InfoHub Logo

Muǵalim: Armysyzdar qurmetti qonaqtar! Qurmetti ata - analar, ustazdar men balalar!
Maldar tóldep qoı qozdap,
Sútten bulaq aǵyzǵan.
Jańa jyldyń sıpaty,
Molshylyqqa ańyz bop.
Bastalypty Naýryzdan, -
demekshi qazaq halqy jańa jyldy Naýryzdan bastaǵan. Ulys kúnderińiz - Jańa jyl qutty bolsyn!
Búgingi Naýryz meıramyna arnalǵan «Áz - Naýryz!» atty erteńgiligimizdi bastaýǵa ruqsat etińizder!
Ájemizdi ortaǵa shaqyraıyq (Alısherdiń ájesi - Gúlsim áje ortaǵa keledi) Áje shashý týraly sózin aıtady: Naýryz kelse, qut kelgeni halaıyq
Shashý shashyp, el bop qarsy alaıyq!
Aq sandyqty ashaıyq.
Bul mereke bul toıdyń
Shashýlaryn shashaıyq!
Ulys oń bolsyn! Aq mol bolsyn!(Ájesi shashý shashady.)
Muǵalim:— Balalar, mine Naýryz da kelip jetti. 22 naýryz jyl basy. Naýryz úlken meıram.
Kópten kútken Naýryz toıy araıly,
Nurǵa bólep mine jatyr mańaıdy!
Mal bitkenniń bal tatyǵan ýyzy,
Qýat bolyp qanymyzǵa taraıdy.
Tórt túlik mal halqymyzdyń súıeri,
Kóńilimniń kúmbirlegen kúıi edi.
«Aman ba» dep mal janyń?
Birin - biri qushaqtasyp súıedi - degendeı, bárimiz turyp bir - birimizdi qushaqtap, bir - birimizge jaqsy tilekter aıtyp, Naýryz meıramymen quttyqtaıyq! (Naýryz – Ulystyń uly kúni qutty bolsyn! Ulys oń bolsyn! Aq mol bolsyn! Jańa jyl baq, bereke, molshylyq ákelsin!)
İİ. Áńgimeleý
Muǵalim: Naýryz shyǵys kúntizbesinde jańa jyl basy dep sanalady. 21 - 22 naýryzda kún men tún teńeledi. Naýryz degen sózdiń ózi «naý» - jańa, «rýz»- kún degen sózderden alynyp, jańa jyl degen uǵymdy bildiredi. Adamdar Naýryzǵa daıyndalady. Olar úı, aryq, aýla, kósheni tazalaıdy.
Aǵash, gúl egedi. Adamdar úılerinde dastarhan jaıady. Án shyrqap, bı bılep, oıyn uıymdastyrady.
— Naýryz — baqyttyń bastamasy, ulylyqtyń uıytqysy, jaqsynyń jarshysy, yntymaqtyń belgi - si, ómirge nur syılaǵan, sezimge gúl syılaǵan halyq qasterleıtin kún. Endeshe
- Kele jatyr jylymyz,
Meıramdaımyz muny biz.
Halqy súıgen meıramdy
Qarsy alaıyq Naýryzdy! – dep Ulystyń uly - kúni, Jana jyl - Naýryzdy qarsy alaıyq! - Naýryz qyz (Aıana): Salem, ata - analar!
Aınalaıyn, balalar!
Ýaqyt údep keldim men,
Baqyt tilep adamǵa.
Saıratamyn bulbuldy,
Jaınatamyn gúl - gúldi
Jylǵadan sý aǵyzyp,
Gúldendirem álemdi.
(Naýryz qyz arnaıy ózine taǵaıyndalǵan ornyna otyryp, toıdy tamashalaıdy).
Muǵalim: Qydyr ata tilerge jaqsylyǵyn,
Jas urpaqqa jetkizer jaqsy únin.
Ulystyń uly kúni qutty bolyp,
Jaratqanym aıyrmasyn jaqsy kúnin.
