǵa baǵyt-baǵdar bereri sózsiz.

---