InfoHub Logo

Qadirli musylman baýyrlar, qurmetti otandastar! Meıirimdi, rahymdy Allanyń atymen bastaımyn! Mine, aılardyń tóresi, kúlli musylman balasy úshin qasıetti Ramazan aıymen qımaı qoshtasatyn kúnge de taıap qaldyq. Elimizdegi barsha musylmandar kúnniń aptapty ystyǵyna qaramastan, tamyz aıyn jaqsy nıetpen, taqýalyqpen, orazamen ótkizdi. Kezdesken qıyndyqtarǵa sabyr etip, Jaratýshy Iemizdiń razylyǵyna umtyldy. Mı qaınatar ystyqty aýyrsynbaı oraza ustaýǵa tóze alǵan jan, ómirdiń basqa da synaqtaryna sabyrlyq tanyta alatyny sózsiz.

Ramazan – qulshylyq pen sabyr, bereke men birlik, meıirim men qaıyrymdylyq aıy bolsa, úsh kún boıy toılanatyn Oraza aıt meıramy – adamdardyń kóńiline kóktem syılap, janyn jadyratatyn ulyq mereke. Barshańyzdy Islam úmbetiniń eń qasıetti de ulyq merekesi – Oraza aıt meıramymen quttyqtaımyn! Eńbektegen sábıden eńkeıgen kárige deıin barsha musylman shat-shadyman qýanyshqa bólenetin bul meıram Qazaqstan jurtshylyǵyna da qut-bereke, yntymaq, yrys ákelsin! Paıǵambarymyz salla-llahý aleıhı ýa sallám Mekkeden Mádınaǵa kóship kelgende, jergilikti halyqtyń meıramdap, kóńil kóterip jatqanyn kórip: «Bul qandaı mereke?» dep suraǵanda: «Bul bizdiń Islamǵa deıin toılap kele jatqan merekelerimiz», degen jaýap estidi. Sonda Rasýlýlla salla-llahý aleıhı ýa sallám: «Alla sizderge budan da ulyq eki meıram berdi. Olar Ramazan jáne Qurban aıttary», dep osy ıslamı meıramdardyń mártebeli ekendigin bildirgen. Oraza aıty adamdardy baýyr­maldylyq pen kishipeıil­dilikke, keshirimdilik pen súıispenshilikke shaqyrady. Islam sharıǵatynda pitir sadaqasynyń osy aıt qarsańynda berilýi de jaıdan-jaı emes.

Oraza aıttyń hadısterde «Ǵıdýl-fıtr», ıaǵnı «Pitir meıramy» dep atalýy da sondyqtan. Pitir sadaqalar jaǵdaıy nashar, múmkindigi shekteýli otbasylardy qýanyshqa bólep, aıt meıramynda dastarqan jaıýǵa jaǵdaıy kelmegenderge demeý bolady. Sonymen qatar bul kúni musylmandar ólilerin de eske alyp, Alladan olarǵa shapaǵat tilep, duǵa etedi. Aıt kúniniń ózine tán jarasymdy da saýapty amaldary mol. Bul kúni ǵusyl quıynyp, ústine jupar ıis seýip, aıt namazyna qatysý súnnet. Ár úıde sáni men saltanaty erekshe merekelik dastarqan jaıylady. Musylmandar týǵan-týys, dos-jaran, kórshi-qolańdy aralap, bir-biriniń úıinen dám-tuz tatyp, máre-sáre bolady. Renjisip qalǵan kisilermen tatýlasý, qandaı da bir kelispeýshiliktiń saldarynan qatynas úzilgen týystardyń úılerin arnaıy aralaý da erekshe mańyzdy. Óıtkeni Alla Taǵala: «Sen keshirim jolyn ustan, jaqsylyqqa buıyr, nadandyqtan bet bur» («Aǵraf» súresi, 199-aıat) dep musylmandardy barynsha keshirimdi bola túsýge shaqyrǵan. Kúndegi orazasyn qurmamen ashýdy súnnet etken Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) aıt namazyna bararda aldymen qurmadan dám tatyp baryp úıinen shyqqandy unatatyn. Dál osy kúni balalardy jańa kıim, táttiler men syılyqpen qýantýdy daǵdyǵa aınaldyrsaq, oraza aıtty olar da asyǵa kútetin bolady. Jalpy, Oraza aıty qasıetti Ra­mazan aıy aıaqtalǵanynyń belgisi ǵana emes, ol – bir aılyq qul­shy­lyǵymyzdyń qýanyshy men jemisi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) bir hadısinde: «Oraza tutqan adam eki ret qýanady: biri – aýyzasharda, ekinshisi – aqyrette ustaǵan ora­zasynyń saýabyn alǵanda», – degen eken.