- Qurmetti halaıyq, Qydyr atamyz óziniń barlyq yrys, nesibesin syılaýǵa kele jatyr qarsy alaıyq! (Zalǵa Qydyr ata kiredi. Qydyr ata (Alısherdiń atasy - Ǵazız ata):
- Ýa halqym! Naýryz meıramdaryńyz qutty bolsyn!
Elimiz aman, jurtymyz tynysh bolsyn!
Tórt túligiń túgel bolyp, bastaryńa baq, bereke qonsyn!
İİİ. Taqpaqtar
Endi bizdiń kishkentaı búldirshinderimiz Naýryz meıramyna daıyndaǵan taqpaqtaryn usynady.
Arýjan: Qosh kelipsiń Naýryz!
Arman toıy halyqtyń.
Qýanyshy barshanyń,
Qutty bolsyn qadamyń!
Nurasyl: Naýryz toıy - bereke,
Naýryz toıy - jyr ańyz.
Qyzyp dýly mereke
Qyzyq dýman quramyz.
Aqerke: Bı bıledik bárimiz!
Egin óńin tolqytqan,
Eldiń kóńilin shalqytqan.
Bas ıemiz - Naýryzǵa!
Alısher: Seni toılap qarsy alyp,
Bar álemge jar salyp,
Sálem berdik, biz sizge!
Madına: Bata berip atamyz,
Bata berip apamyz,
Tátti bolyp jasalǵan,
Naýryz dámin tatamyz.
Ádiljan: Kóktem keldi búgin,
Kúnim tókti nuryn
Saırap barlyq qustar,
Án salýǵa qushtar.
Muǵalim: Kóktemniń alǵashqy kúnderinen bastap jer betine qyltıyp, boı kóterip gúlder ósedi. Bular kóktemniń alǵashqy gúlderi dep atalady. Bul báısheshek, jaýqazyn, qyzǵaldaq. (ınteraktıvti taqtamen jumys)
Quralaı: Túrli - tústi áıbat,
Gúlder shyqty jaınap.
Qyzyǵyp ylǵı baramyn,
Qyrǵa shyqty oınap.
Nurqoja: Sándi kóktem nurymen,
Naýryz toıy jyrymen,
Kóńil gúldeı jaınasyn.
Alı: Kirgizip kórkin dalanyń,
Báısheshek qyrda qaptady.
Qyzyǵyp ylǵı baramyn,
Úzýge biraq batpadym.
Eldana: Kún men tún teńeledi,
Jer shýaqqa bólenedi,
Sony toılar el endi.
Erasyl: Naýryz toıy — saltymyz,
«Kógersin» — dep halqymyz,
Kóshege tal egemiz.
Muǵalim: Kóktem — jyl mezgiliniń ádemi bir kezeńi. Naýryz aıynda kún uzaryp, tún qysqarady. Kún kóziniń shýaǵy molaıady. Qar erip, jylǵalardan sý aǵa bastaıdy. Kóktem – óte kóńildi mezgil. (ınteraktıvti taqtadaǵy sýretterdi kórsetý)
Aqnıet: Sansyz kókek suńqyldap,
Kóktem keldi erkelep.
Dıas: Názik únmen syńqyldap,
Buıra bulaq erkelep,
Kókte bulttar kúrkirep,
Jerge tókti órmegin.
Balaýsa: Qar sý bolyp jóneldi,
Qaldy dala jalańash,
Kún nuryna keńeldi.
Tólegen: Kelip kóktem qustary,
Baý - baqshada án saldy.
Olardy jas dostary,
Uıa jasap qarsy aldy.
Muǵalim: Kóktemde tabıǵat sánin keltirip kópten kútken qustarymyz da týǵan jerine oralady.(Interaktıvti taqtadan slaıdtar kórsetiledi)
Aıdana: Kókke boıap óńirdi,
Kóktem keldi kóńildi.
Baý - baqshada, ormanda,
Qustar áni tógildi.
Anýar: Dastarhanda dánimiz,
Jaıdarymyz bárimiz.
Jarasý bar, jaýlyq joq,
Qandaı jaqsy Naýryz!
Erkejan: Jylýy kóp te, sýyǵy az,
Gúli kóp te, qary az,
Súti kóp te, kómiri az,
Bolady bul Naýryz.
