InfoHub Logo

Ót joldarynyń dıskınezıasy — ót júrýiniń buzylysyna ákeletin ótqabynyń, Mırıssı, Lútkens jáne (nemese) Oddı sfınkterleriniń jıyrylý fýnksıasynyń kemistikteri (álsizdigi, kúsheıýi nemese bir-birimen kelisimsizdigi).

Etıologıasy

Ót baýyrda únemi túzilgenimen, on eki eli ishekke kóbine as qorytý kezinde túsedi. Ótqabynyń, ót joldarynyń qyzmeti vegetatıvtik nerv júıesimen jáne gormondarmen retteledi. Ót joldary dıskınezıasynyń birinshilik jáne ekinshilik (sımptomdyq) túrlerin aıyrady. Birinshilik túri sırek kezdesedi, kóbine nevrotıkalyq sındromda baıqalady. Ekinshilik túri ót joldarynyń organıkalyq aýrýlarynda, pankreatıtte, on eki eli ishektiń, asqazannyń, ish qýysynyń ózge aǵzalarynyń patologıasynda bolady.

Ót joldarynyń dıskınezıasy ótqabynyń jáne ót joldary sfınkterleriniń tonýsy men jıyrylýynyń buzylysynan damıdy. Oǵan vegetatıvtik nerv júıesiniń jáne gýmoraldik júıeniń (gormondar araqatynasynyń) buzylystary ákeledi. Máselen, vagotonıadan -gıpermotorlyq, al sımpatıkotonıadan — gıpomotorlyq dıskınezıa paıda bolady. Dıskınezıa damýynda psıhogendi faktorlar da, adam mineziniń psıhıkalyq erekshelikteri mańyzdy rol atqarady jáne keıbir dármekter de septigin tıgizedi, máselen morfın, sımpatomıme-tıkter, holınolıtıkter.

Patogenezi

Ót joldarynyń dıskınezıasy ót joldarynyń jıyrylý qyzmetiniń nervtik, gýmoraldik rettelý buzylystarynan damıdy. Damýyna ákeletin basty sebepter: vago- nemese sımpatıkotonıa; kateholamınder, asetılholın, holesıstokının, melatonın jáne basqa gastroıntestısıaldik gormondardyń arasyńdaǵy dısbalans. Birinshi toptaǵy gormondardyń belsendiliginiń joǵarylaýy ót joldarynyń gıpertonıalyq dıskınezıasyn, al ekinshi toptaǵylardyń kóbeıýi — gıpotonıalyq dıskınezıany damytady. Asqazan, on eki eli ishek, jińishke ishek, uıqybezdiń aýrýlarynda bul gormondardyń túzilýi buzylady, osydan atalǵaı aǵzalardyń patologıasynda ót joldarynyń dıskınezıasy jıi baıqalady.

Ót joldary dıskınezıasynyń jiktemesi

1. Gıperkınetıkalyq (gapertonıalyq) túri: a) ótqabynyń nemese qap tútiginiń gıpertonıasy; á) Oddı sfınkteriniń túıilýi.

2. Gıpokınetıkalyq (gıpotonıalyq) túri: a) ótqabynyń gıpotonıasy; á) Oddı sfınkteriniń shamasyzdyǵy (pankreatıkalyq tıp).

3. Aralas túri.

Klınıkalyq kórinisi

Ót joldarynyń dıskınezıasy kóbine 20-40 jas aralyǵyndaǵy aryqsha keletin, astenıalyq tıpti áıelderde kezdesedi jáne asqazannyń, ishektiń dıskınezıalyq buzylystarymen birge júredi. Sondyqtan júrek aınýy, qusý, kekirý, qyjyldaý, ishtiń shurqyraýy jáne kebýi jıi baıqalady. Ádette, ót joldarynyń dıskınızıasy etekkiri keler aldynda, emosıalyq kúızelisterde, klımaks kezińde kúsheıip mazalaıdy. İshtiń palpasıasynda ótqabynyń titirkený belgileri anyqtalady. Kórinisiniń ózge belgileri dıskınezıanyń gıper- nemese gıpokınetıkalyq túrine táýeldi.

Ót joldary dıskınezıasynyń gıperkınetıkalyq túri

Kórinisine oń qabyrǵalyqtyń kenet ótkir shanshyp, túırep ustamaly aýyrýy tán. Ustamalar qysqa, birneshe mınýttan bir saǵatqa deıin. Aýyrýdyń ótkirligi keıde ót shanshýyna uqsaıdy. Shanshýdyn sebebi — Oddı, Lútkens sfınkterleriniń jáne ótqabynyń bir-birimen kelisimsiz, ıaǵnı bir ýaqytta túıilýi, osydan ótqabyishilik qysymnyń kenet bıikteýinen ótqaby qabyrǵasynyń kerilýi. Ádetinde, oń jaq qabyrǵalyq tamaqtanǵannan 1 saǵattan keıin aýyrady; aýyrý oń ıyqqa, jaýyrynǵa, keıde keýdeniń sol jaǵyna taraıdy; shanshý qalaı kenet bastalsa, solaı basylady, keıde kúnine birneshe ret qaıtalanady. Ustamanyń kezinde qyzý kóterilmeıdi, leıkosıtoz bolmaıdy. Keıde júrek aınýy, qusý, ishektiń dıskınezıasy jáne vazomotorlyq, neırovegetatıvtik sındromdar (terleý, tahıkardıa, gıpotonıa, álsizdik, bastyń aýyrýy) baıqalady. Kóbinde túngi uıqy buzylady, júrektiń tusy shanshıdy. Ustamadan tys kezde on qabyrǵalyqta salmaq sezinýi múmkin.