* * *    * * *    * * *    * * *

Meıirimdi, Rahymdy Allahtyń atymen bastaımyn! 

QASIETTİ RAMAZAN AIY QUTTY BOLSYN!

Barlyq maqtaý men madaq Álemderdiń Rabbysy bolǵan Allahqa bolsyn! Sansyz salaýattar Onyń elshisi, Paıǵambarlar Sardary Muhammedke salla-llahý aleıhı ýa sallám bolsyn! Minekeı, kópten saǵyndyra kútken Ramazan aıy da kelip jetti. 

Uly Jaratýshynyń quldaryna tartqan teńdessiz syıy bolǵan Qasıetti Ramazan — sansyz sezimder men tolyp tasyǵan oılardyń saltanat qurǵan, kún men tún de tutastaı qudaılyq raqymdylyq pen meıirimdilikke tolyp tasyǵan aıy. Olaı bolsa, basqa ýaqyttarda jasalǵan jaqsylyqtar men saýaptardyń eki eselenip jazylar aıy da osy  – Ramazan.

Allah Taǵala ramazan aıynda dúnıe aspanyna ahıret kúnine deıin úkimderi, tipti  bir áripi de ózgertilmeıtin, pendelerge árdaıym qajetti bolǵan qasıetti Qurandy  túsirgen. Mine osynyń ózi ramazan aıy Allahtyń aldynda ulyq  mártebege ıe, ári súıikti aılardyń biri ekendigine dálel.

Ramazan aıynyń qasıeti jóninde Ibn Abbas paıǵambarymyzdan keltirgen hadısinde: «Egerde meniń úmmetim ramazan aıynyń ishinde qandaı qasıetter bar ekendigin bilse, onda jyldyń barlyǵy ramazan aıy bolsa eken dep úmit etken bolar edi»,- degenin jetkizedi. Sondaı-aq, Allah taǵala Musa (ǵ.s.)-ǵa: «Men Muhammedtiń úmmetine eki qarańǵylyqty joıatyn eki nur berdim»,- dedi. Musa (ǵ.s.): «Eı jaratqan ıem, eki nur degen ne?», — dep surady.

Allah Taǵala: «Ol Ramazan aıynyń nury men Qurannyń nury», — dep jaýap berdi.

Musa (ǵ.s): «Eki qarańǵylyq qaısy?», - dep suraǵanda, Allah Taǵala: «Qabyr qarańǵylyǵy men ahırettiń qarańǵylyǵy», — dep jaýap berdi. Mine, bul bizderge berilgen Allahtyń úlken nyǵmeti dep túsinýimiz kerek. Islam dini bes tirekten turady: Iman keltiý, namaz oqý, oraza ustaý, zeket berý jáne shamasy kelgen adamnyń qajylyq jasaýy». Osy bes paryzdyń biri – oraza. Oraza adam janyn tazartyp, jaman qylyqtardan saqtaıdy. Quranda Allah Taǵala bylaı deıdi: «Eı, ıman etkender! Kúnalardan saqtanyp, taqýalyqqa jetýleriń úshin senderge burynǵylarǵa paryz etilgendeı oraza paryz etildi». (Baqara súresi, 185 aıat)

Bul aıatta aıtylǵandaı orazanyń maqsaty – musylmandy tazartyp, taqýalyq dárejege jetkizý. Taqýa degenimiz – saqtaný, qorqý, sıyný, Uly Jaratýshynyń qorǵanyna kirý degendi bildiredi. Endeshe taqýalyq – Allah Taǵalaǵa boıusyný, ámirlerine quldyq uryp, tyıǵandarynan aýlaqtap, ımandy, kórkem minezdi, parasatty jan bolyp, Uly Jaratýshyǵa qarsy kelýden saqtaný bolyp tabylady.