Shyńǵys: Qardy eritip jylǵasy,
Naýryz keldi – jyl basy.
Shýaq tókti jaryq kúni,
Meıramynda halyqtyń.
Aıym: Balalar - aý, balalar!
Shaqyrady dalalar.
Kóktem keldi gúl alyp,
Qustar keldi jyr alyp.
Bekzat: Qys ótip, qar ketip,
Shyraıly kún jetip,
Sharýanyń kenelgen
Meıramy ejelden
Qutty bolsyn, bul Naýryz!
Aısana: Baýyrlasqa tántimiz,
Buzylmaǵan saltymyz.
Keń dalamnyń ejelgi,
Qazaq degen halqymyz.
Ózge ulttaı bizdiń de
Bar dástúr men saltymyz.
Nurqoja: Jyl basy - Naýryz, mereke!
Aq nurǵa álem boıandy
Naýryz toıy bereke
Tirshilik jańa oıandy.
Eldana: Táýelsiz bıik halqymnyń jelbirep týy shalqysyn,
Áz Naýryz kelip elime, Jer – Ana boıy balqysyn.
Jańǵyrar dástúr - saltymnyń, kósilsin bulaq jalǵasyp,
Qasterli meniń halqymnyń, merekesi - Naýryz, ol - jyl basy!
İV. Jumbaq — Al endi balalar, jumbaqtar jasyraıyn. Jumbaqtardyń sheshýin tabyńdar:
Dámdi - dámdi taǵamdardy jınaıdy,
Qonaqtardy kóńildene syılaıdy. (dastarhan)
- Bul ne? Durys aıtasyńdar, balalar! Bul dastarhan.— Dastarhan basynda adamdar qalaı otyrýy kerek, asqa qatysty tyıymdar men yrymdar jaıynda bizdiń Jazıra apaıymyz tanystyryp ótedi.
(Qazaq halqynyń tárbıe quraldarynyń biri - tyıym sózder. Bul sózder esi kirgen balalardy jaman ádet, jat pıǵyl, orynsyz qylyq, teris minezderden saqtandyryp otyrǵan. Úlkenniń jolyn kesý - ádepsizdiktiń, asty tógý - ysyraptyń belgisi dep tanylǵan jáne ondaı ersi isterge qatań tyıym salynǵan. Mundaı tyıym sózder el ishinde óte kóp. Onyń bárin emes keıbirin aıtyp bereıin)
Dastarhandy, tamaqty baspa.
Maldy, ydysty, tamaqty teppe.
Sýdy sapyrma,
Qurandy, tamaqty baspa.
Tuzdy, kúldi baspa.
Nandy jerge tastama, ústine basqa zatty qoıma.
Aqty tókpe.
Pyshaqtyń júzin jalama.
Pyshaqty shalqasynan qoıma.
Nandy bir qolyńmen úzbe.
Asty úrleme, asty jamandama.
Tamaqty soraptap ishpe.
Túregep turyp tamaq ishpe.
Úlkennen buryn tamaq jeme.
Úlkennen buryn dastarhanǵa otyrma.
Asty qorlama.
Dastarhandy, ydysty, tamaqty attama.
Tańerteńgi asty tastama.
Oryndyqta aıaǵyńdy aıqastyryp otyrma.
Tamaqty jatyp ishýge bolmaıdy. Deni saý adam durys otyryp tamaqtanady. Al otyra almaıtyn adam jatyp ishedi. Sondyqtan múgedek adamnyń qylyǵyn jasama.
As ústinen attama
Astan úlken emessiń
Ákesi otyrǵanda balasyna bas tartylmaıdy.
Dastarhanǵa birinshi nandy ákelip qoıady
As ishken ydysty tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy
As iship bolǵan soń «toıdym» deýge bolmaıdy, «qanaǵat» deý kerek.
Nandy tóńkerip qoıýǵa bolmaıdy.
Qonaqqa synyq ydyspen as berýge bolmaıdy.
As ishý kezinde izet, syılasym, ınabattylyq rásimderi saqtalý kerek.
