Ómir máni
«Ómir máni» atty trenıń elementteri bar sabaq
«Ne úshin ómir súrýdi biletin adam, qalaı ómir súrýdi de árqashan biledi» (F. Nısshe)
Maqsaty: jetkinshekke óziniń ishki jan dúnıesine úńilýine
Mindetteri: jetkinshektik jastyń jalpy jáne jeke problemalaryn anyqtaý; onyń erekshelikterin túsinýge, óz ómir tájirıbeńdi basqa balalardyń tájirıbesimen salystyrý; belsendi ómir pozısıasyn qalyptastyrýǵa, ózindik refleksıany damytýǵa kómektesý.
Sabaq barysy
1. Sálemdesý. Balalarǵa kelesi sóılemderdi aıaqtaý usynylady:
• «Meni… úshin jaqsy kóredi»
• «Men... úshin ómir súrgim keledi»
2. Balalar sanyna baılanysty 3 - 4 topqa bólinedi de, olarǵa D. Sokolovtyń «Meıirimdi taǵdyr týraly erteginiń» úzindisi beriledi, ony aıaqtaý usynylady.
«Eki toǵaı gúldep ósip turady — ekeýi de jas jáne ádemi. Kesh túsken saıyn olar taǵdyr týraly sybdyrlap sóılesedi eken.
– Men bıik jáne úlken bolyp ósemin, — dedi bireýi. — Meniń butaqtarymda qustar ómir súredi. Meniń kóleńkemde buǵylar men qoıandar dem alady. Kúnniń eń alǵashqy sáýleleri men tańǵy lebin alǵashqy bolyp men kóremin. Uzaq ýaqyt ótkennen keıin balalarym janymda ósip meni qýantady. Olar sondaı kishkentaı jáne sondaı ádemi!
– Joq, — dedi basqasy, — ósý qıyn. Qysta aıaz soǵady, jazda kúıdirgen kún. Kúni boıy tamyrlarymdy jumys istetip, sýdy ústige qaraı aıdatyp, japyraqtarymdy tamaqtandyrýym kerek. Men sharshadym. Joq, odansha meni adamdar kelip shaýyp alyp, usta ádemi bir zat oıyp jasasyn. Sonda men jumsaq jastyq ústinde jatyp dem alam...»
- Al endi sender osy ertegi nemen aıaqtaldy dep oılaısyńdar? (qosymsha 2)
Balalar óz varıanttaryn taýyp, ertegini aıaqtaıdy. Olarmen synyptastaryn tanystyrady.
Talqylaýdan keıin psıholog erteginiń shynaıy nusqasymen tanystyrylady.
«Saqaldy adam kelip, ekinshi toǵaıdy shaýyp tastady. Onyń jartysyn otqa jaǵyp, al dińinen usta shkatýlka jasady. Uzaq ýaqyt ol jumsaq jastyqta jatyp, syrǵa, monshaqtardy saqtady. Keıin aqyryndap keýip, qulyby da syndy. Ony balalarǵa berip, balalar ony syndyryp, aqyrynda laqtyryp jiberdi. Qysqa deıin onyń synyqtary jerde jatty da, al keıin – jel ǵana biledi! Jel aralap ormandaǵy toǵaılardan surastyrdy, al olardyń biri — alǵashynda birinshi toǵaı bolǵany, — qustardyń eski shkatýlkanyń qaldyqtarynan uıa salǵanyn aıtyp beripti, sol kezde olar birin - biri tanyp, meıirimdi taǵdyrǵa tań qalypty».
Talqylaýǵa arnalǵan suraqtar:
• Taǵdyrdy ózgertýge bolady ma?
• Toǵaıdyń taǵdyry qandaı? (ósý, tamaqtaný, gúldeý)
• Adamnyń taǵdyry qandaı? (týý, damý, urpaq jalǵastyrý, ólim)
• Ekinshi toǵaı óz taǵdyryn qalaı ózgertkisi keldi?
• Toǵaılar óz maqsattaryna jetti me?
• Taǵdyrdan tilegeniń jaǵymsyz nátıjelerge ákelýi múmkin be?
• Ómir mánin kim anyqtaıdy – taǵdyr nemese adamnyń ózi me?
• Adam ne úshin ómir súredi? Adam ne úshin bul ómirge keldi?
• Sender ne úshin ómir súrip júrsińder?
3. «Aforızmder» - toppen jumys
Aldyn - ala daıyndalyp úrlengen sharlarda ómir mánine, dostyqqa, mahabbatqa baılanysty aforızmder jatyr (qosymsha 1). Ár top bir shardan tańdap, ony jaryp, olarǵa túsken aforızmmen jumys isteıdi: vatman betine bul aqyl sózdiń maǵynasyn beıneleıdi. Barlyq toptar tapsyrmany oryndap bolǵan soń óz jumystarymen basqalary tanystyrady. Jumys nátıjesin talqylaıdy.
