InfoHub Logo

24-maýsym, seısenbi kúni musylmandardyń «qurban aıty».

Bul kúndi jylyna meıram qylyp «qurban shalyp», jylynda pálen myń qoıdy qazaq halqy shyǵyn qylyp otyrady. Bul «qurban» qylyp shalǵan maldary (moldalardyń aıtýynsha) «qabyl bolsa», musylman halyqtary ólgennen soń tirilip, nızam tarazysy astyna «pyraq» bolyp minilmek. Ám moldalardyń aıtýynsha, sol sırat kópiri qurylǵan qıyn ýaqytta astyńa mingen atyń — pyraǵyń jaqsy bolsyn deseń, bul qurbandyqqa shalǵan qoıyń tolyq jaqsy bolýy kerek! Mine, baıaǵydan beri, halyqtyń nadan, bala tárizdi ýaqytynan beri qıaly moldalardyń halyqtyń basyn aınaldyryp, halyqty aldap, halyqtyń nadandyǵyn paıdalanyp ózderiniń tamaqtaryn toıǵyzyp kelgen kóp, orynsyz aldaýynyń biri joǵarǵy aıtqan qurban shalatyn aıt.

Qazirgi ýaqytta burynǵy kóp maldan aıyrylǵan, jalpy kedeılikke aınalǵan sorly qazaq halqyna bul qurban shalý orynsyz shyǵyn, orynsyz shyǵyn túgil zıandy shyǵyn, jylynda pálen myń qoı ketpek. Bulaı dep aıtqanymyz, árıne, kóp adamǵa jaqpaıtyn da shyǵar, kóp adam «dinge qarsy» boldy dep bizdi jek kóredi, árıne nadandyqtyń arqasynda, moldalardyń qazaqtyń musylmanbyz dep júrgen adamdardyń súıekterine «qudaı, din, oraza, namaz, qurbandyq» degenderdi sińdirgeniniń arqasynda mundaı sózdi jazǵan bizdi «qudaıǵa, dinge qarsy» dep jek kórýi belgili is. Ózimiz de bala kúnimizde, oqyp júrgen kúnimizde «qudaı joq, dinniń ǵalamdary halyqty aldaý» degen adamdardy jek kóretinbiz. «Adasqannyń aldy jón, arty soqpaq» degendi, ananyń sútimen engen, súıegine sińgen zatty halyqqa «munyń qate, munyń adasqandyq, munyń aldanǵandyq» dep sanasyn ashyp, shyndyqqa túsindirip, týra jónge salý óte qıyn nárse. Biraq súıtse de, endi óner-bilim maıdanynda jalpy adam balasynyń qazirgi hal indeı bıik halge kelgeninde, endi azyn-aýlaq halyqtyń az bolsa da sanasy ashylǵan uldarynyń qara halyqtyń adasyp júrgen mundaı isterin «durys istep júrmiz» dep ózine-ózi jalǵan senip júrgen dinshil adamdardyń jek kórýinen qoryqpaı, ǵylymnyń arqasynda mundaı isterdiń aqıqatyna jetken shyndyqty aıtpaı otyrýymyz durys emes.

Bizdiń ózimiz de bala kúnimizde, oqyp júrgen kúnderimizde adasqannyń birimiz.

Biz de: «qudaı, oraza, namaz, qurbandyq, ujmaq, dozaq, jyn, peri» dep júrgem iz, biz de muny qate degen kisilerdi «buzylǵan», «azǵan», «aýǵan» deıtinbiz.

Kele-kele bizdiń kózimizdi, sanamyzdy jalpy ǵylym ashty. Jalpy ǵylym burynǵy adasqandyǵymyzdy bildirdi.

Ol «adasqandyqty» bildirgen qandaı ǵylym? — dep surar. Oǵan jaýap. Ol ǵylym degenimiz: áýe kemesin jasatyp, aspanǵa ushyrǵan, súńgýir kemesin jasatyp muhıt teńizderiniń astyn kezdirgen, telegraf, telefondardy jasatyp dúnıeniń bir shetimen bir shetinde otyrǵan adamdardy sóılestirgen, otarba, jol, joba, túrli mashınalardy shyǵarǵan ǵylym.

Qazaq halqy nadandyqtan birte-birte shyǵyp, týra jolǵa túsip, ónerli, bilimdi halyqtardyń qataryna kirýleri kerek. «Qurban shalý» — zıandy, shyǵyndy qoıatyn ýaqyt jetti.

1923 jyl

---