V. Ulttyq taǵam túrleri: Al dastarhanǵa qandaı qazaqtyń ulttyq taǵamdary qoıylady?
Qazaqtyń ulttyq taǵamdary,
Jasymnan jaqyn maǵan bári.
Teńermes em olarǵa men,
Eshbir asty ǵalamdaǵy.
Naýryz molshylyq pen bereke aıy, apalarymyzdyń daıyndaǵan ulttyq taǵam túrlerin tanystyrýǵa Baqyt (Bekzattyń apasy) apamyzǵa kezek bereıik.
Vİ. Naýryz kóje. Muǵalim: - Ýa jarandar, jarandar!
Báriń beri qarańdar,
Sender úshin jasalǵan.
Toqsan túrli taǵam bar!
Qymyz benen shubat bar,
Shubatta dári, qýat bar,
İrkit penen aıran bar,
Aırandy ish te, qaıran qal.
İrimshik pen qurt ta bar,
Ony azsynsań syqpany al.
Jeti túrli dám salǵan,
Kójeden dám tatyńdar! Naýryz kóje týraly Gýlnar apamyz (Madınanyń apasy) aıtyp ketedi. Naýryz kóje taratylyp, dám tatylady.
Vİİ. Bata - tilek bildirý. Muǵalim: Qazaq halqynyń ejelgi salt - dástúriniń biri – bata - tilek bildirý. «Sóz arqyly jaratýshyǵa jalynyp, jalbarynyp yqpal etýge bolady dep túsingen ata - babalarymyz. «Jańbyrmenen jer kógeredi, batamen er kógeredi», «Bataly qul arymas» — degen oı - pikirdi ýaǵyzdap, keıingi urpaǵyna yqylas bildirip, aq nıetpen bata berip, tilek tileýdi dástúrge aınaldyrǵan. Bata týraly Batıma apanyń áńgimesin tyńdaıyq.
- Rahmet!
Muǵalim: balalar búgingi meıramda arnaıy Qydyr atamyzdyń batasyn alaıyq. İzgi nıet, «Aq bata» berý úshin sóz kezegi Qydyr ataǵa (Alısherdiń Ǵazız atasyna) beriledi.
Armysyńdar, jamaǵat!
Ulys oń bolsyn,
Aq mol bolsyn.
Qaıda barsaq jol bolsyn!
Ulys baqty bolsyn,
Tórt – túlik aqty bolsyn!
Ulys bereke bersin,
Bále – jala jerge ensin»
Uly halqym toq bolsyn»
Kóılekteriń kók bolsyn!
Qaıǵy – ýaıym joq bolsyn!
Qýanyshtaryń kóp bolsyn! (Áýmın) Qydyr ata batasyn beredi.
Vİİ. Ulttyq salt - dástúrlerimen tanystyrý Muǵalim: Qazaǵymnyń salt – dástúri jańǵyrǵan,
Tálimdi oı synaǵy, tárbıe kózi qaldyrǵan.
Salt – dástúrdi ardaqtaıyq, aǵaıyn,
Qazaq atty úlken, kishi baldyrǵan.
Jınalyppyz sátti kúni bárimiz,
Úlken, kishi, jasymyz da, kárimiz.
– dep endigi kezekti Naýryzdaǵy salt – dástúrlerge bersek.
Qazaq halqy qonaq kútýdi de, qonaq bolyp qydyrýdy da qyzyq kórgen. Sondyqtan qazaq halqynyń toılary da kóp bolǵan. Sonyń bireýi besikke salý. Besikke salý toıyna jınalǵandar óleń aıtyp, ázil – qaljyń, ulttyq oıyndaryn oınap kóńil kótergen. Bala on eki aı shamasynda qaz turyp, bir - eki attap ústel jaǵalap júredi. Osy kezde balaǵa arnalǵan qazaq halqynda «Tusaý keser» toıy ótkiziledi. Besikke salý yrymyn kórsetip, túsindirip beretin Ǵalıa apamyzǵa (Shyńǵystyń apasy) sóz beremiz.