Nápsi – boıdaǵy qumarlyq sezim. Jalpy adam balasynyń tolyq adam shyńyna jetýi men kórkem minezdi bolýynyń negizi – nápsige ıe bolýynda jatyr. Mine, osy nápsini jolǵa salýda ashtyq pen shól óte úlken ról oınaıdy. Biraq bul Allah Taǵala úshin bolýy kerek. Kisi ózdiginen ash qalyp, dittegen maqsatyna jete almaıdy. Óıtkeni, oraza – Allah Taǵalaǵa jasalatyn ǵıbadat. Qasıetti hadıste Allah Taǵala: «Aýzy berik adam iship-jeýin men úshin doǵardy. Oraza – Meni men qulymnyń arasyndaǵy ǵıbadat. Oǵan beriletin syıdy Men ǵana ólshep, Men beremin. Aýzy berik qulymnyń ashtyq pen sýsaǵandyqtan shyqqan aýyz ısi men úshin mısk átirinen de tamasha», — deıdi. 
Sondyqtan da oraza shynaıy nıetpen Allah rızalyǵy úshin ustalýy tıis. Sebebi orazada tek qana iship-jeýden emes, ósek-ǵaıbat aıtý, balaǵattaý syndy jaman qylyqtardan da aýlaq bolý kerek. Óıtkeni, oraza tek iship-jeýden emes, qulaq, kóz, aýyz kúnalarynan da saqtaný úshin ustalady. Sol úshin qulshylyq amaldarymyzdy kóbeıtip, kóbirek Allahty eske alyp, Quran oqýymyz kerek. Paıǵambarymyz salla-llahý aleıhı ýa sallám bir kúni sahabalaryna oraza ustaýdy buıyryp, artynsha bylaı dep qatań eskertý jasady:

– Men ruqsat etpeıinshe keshke eshkim aýyz ashpasyn!

Eldiń bári jappaı aýyz bekitip, oraza ustady. Kesh túskende jeke-jeke kelip, aýyz ashýǵa ruqsat alyp jatty. Dál osy tusta bir kisi jaqyndap kelip:

– Ýa, Rasýlýlla! Eki qyzym kúni boıy oraza ustaǵan edi. Uıalǵandyqtan ózderi kelip sizden ruqsat suraı almady. Ruqsat etseńiz, orazalaryn aıaqtap, aýyzdaryn ashsa, jaqsy bolar edi, – dep ótinish bildirdi.

Alaıda, ruqsat berilmedi.    

Álgi kisi taǵy eki ret kelip ruqsat surady. Úshinshi ret kelgende paıǵambarymyz salla-llahý aleıhı ýa sallám:

– Ókinishtisi, olar búgin oraza ustaǵan joq. Kúni boıy «kisi etin jegen» (árkimniń syrtynan ósek aıtyp, ǵaıbattaǵan) adam qaıtip oraza ustasyn?! Bar da olarǵa aıt: eger nıet etip oraza ustaǵandary ras bolsa, dereý qusyp tastasyn, – dedi.

Álgi kisi muny qyzdaryna aına-qatesiz jetkizdi. Olar buıryqty oryndap, ózderin kúshtegende kesek-kesek qan qusyp jiberdi. Álgi kisi kelip bul jaıdy paıǵambarymyzǵa salla-llahý aleıhı ýa sallám bildirgende, ol:

– Qudireti kúshti Alla taǵalaǵa ant eteıin, eger olar álgi uıyǵan qandy qusyp tastamaǵanda, tozaqta kúıdiretin ot asaǵan bolar edi, – dedi.
Iá, tek qarynǵa ǵana emes, tilge de, kózge de, aıaqqa da, qolǵa da oraza bolsa, sonda ǵana ol naǵyz oraza bolmaq.

Allah Elshisi salla-llahý aleıhı ýa sallám ramazan aıy týraly taǵy bir hadısinde: «Ramazan kelgende jánnat esikteri ashylyp, dozaq esikteri jabylady, shaıtandar kisendeledi», sondaı-aq,  «Shynynda jánnatta bir esik bar, ol – «Raııan» dep atalady. Ol esikten tek oraza ustaýshylar ǵana kiredi», — degen.

