Mı dińiniń qurylysy. Mıshyq
Qaraǵandy oblysy,
Sátbaev qalasy «№3 orta mektebi» MM
bıologıa páni muǵalimi Adamánova Sholpan Sovetovna
Taqyryby: Mı dińiniń qurylysy. Mıshyq
Maqsaty:
- Mıdyń qurylysy, qyzmeti, mıshyqtyń qyzmeti týraly túsinik berý.
- Tirek syzbalar kórsete otyryp, este saqtaý qabiletin damytý.
- Salaýatty ómir súrýge shaqyrý.
Sabaq ádisi: Suraq - jaýap.
Sabaqtyń kórnekiligi: julynnyń, mıdyń sýretteri.
Sabaqtıyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
1. Amandasý
2. Túgeldeý
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
1. Júıke júıesiniń mańyzy.
2. Júıke júıesiniń bólimderi.
3. Júıke júıesiniń qurylysy.
4. Julynnyń qurylysy qandaı?
5. Julynnyń qyzmeti qandaı?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý.
Mı bassúıek qýysynda ornalasqan. Onyń ortasha salmaǵy 1300 - 1400 gr. Adamnyń mıy 20 jasqa deıin ósedi. Adam mıy suıyqtyqpen toltyrylǵan qýystardan turady. Osy qýystar mı qarynshalary dep atalady. Suıyqtyq tússiz. Onyń quramynda qannyń jasýshalary jáne aqýyz bolady. Suıyqtyq mı ishindegi qysymdy retteıdi.
Mıdy 3 qabatty qabyqsha qaptaıdy.
Olar :
1. Qatty qabyqsha
2. Torly qabyqsha
3. Qantamyrly qabyqsha
Mı
mı dińi mıshyq úlken mı syńarlary
(sopaqsha mı, kópir aralyq mı, ortańǵy mı)
Qatty qabyqsha – mıdyń syrtqy qabyqshasy. Torly qabyqsha óte juqa, sondyqtan qantamyrlar az. Al kishi qabyqsha kóptegen qantamyrlardan turady. Qantamyrlarmen qan júredi.
Sopaqsha mı julynmen jalǵasady. Sopaqsha mıdyń uzyndyǵy 2, 5 - 3 sm. Sopaqsha mı aq zat sur zattan turady. Sopaqsha mı ótkizgishtik jáne reflekstik qyzmet atqarady. Sopaqsha mıdyń ótkizgishtik qyzmeti qyzýdy julyn arqyly múshelerge jetkizedi. Sopaqsha mıdyń reflekstik qyzmeti mynadaı:
1) qorǵaný (jótelý, qusý, túshkirý, jas bólý, kózdi jypylyqtatý).
2) tamaq (emý, jutý, sól bólý, asqorytý bezderi)
3) júrek, qantamyrlar.
4) ókpe jumysyn jaqsartady.
Artqy mıǵa - mıshyq pen mı kópiri jatady. Mı kópiri ortańǵy mı men sopaqsha mıdyń aralyǵyna ornalasqan. Sopaqsha mı men ortańǵy mıdy baılanystyryp turatyndyqtan mı kópiri deıdi. Mı kópiri arqyly tómenirek ornalasqan bólimderden qozý keledi.
Ortańǵy mı – artqy mı men aralyq mıdyń arasyna ornalasqan. Ol aldyńǵy mı men artqy mıdy bir - birimen jalǵastyryp turady. mıdyń bul bólimi arqyly joǵary jáne tómen qaraı ótkizgish júıke joldary ótedi. Teride pıgmenttiń túzilýin retteıdi. Kenetten shyqqan dybys, jaryq titirkendirgishterin tez baǵdarlaýdy retteıdi.
Aralyq mı - ortańǵy mıdyń aldyńǵy jaǵynda jatady. Kórý tómpeshikteri men tómpeshik asty aımaqtan(gıpotalamýs) turady. Aralyq mıda da bir mı qarynshasy bar. kórý, dám sezý, estý jáne t. b. reseptorlardan keletin qozý aralyq mı arqyly úlken mı syńarlarynyń qyrtysyna ótedi. Aralyq mı almasý, júrek - qantamyrlary júıesi, ishki sekresıa bezderi, zár shyǵarý, uıqy jumysyn retteıdi. Aǵzanyń ishki ortasy, dene temperatýrasy, tynys alý, qan qysymynyń turaqty bolýy arqyly mıǵa baılanysty.
Mıshyq – sopaqsha mı men kópirdiń artqy jaǵynda jatady. Mıshyqtyń syrtynda sur zattan túzilgen qyrtystary jáne óte kóp ıirimderi bolady. Sur zattyń astynda aq zaty ornalasady.
Neırondardyń mıshyqtan shyǵatyn ósindileri ony ortalyq júıke júıesiniń barlyq bólimderimen baılanystyrady. Mıshyq dene bulshyqetteriniń úılesimdi jıyrylýyn retteıdi. Ásirese moıyn, tulǵa, aıaq - qol bulshyqetteriniń qozǵalysyn, deneniń tepe - teńdigin saqtaıdy. Eger mıshyq jaraqattansa, adamnyń qol - aıaǵy tez sharshaıdy, qozǵalysy, tepe - teńdigi, sózi buzylady.
İV. Qorytyndylaý.
Endi balalar búgingi sabaqqa baılanysty men senderge sandar kórsetemin. Sol sandardy sóıletemiz.
20
1400 - 1300 g
3
2
130 - 140 mg
Sonymen balalar, mı barlyq múshelerdiń jáne músheler júıeleriniń qyzmetin uıymdastyryp, basqaryp, úılestirip otyrady. Alǵan aqparatty baqylaıdy, salystyrady, baǵalaıdy.
