InfoHub Logo

1251 jyly Jalpymońǵol Quryltaıynda Tóleniń balasy Móńke Uly han bolyp taǵaıyndalady. Onyń han saılanýyna Joshy ulysynyń bıleýshisi — Batýdyń qoldaýy mańyzdy ról atqardy.

Móńke han Kúıik bılik qurǵan jyldary álsiregen memlekettiń irgetasyn nyǵaıtady. Móńke han saýda men qolóner isin júrgizýdiń jańa tártibin engizedi. Móńkeniń tusynda Irandy basyp alý aıaqtalyp, Baǵdad tize búgedi. Ol endi jańa jerdiń bıleýshisi etip baýyry Hýlagýdy taǵaıyndaıdy. Hýlagýdyń urpaqtary osy jerde ózderiniń táýelsiz memleketin qurady. Móńke áskeri ońtústik Qytaıda Sýn áýletine qarsy aýyr soǵysty jalǵastyrady. Bul jerde mońǵoldarǵa hannyń ózge inisi Qubylaı qolbasshylyq etedi. Kezekti bir Qytaı qalasyn basyp alýdan keıin Qubylaı turǵyndarǵa keshirim jasaıdy, Mońǵol zańyna qaıshy keletin bul jaǵdaı Móńkege unamaıdy. 1258 jyly ol mońǵol áskerine qolbasshylyq etip Qytaıǵa attanady, biraq 1259 jyly 11 tamyzda Qytaıdyń Hechjoý qalasyn qorshaý kezinde qaıtys bolady.

Móńke tusynda fransýz koroli IX Lúdovıktiń ókili, eýropalyq jıhankez Gılom de Rýbrýk Qaraqorymǵa kelgen. Ol óziniń «Shyǵys elderine saıahat» atty kitabynda Shyńǵys han ımperıasynyń turmysyn tolyq sıpattap jazǵan.

---