4. «Altyn balyq» jattyǵýy
Balalarǵa kelesi suraqqa jaýap berý usynylady: «Sizdiń ómirińiz qyzyqty bola túsýi úshin altyn balyqtan ne surar edińiz?»
5. Psıholog syıy.
Sabaq sońynda psıholog oqýshylarǵa keńesteri, aforızmder jáne tilekteri bar jadynamalar taratady.
6. Refleksıa
Qosymsha 1
«Baqytty ómir joq, tek baqytty kúnder bar»
«Óz - ózińniń kóńilińdi kóterýdiń eń durys tásili – bul basqanyń kóńilin kóterý»
«Júrýge talpynysy jáne tilegi bar adammen taǵdyr birge júredi, al talpynysy joqty - súıreıdi»
«Ómir – bul ómir súrý ǵana emes, ómir – bul ómir súrip jatqanyńdy seziný»
Qosymsha 2
Eki toǵaı gúldep ósip turady — ekeýi de jas jáne ádemi. Kesh túsken saıyn olar taǵdyr týraly sybdyrlap sóılesedi eken.
– Men bıik jáne úlken bolyp ósemin, — dedi bireýi. — Meniń butaqtarymda qustar ómir súredi. Meniń kóleńkemde buǵylar men qoıandar dem alady. Kúnniń eń alǵashqy sáýleleri men tańǵy lebin alǵashqy bolyp men kóremin. Uzaq ýaqyt ótkennen keıin balalarym janymda ósip meni qýantady. Olar sondaı kishkentaı jáne sondaı ádemi!
– Joq, — dedi basqasy, — ósý qıyn. Qysta aıaz soǵady, jazda kún kúıdiredi. Kúni boıy tamyrlarymdy jumys istetip, sýdy ústige qaraı aıdatyp, japyraqtarymdy tamaqtandyrýym kerek. Men sharshadym. Joq, odanda meni adamdar kelip shaýyp alyp, usta ádemi bir zat oıyp jasasyn. Sonda men jumsaq jastyq ústinde jatyp dem alam...
Al, sender osy ertegi nemen aıaqtaldy dep oılaısyńdar?
«Ne úshin ómir súrýdi biletin adam, qalaı ómir súrýdi de árqashan biledi» (F. Nısshe)
Maqsaty: jetkinshekke óziniń ishki jan dúnıesine úńilýine
Mindetteri: jetkinshektik jastyń jalpy jáne jeke problemalaryn anyqtaý; onyń erekshelikterin túsinýge, óz ómir tájirıbeńdi basqa balalardyń tájirıbesimen salystyrý; belsendi ómir pozısıasyn qalyptastyrýǵa, ózindik refleksıany damytýǵa kómektesý.
Sabaq barysy
1. Sálemdesý. Balalarǵa kelesi sóılemderdi aıaqtaý usynylady:
• «Meni… úshin jaqsy kóredi»
• «Men... úshin ómir súrgim keledi»
2. Balalar sanyna baılanysty 3 - 4 topqa bólinedi de, olarǵa D. Sokolovtyń «Meıirimdi taǵdyr týraly erteginiń» úzindisi beriledi, ony aıaqtaý usynylady.
«Eki toǵaı gúldep ósip turady — ekeýi de jas jáne ádemi. Kesh túsken saıyn olar taǵdyr týraly sybdyrlap sóılesedi eken.
– Men bıik jáne úlken bolyp ósemin, — dedi bireýi. — Meniń butaqtarymda qustar ómir súredi. Meniń kóleńkemde buǵylar men qoıandar dem alady. Kúnniń eń alǵashqy sáýleleri men tańǵy lebin alǵashqy bolyp men kóremin. Uzaq ýaqyt ótkennen keıin balalarym janymda ósip meni qýantady. Olar sondaı kishkentaı jáne sondaı ádemi!
– Joq, — dedi basqasy, — ósý qıyn. Qysta aıaz soǵady, jazda kúıdirgen kún. Kúni boıy tamyrlarymdy jumys istetip, sýdy ústige qaraı aıdatyp, japyraqtarymdy tamaqtandyrýym kerek. Men sharshadym. Joq, odansha meni adamdar kelip shaýyp alyp, usta ádemi bir zat oıyp jasasyn. Sonda men jumsaq jastyq ústinde jatyp dem alam...»
- Al endi sender osy ertegi nemen aıaqtaldy dep oılaısyńdar? (qosymsha 2)
Balalar óz varıanttaryn taýyp, ertegini aıaqtaıdy. Olarmen synyptastaryn tanystyrady.