VIİİ. Ulttyq oıyn. Muǵalim: Naýryz meıramynda halyq qýanyp ulttyq oıyn túrlerin oınap kóńil kótergen. Sonyń ishinde «Kókpar», «Qyz qýý», «Arqan tartý», «Qyz ben jigit aıtysy» t. b oıyndar. (ınteraktıvti taqtadan kórsetilip, túsindiriledi). Endi «Qyz ben jigit aıtysyna» kezek bereıik. Bekzat pen Eldana ortaǵa shyǵyp qyz ben jigit aıtysyn kórsetedi.
H. Jańa jyldy qarsy alý. Muǵalim: Jaz keler, qystygúni qysym ketip,
Qar, sýyq, aıaz, boran — bári ketip.
Jańa jyl keldi, kóktem keldi aǵaıyn!
Jadyraıdy, jańǵyrady mańdaıym.
Qasyqtaı qar, tobyqtaı toń qalmaıdy,
Tabıǵat barsha janǵa rahym etip.
Jetpekke úlkendikke jas balalar,
Júgirer qyrdan oıǵa dúbirlesip.
Shal - kempir kún shýaqtap, kóńili jaı,
Ótken kún, ómirin aıtyp kúbirlesip.
Bota, qulyn, buzaý, laq, qozy týyp,
Qýanyp oınaqtaıdy olar da ósip.
— Balalar! Sender bilesińder me? Naýryz meıramy – jyl basy, ıaǵnı jańa jyl. Al Jańa jyldyń ıesi kim ekeniń bilesińder me? Durys qoı! Endeshe, Jańa jyldyń ıesi qoıdy qarsy alaıyq!
(Qoı bolyp kıinip Madınanyń mamasy Aınur keledi):
- Má - má - má, Má - má - má! Jańa jyl keldim,
Qalyń qardy jipsitip, aınalany jaınatyp...
Oıan báriń! Oıan báriń! Oryndalsyn kóksegen oı - armanyń!
Qoı degen momaqanmyn, Esker, halqym «qoı jyly – molshylyq pen bereke» baryn!
(qoıdy, ıaǵnı jańa jyldy qurmettep qarsy alyp, joǵary tórge shyǵaramyz)
Muǵalim: — Qurmetti ata - analar, muǵalimder, qonaqtar! Búgingi Naýryz meıramyna arnalǵan kishigirim konsertimizdi tamashalańyzdar!
Hİ. Án, bı, óleń. Muǵalim: Aý, halaıyq, turmaıyq,
Ándeteıik, jyrlaıyq.
Ortamyzdy ashaıyq,
Dýmandatyp bı bılep.
İnjý marjan shashaıyq.
Burynǵy bastaýysh synypta mennen oqyp, bilim alǵan shákirtterimniń búgingi merekege arnap ákelgen ónerlerin kórip, tamashalanyzdar.
1) 11 «B» qyzdarynyń oryndaýynda -«Shashý» bıi
2) 7 «B» uldary men qyzdarynyń oryndaýynda -«Orys halyq»bıi
3) 5 «A» uldary men qyzdarynyń oryndaýynda «Jorǵa» bıin qabyl alyńyzdar.
4) 1 «a» qyzdary Aıana, Aıdana, Aqnıettiń oryndaýynda ertegiler áni
5) 1 «a» uldarynyń oryndaýynda «Jumyr qylysh» bıin tamashalańyzdar.
Hİİ. Qorytyndy. Muǵalim: Naýryz qutty bolsyn!
Denderimiz saý, myqty bolsyn!
Naýryz toıy kele bersin!
Barlyq halyq baqytty bolsyn,
Qosh, saý bolyńyzdar, halaıyq!
Kóriskenshi kún jaqsy bolsyn!
Osymen, qurmetti qonaqtar! Búgingi Naýryz meıramyna arnalǵan ertengiligimiz aıaqtaldy. Nazarlaryńyzǵa kóp rahmet! Saý bolynyzdar!

Shyǵys Qazaqstan oblysy, Aıagóz qalasy,
«Gornyı jalpy bilim beretin orta mektep» KMM