InfoHub Logo

Qazaqstannyń partıa hám úkimet qyzmetkerleriniń aralarynda is júzinde eriksiz ultshyldyqqa uıysyp ketý bar ma, joq pa? — degen suraýǵa «joq» dep eshkim de aıta almaıdy.

Bul ultshyldyqqa eriksiz uıysý hám otarshyldyqqa eriksiz uıysý degen eki zatty ǵylym qaǵıdasymen de hám tájirıbe jónimen de, bizdiń bul áleýmet revolúsıasy, komýnıs partıalarynyń uıymy, komıntern hám keńes úkimeti de attap ketken joq. Partıanyń pikir jolyn ár halyqtyń aralaryna taratqanda ám keńes úkimetin qurǵanda bul otarshyldyq, ultshyldyq máseleleri eske alynyp, esepke alynyp otyrǵan. Komýnıs partıalarynyń uıymynyń ult máselesi, kúnshyǵys máselesi týraly qaýly-jobalary hám keńes úkimetiniń árbir burynǵy ezilgen ulttarǵa bergen keńesti avtonomıalary sol ult máselesi men otarshyldyq máselelerin attap kete almaǵandyǵyn kórsetedi. Al bizdiń Qazaqstanǵa kelsek, munyń sharýashylyq turmysyna hám rýhanı jaıyna qarasaq, sharýashylyq, saıası ǵylymnyń qaǵıdasymen teksergende ultshyldyq, otarshyldyq, ózimshildik máseleleri biraz ýaqytqa deıin barmaq. Muny qate deýshiler bul aıtylǵan zattar qazir joq hám olar endi bolmaıdy deýshiler jáne bul eki zattyń biri bar, biri joq deýshiler qur ózderiniń sholaq aqyldylyǵyn, múkis kózdiligin hám sharýashylyq-saıası ǵylymnyń belgili qaǵıdalarymen tanys emes ekendigin kórsetedi.

8-jalpy keńester jıylysynyń ýaqytynda komýnıs partıasy ár avtonomıadan kelgen ýákilderdiń bas qosqan jerinde de, hám biz ózderiniń páterine barǵanymyzda da aıtyp edi: «otarshyldyqqa, ózimshildikke uıysý, hám ultshyldyqqa uıysý kópke deıin qalmaıdy, bularmen endi salmaqpen pikir maıdanynda kúresý kerek», — dep. Bizdiń aıtatynymyz da sol edi. Bul eki zat qarý-jaraq alyp partıanyń uzyn ańǵaryna qarsy turmaǵan soń, bularmen pikir maıdanynda kúresý, pikir maıdanynda tartysý edi. Bul pikir maıdanynda ózimiz baıqaýsyz, eriksiz bir jaǵyna uıysyp ketsek árıne tez onymyzdy túzetip otyrýymyz kerek.

Bul maıdanǵa bizdiń Qazaqstandaǵy joǵarǵy mekemelerde qyzmet qylyp júrgen adamdar jalpy kirisken joq. Sońǵy ýaqyttarda bir aıanyshty, bylǵanyshty dert paıda boldy. Ol derttiń negizi óziniń bas paıdasy úshin, óz basynyń kegi úshin máseleni tumandatý. Árıne, mundaı aıanyshty dert mádenıet retinde artta qalǵan Qazaqstan tárizdi jerlerde bolady.

Qazaqstannyń ótken İİİ partıa jıylysynda keıbir kópshilder «ultshyldyq bar, ózimshildik, otarshyldyq joq» dedi.

Árıne, bul sóz kópshilikke unaǵandaı bolyp qaldy, hám kezinde kózdegen nysanaǵa da tıdi. Mundaı sezdi sóılegende sharýashylyq-áleýmet, saıasat ǵylymynyń jalpy qaǵıdalaryn eske almaı, «shirkin-aı, sóıleıdi-aý» dep aıtý úshin, aq-qarany aıyrmaı aıta da salady ǵoı.

Ultshyldyq pen otarshyldyq, ózimshildiktiń egiz ekeninde mundaı joldastardyń jumystary joq.

Otarshyldyq—ózimshildik joq dep Sákenniń jazǵan «Azıa» degen óleńin keıbireýler bul ultshyldyq dep shý kóteredi. Árıne ol túsinbegendik. Bul óleń Marks ǵylymynyń qaǵıdasyna kelmeıtini ras. Biraq bul óleń keńes úkimetiniń saıasatynyń yqpalymen komýnıser partıasynyń uıymynyń, komınternniń kúnshyǵys máselesi týraly jazǵan qararlarynyń yqpalymen 1922 jylǵy Genýıa, Gaaga konferensıalarynyń qarsańynda Eýropanyń obyr saıasatyna qarsy betine soqqan narazylyq «lagút» edi, hám obyr Eýropaǵa kúnshyǵystyń revolúsıa qozǵalysyn kórsetip aıbyndap dúmitken ereýil edi.

Muny keıbir joldastar óz basynyń kegi úshin aǵash atqa ilip alyp, orynsyz qamshy qyldy.

Endi ótken is ótti. Budan bylaı otarshylyqpen, ózimshildikpen hám ultshyldyqpen pikir maıdanynda salmaqpen kúresýlerimiz kerek.

Jáne áleýmet isi men óz basymyzdyń ýaq maqsattarymyzdy bylǵastyrmaýymyz kerek.

1923 jyl

---