V. Úıge tapsyrma.
Sátbaev qalasy «№3 orta mektebi» MM
bıologıa páni muǵalimi Adamánova Sholpan Sovetovna
Taqyryby: Mı dińiniń qurylysy. Mıshyq
Maqsaty:
- Mıdyń qurylysy, qyzmeti, mıshyqtyń qyzmeti týraly túsinik berý.
- Tirek syzbalar kórsete otyryp, este saqtaý qabiletin damytý.
- Salaýatty ómir súrýge shaqyrý.
Sabaq ádisi: Suraq - jaýap.
Sabaqtyń kórnekiligi: julynnyń, mıdyń sýretteri.
Sabaqtıyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
1. Amandasý
2. Túgeldeý
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
1. Júıke júıesiniń mańyzy.
2. Júıke júıesiniń bólimderi.
3. Júıke júıesiniń qurylysy.
4. Julynnyń qurylysy qandaı?
5. Julynnyń qyzmeti qandaı?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý.
Mı bassúıek qýysynda ornalasqan. Onyń ortasha salmaǵy 1300 - 1400 gr. Adamnyń mıy 20 jasqa deıin ósedi. Adam mıy suıyqtyqpen toltyrylǵan qýystardan turady. Osy qýystar mı qarynshalary dep atalady. Suıyqtyq tússiz. Onyń quramynda qannyń jasýshalary jáne aqýyz bolady. Suıyqtyq mı ishindegi qysymdy retteıdi.
Mıdy 3 qabatty qabyqsha qaptaıdy.
Olar :
1. Qatty qabyqsha
2. Torly qabyqsha
3. Qantamyrly qabyqsha
Mı
mı dińi mıshyq úlken mı syńarlary
(sopaqsha mı, kópir aralyq mı, ortańǵy mı)
Qatty qabyqsha – mıdyń syrtqy qabyqshasy. Torly qabyqsha óte juqa, sondyqtan qantamyrlar az. Al kishi qabyqsha kóptegen qantamyrlardan turady. Qantamyrlarmen qan júredi.
Sopaqsha mı julynmen jalǵasady. Sopaqsha mıdyń uzyndyǵy 2, 5 - 3 sm. Sopaqsha mı aq zat sur zattan turady. Sopaqsha mı ótkizgishtik jáne reflekstik qyzmet atqarady. Sopaqsha mıdyń ótkizgishtik qyzmeti qyzýdy julyn arqyly múshelerge jetkizedi. Sopaqsha mıdyń reflekstik qyzmeti mynadaı:
1) qorǵaný (jótelý, qusý, túshkirý, jas bólý, kózdi jypylyqtatý).
2) tamaq (emý, jutý, sól bólý, asqorytý bezderi)
3) júrek, qantamyrlar.
4) ókpe jumysyn jaqsartady.
Artqy mıǵa - mıshyq pen mı kópiri jatady. Mı kópiri ortańǵy mı men sopaqsha mıdyń aralyǵyna ornalasqan. Sopaqsha mı men ortańǵy mıdy baılanystyryp turatyndyqtan mı kópiri deıdi. Mı kópiri arqyly tómenirek ornalasqan bólimderden qozý keledi.
Ortańǵy mı – artqy mı men aralyq mıdyń arasyna ornalasqan. Ol aldyńǵy mı men artqy mıdy bir - birimen jalǵastyryp turady. mıdyń bul bólimi arqyly joǵary jáne tómen qaraı ótkizgish júıke joldary ótedi. Teride pıgmenttiń túzilýin retteıdi. Kenetten shyqqan dybys, jaryq titirkendirgishterin tez baǵdarlaýdy retteıdi.
Aralyq mı - ortańǵy mıdyń aldyńǵy jaǵynda jatady. Kórý tómpeshikteri men tómpeshik asty aımaqtan(gıpotalamýs) turady. Aralyq mıda da bir mı qarynshasy bar. kórý, dám sezý, estý jáne t. b. reseptorlardan keletin qozý aralyq mı arqyly úlken mı syńarlarynyń qyrtysyna ótedi. Aralyq mı almasý, júrek - qantamyrlary júıesi, ishki sekresıa bezderi, zár shyǵarý, uıqy jumysyn retteıdi. Aǵzanyń ishki ortasy, dene temperatýrasy, tynys alý, qan qysymynyń turaqty bolýy arqyly mıǵa baılanysty.
Mıshyq – sopaqsha mı men kópirdiń artqy jaǵynda jatady. Mıshyqtyń syrtynda sur zattan túzilgen qyrtystary jáne óte kóp ıirimderi bolady. Sur zattyń astynda aq zaty ornalasady.
Neırondardyń mıshyqtan shyǵatyn ósindileri ony ortalyq júıke júıesiniń barlyq bólimderimen baılanystyrady. Mıshyq dene bulshyqetteriniń úılesimdi jıyrylýyn retteıdi. Ásirese moıyn, tulǵa, aıaq - qol bulshyqetteriniń qozǵalysyn, deneniń tepe - teńdigin saqtaıdy. Eger mıshyq jaraqattansa, adamnyń qol - aıaǵy tez sharshaıdy, qozǵalysy, tepe - teńdigi, sózi buzylady.
İV. Qorytyndylaý.
Endi balalar búgingi sabaqqa baılanysty men senderge sandar kórsetemin. Sol sandardy sóıletemiz.
20
1400 - 1300 g
3
2
130 - 140 mg
Sonymen balalar, mı barlyq múshelerdiń jáne músheler júıeleriniń qyzmetin uıymdastyryp, basqaryp, úılestirip otyrady. Alǵan aqparatty baqylaıdy, salystyrady, baǵalaıdy.
V. Úıge tapsyrma.
You Might Also Like
-
Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
