InfoHub Logo

Ortalyq Amerıka — Soltústik Amerıkanyń Teýantepek jáne Daren moınaqtary aralyǵyndaǵy qıyr ońtústik bóligi. Tynyq muhıt pen Meksıka shyǵanaǵy jáne Karıb teńizi aralyǵynda tropıktik endikte ornalasqan. Eni Iýkatan túbegi aýmaǵynda 960 km, Panama moınaǵynda 48 km, eń bıik jeri Tahýmýlko taýy (4217 m). Ortalyq Amerıkada Meksıkanyń ońtústik-shyǵys bóligi, Gvatemala, Salvador, Gondýras, Nıkaragýa, Kosta-Rıka, Panama, Belız memleketteri ornalasqan. Basym bóliginKordılera júıesine kiretin orta bıiktikti taý beldeýi alyp jatyr. İri jazyq óńirler Iýkatan túbegi men Moskıtıa jaǵalaýynda. Ken baılyqtarynan altyn jáne kúmis (Gondýras, Nıkaragýa), qorǵasyn (Gvatemala, Gondýras), súrme (Gvatemala), munaı (Teýantepek), kúkirt (Gvatemala) óndiriledi. Ortalyq Amerıka klımaty ylǵaldy; jyldyq jaýyn-shashyn mólsheri soltústiginde 1500 — 2000 mm, ońtústiginde 3000 — 4000 mm (taý betkeılerinde 7000 mm). Ózenderi qysqa, biraq sýy mol; ásireseAtlant muhıty alabyna jatatyn ózenderdiń sýy jyl boıyna mol bolady.

Tektonıkalyq qazanshuńqyrlarǵa tolǵan kóptegen kólder kezdesedi; irileri — Nıkaragýa jáne Managýa. Topyraq jáne ósimdik jamylǵysy alýan túrli. Soltústik-shyǵysyndaǵy jazyqta jáne betkeılerinde (800 m bıiktikke deıin) ylǵaldy tropıktik ormandar, túrli-tústi baǵaly aǵash súrekteri óndiriletin pálmalar, lıanalar ósedi. Banan plantasıasy jáne tropıktik daqyldar egiledi. Iýkatanda kserofıtti butalar, 1700 m-ge deıin aǵash tektes qyryqqulaqtar, 3200 m-ge deıin máńgi jasyl jalpaq japyraqty (emen, magnolıa) jáne qylqan japyraqty ormandar basym. Bıik beldeýlerde alpi shalǵyny ósedi. Janýarlardan Ortalyq Amerıkaǵa ǵana tán keń tanaýly maımyldar, kesirtkeler, Soltústik Amerıkalyq túrlerinen janat, kemirýshiler mekendeıdi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Amerıkanyń ashylýy

Pırı Reıstiń kartalary

Kartalary qolmen emes, kompútermen syzylǵandaı...

---