Ahıretimizdi jaryq qylatyn bul aıda kóbirek Quran oqyp, zeket berip, Allahtyń tyıǵan amaldarynan tyıylý musylmandyǵymyzdyń belgisi bolmaq.

Taǵy bir múbarak hadıste Allah Elshisi salla-llahý aleıhı ýa sallám «Oraza ústaǵan adamnyń eki qýanyshy bolady. Birinshisi aýyzashardaǵy qýanyshy ekinshisi, qıamette Jaratqan Iesine kezdeskende, oraza ústaǵanyna qýanýy»,-degen bolatyn. Shynynda da Jaratýshy Iesiniń razylyǵyna qaýyshýdan artyq qandaı qýanysh bolsyn?!

Sonymen qatar Ramazan aıy kezinde árbir musylman  jan sadaqasy –  pitir sadaqa berýi qajet. Pitir sózi (arab tilinde) – «jaratylys» degen maǵynany bildirgendikten, keıbir ǵulamalar pitirdi «deneniń zeketi» dep ataǵan. Paıǵambarymyz salla-llahý aleıhı ýa sallám Ramazan aıynda oraza ustaǵan adamdardy pitir sadaqa berýge buıyrdy. Abdýllah ıbn Omardyń radıallahý anh rıýaıat etýi boıynsha: «AllaH Elshisi salla-llahý aleıhı ýa sallám Ramazan aıynda pitir sadaqany paryz etti. Bir saǵ (3, 334 kg) qurma nemese bir saǵ arpa beriledi. Bul musylmandardan árbir kul, erikti, erkek, áıel, úlken, kishi úshin ýájip», – degen (Býharı, «Zákát», 70-78 better).

Abdýllah ıbn Abbas radıallahý anhý bylaı deıdi: «Allah Elshisi salla-llahý aleıhı ýa sallám oraza ustaǵan pendeni tazalaý úshin pitir sadaqany paryz etti. Bul mindet oraza ustaýshyny bos sózderiniń kirinen, ádepsiz aıtqan sózininiń kúnásinen pákteıdi jáne kembaǵaldar úshin azyq. Kimde-kim ony (aıt) namazdan aldyn berse, ol qabyl bolǵan zeketteı sanalady. Kimde-kim namazdan keıin berse, ol tek  jaı sadaqa»,-degen. (Ábý Dáýit, ıbn Májah rıýaıat etken).

Paıǵambarymyz salla-llahý aleıhı ýa sallám birde Óziniń minberine shyǵyp bara jatyp, birinshi baspaldaqty basqanda «ámın» deıdi, ekinshi baspaldaqty basqanda taǵy da «ámın» deıdi, úshinshi baspaldaqty basqanda da «ámın» degen deıdi. Namaz sońynda sahabalar: ıá, Allahtyń elshisi, siz nege minberińizge minip bara jatyp, úsh márte «ámın» dedińiz? Deıdi. Sonda Súıikti Paıǵambar: birinshi baspaldaqqa kelgende Jábireıil perishte kelip; ıá, Muhammad, kimde-kim ramazan aıy kelip turyp, oraza ustamasa, masqara bolsyn dedi men «ámın» dedim. Ekinshi baspaldaqty basqanda «Iá, Muhammad, kimde-kim seniń atyń atalyp turǵanda salaýat aıpasa sol adam masqara bolsyn dedi men «ámın» dedim, úshinshi baspaldaqty basqanda «Iá, Muhammad, kimde-kim, ata-anasynyń ekeýi ne bireýi qolynda qartaıyp solardyń razylyǵyn ala almasa sol adam masqara bolsyn dep aıtty men «ámın» dedim degen eken. Endeshe ramazan aıyn qadirlep, oraza ustaıyq!
Qurmetti musylman qaýym! Tutqan orazalaryńyz qabyl bolsyn! Allah Taǵala barshamyzdy shynaıy yqylaspen oraza ustaýshy quldarynan etip, jánnattyń Raııan esiginen kirýimizdi násip etsin!
Qasıetti Ramazan qutty bolsyn!

---