Talqylaýdan keıin psıholog erteginiń shynaıy nusqasymen tanystyrylady.
«Saqaldy adam kelip, ekinshi toǵaıdy shaýyp tastady. Onyń jartysyn otqa jaǵyp, al dińinen usta shkatýlka jasady. Uzaq ýaqyt ol jumsaq jastyqta jatyp, syrǵa, monshaqtardy saqtady. Keıin aqyryndap keýip, qulyby da syndy. Ony balalarǵa berip, balalar ony syndyryp, aqyrynda laqtyryp jiberdi. Qysqa deıin onyń synyqtary jerde jatty da, al keıin – jel ǵana biledi! Jel aralap ormandaǵy toǵaılardan surastyrdy, al olardyń biri — alǵashynda birinshi toǵaı bolǵany, — qustardyń eski shkatýlkanyń qaldyqtarynan uıa salǵanyn aıtyp beripti, sol kezde olar birin - biri tanyp, meıirimdi taǵdyrǵa tań qalypty».
Talqylaýǵa arnalǵan suraqtar:
• Taǵdyrdy ózgertýge bolady ma?
• Toǵaıdyń taǵdyry qandaı? (ósý, tamaqtaný, gúldeý)
• Adamnyń taǵdyry qandaı? (týý, damý, urpaq jalǵastyrý, ólim)
• Ekinshi toǵaı óz taǵdyryn qalaı ózgertkisi keldi?
• Toǵaılar óz maqsattaryna jetti me?
• Taǵdyrdan tilegeniń jaǵymsyz nátıjelerge ákelýi múmkin be?
• Ómir mánin kim anyqtaıdy – taǵdyr nemese adamnyń ózi me?
• Adam ne úshin ómir súredi? Adam ne úshin bul ómirge keldi?
• Sender ne úshin ómir súrip júrsińder?
3. «Aforızmder» - toppen jumys
Aldyn - ala daıyndalyp úrlengen sharlarda ómir mánine, dostyqqa, mahabbatqa baılanysty aforızmder jatyr (qosymsha 1). Ár top bir shardan tańdap, ony jaryp, olarǵa túsken aforızmmen jumys isteıdi: vatman betine bul aqyl sózdiń maǵynasyn beıneleıdi. Barlyq toptar tapsyrmany oryndap bolǵan soń óz jumystarymen basqalary tanystyrady. Jumys nátıjesin talqylaıdy.
4. «Altyn balyq» jattyǵýy
Balalarǵa kelesi suraqqa jaýap berý usynylady: «Sizdiń ómirińiz qyzyqty bola túsýi úshin altyn balyqtan ne surar edińiz?»
5. Psıholog syıy.
Sabaq sońynda psıholog oqýshylarǵa keńesteri, aforızmder jáne tilekteri bar jadynamalar taratady.
6. Refleksıa
Qosymsha 1
«Baqytty ómir joq, tek baqytty kúnder bar»
«Óz - ózińniń kóńilińdi kóterýdiń eń durys tásili – bul basqanyń kóńilin kóterý»
«Júrýge talpynysy jáne tilegi bar adammen taǵdyr birge júredi, al talpynysy joqty - súıreıdi»
«Ómir – bul ómir súrý ǵana emes, ómir – bul ómir súrip jatqanyńdy seziný»
Qosymsha 2
Eki toǵaı gúldep ósip turady — ekeýi de jas jáne ádemi. Kesh túsken saıyn olar taǵdyr týraly sybdyrlap sóılesedi eken.
– Men bıik jáne úlken bolyp ósemin, — dedi bireýi. — Meniń butaqtarymda qustar ómir súredi. Meniń kóleńkemde buǵylar men qoıandar dem alady. Kúnniń eń alǵashqy sáýleleri men tańǵy lebin alǵashqy bolyp men kóremin. Uzaq ýaqyt ótkennen keıin balalarym janymda ósip meni qýantady. Olar sondaı kishkentaı jáne sondaı ádemi!
– Joq, — dedi basqasy, — ósý qıyn. Qysta aıaz soǵady, jazda kún kúıdiredi. Kúni boıy tamyrlarymdy jumys istetip, sýdy ústige qaraı aıdatyp, japyraqtarymdy tamaqtandyrýym kerek. Men sharshadym. Joq, odanda meni adamdar kelip shaýyp alyp, usta ádemi bir zat oıyp jasasyn. Sonda men jumsaq jastyq ústinde jatyp dem alam...
Al, sender osy ertegi nemen aıaqtaldy dep oılaısyńdar?
You Might Also Like