Ót joldary dıskınezıasynyń gıpokınetıkalyq túri

Bul túrinde oń qabyrǵalyq syzdap aýyrady, salmaq batý sezimi únemi mazalaıdy. Ót shanshýyna uqsaıtyn ustamalar bolmaıdy. Oń qabyrǵalyqtaǵy dıskomfort tamaqtan keıin kúsheıedi, aýyrý baska jaqqa taralmaıdy. Biraq, dıspepsıalyq buzylystar (tábettiń tómeńdeýi, aýyzdaǵy ashshy dám, kekirý, júrek aınýy, ishtiń kebýi, qatýy, jıi ótýi) kóp mazalaıdy.

Gıpokınetıkalyq dıskınezıa sımpatıkotonıada bolady jáne onyń damýyna antıholesıstokınınniń kóbeıýi nemese on eki eli ishekte holesıstokınınniń az túzilýi septigin tıgizedi.

Ót joldary dıskınezıasynyń aralas túri

Bul jaǵdaıda gıpo- jáne gıperkınetıkalyq dıskınezıanyń belgileri qosarlanyp nemese kezektesip bilinedi.

Laboratorıalyq jáne aspaptyq zertteýlerdiń nátıjeleri

1. Qan men ót analızderinde qabyný belgileri bolmaıdy.
2. Gıperkınetıkalyq túrinde úsh fraksıalyq dýodenaldik zondylaýda V jáne S porsıalarda ót az bolady jáne óttiń bóliný ýaqyty qysqarady. Ót qaby refleksin qozdyratyn dármekter aýyrsynýdy týǵyzady. Holesıstografıada ótqabynyń kishireıýi jáne tez bosaýy anyqtalady.
3. Gıpokınetıkalyq túrinde, úsh fraksıalyq zondylaýda, stımýlátordy salǵannan keıin kerisinshe, aýyrsyný azaıady, ótqaby refleksiniń álsizdigi baıqalady, óttiń túsi asa qońyr jáne ót baıaý aǵyp shyǵady. Holesıstografıada — ótqabynyń kerilip ulǵaıǵandyǵy jáne óte baıaý bosaýy nemese stımýlátordy qaıtalap salǵannyń ózinde bosamaýy anyqtalady.
4. ÝDZ-de — ótqabynyń motorlyq fýnksıasynyń buzylysy anyqtalady.

Dıfferensıaldyq dıagnostıkany júrgizgende ót joldarynyń gıpertonıalyq dıskınezıasyn holesıstıtten, dýodenıtten, on eki eli ishek ótimdiliginin sozylmaly buzylysynan, jara aýrýynan, al gıpotonıalyq túrin pankreatıtten aıyrý qajet.

Gıperkınetıkalyq túriniń emi

1. №5 emdám beriledi, ótqabynyń túıilýin qozdyratyn ósimdik maıy, maıly qamyrdan, etten jasalǵan taǵamdar, gazdy sýsyndar shekteledi; naýqasty az-azdan kúnine 4-5 ret tamaqtandyrady.

2. Spazmolıtıktik dármekter:
a) mıolıtıkter — noshpa 2% eritindisi 2 ml bulshyqetke nemese 0,04-0,08 g 3 ret ishýge beriledi; galıdor 2,5% eritindisi 2 ml bulshyqetke nemese 0,1-0,2 g 3 ret tabletka túrinde; nıtroglıserın 0,005 g til astyna shanshý kezinde; nıtrosorbıd 20 mg kúnine 3 ret; sýstak forte 1 tab. kúnine 3 ret; odeston 0,2 g 3 ret. Mıolıtıkterdi uzak qoldanýǵa bolady;
á) holınolıtıkter: gastrosepın, atropın, metasın, platıfıllın shanshýdy basý úshin az ýakytqa taǵaıyndalady;

3. Holeretıkter tobynyń ót aıdaýshy dármekteri (ót túzilýin arttyratyn jáne óttiń aıdalýyn tezdetetin): lıobıl, allahol, holenzım, flamın, júgeriniń shashaqtary, ıtmuryn, nıkodın, oksafenamıd, sıkvalon jáne gıdroholeretıkter — óttiń suıyq zatyn kóbeıtetin (mıneraldi sýlar, valerıana, salısılattar t.b.).

---