InfoHub Logo

— Sonda qalaı? Maǵan aıtatyn basqa sóziń joq bolǵany ma? — dep Aıjan jalyndy.

Kúreń aıǵyrdy moıynynan qushaqtap, betin jylqynyń jalyna basyp turǵan Bóken onyń suraǵyna mán bermedi.

— Endi bizge kezdesýge bolmaı ma?

Oǵan da jaýap bolmaǵan soń, qolyn Bókenniń ıyǵyna qoıyp edi, ol ıyǵyn lezde buryp:

— Joq! — dep aqyryp jiberip, atynyń basynan qamshynyń sabymen uryp qaldy da: «Osy jorǵa meni qurtqan, osylar, osylar», — dep qaıta-qaıta sabalady.

Aıǵyr qarǵydy, julqyndy, biraq júgenge jabysqan qol ony jibermedi.

— Ne boldy saǵan?

— Osy aıǵyr bolmaǵanda men senimen kezdespes edim, — dep atyna shapshań minip jorǵalata jóneldi, úzeńgiden ustaǵan Aıjan etbetimen qulaı jazdady.

Aıjannyń kózi jasaýrap, shańdatyp bara jatqan Bóken keshki ińirde ábden joq bolyp ketkenshe qarap turdy. Odan keıin sýyq jeldi de sezbeı, aı tolyp qalǵanyn da baıqamaı, sál kórinip turǵan shamdardyń jaryǵyna qaraı júgirip ketti.

***

Bóken kúrkege kirmesten, dalada turǵan atarbaǵa aıǵyryn kúrmeı baılady da, arba ústine qulaı ketti. Kózin jumyp, Aıjandy elestetti.

«Bul qalaı boldy ózi ... Shı baılanǵan jumbaq ómir». Esine ákesiniń: «Balam, olar bizge týysqan bolyp shyqty, aramyz jeti atadan aspaıdy. Qarabet bolma, balam», — degen sózi esinde. Bóken bárin túsindi, bárin uqty, biraq keýdesi kúıip-janǵandaı tynym tappady.

Kózin ashty. Aı mazaq qylǵandaı tap tóbesinen jarqyrap tur eken. Ushqan jyn-kóbelekterdi kórip Aıjandy qaıtadan esine aldy.

«Ol kóbelek qoı, ádemi, názik kóbelek. Kóbelek jaryqqa ushamyn dep qanatyn kúıdiredi. Ol kúıse men qarabet bolyp qalaı ómir súrem. Janym eki bólingen sekildi. Qolymdy tıgizýge qorqamyn, ózimdi ustaı almaspyn. Qaıtsem eken. Ol endi basqa bireýdi tabar. Endi ony basqa adam súıedi...»

— Joq! — dep daýystap jiberdi.

«Dástúrdi buzasyń, qarabet bolasyń deıdi. Joq, boldy. Endi ony umytý kerek. Bir, eki jyl ótken soń bári áli tús sıaqty tek este qalar. Al, qazir ol týraly oılanba, jetti».

Sóıtip, oıy shashyrap jatqanda kózi ilinip ketken eken. Jorǵa arbanyń ústinde tóselgen shópti jep bolyp, Bókenniń astyndaǵy kókke tıisken kezde tumsyǵymenen ıtermelep ony oıatyp jiberdi. Tań atyp qalǵan eken. Ol kúrkedegi adamdardy oıatpastan, ashanaǵa paıdalanatyn kúrkege kirip qymyz ishti. Aınaǵa kózi túsip, ózinen-ózi shoshyndy. Buıra shashy betine túsip, shashaq bolyp tur eken. Kózderi qutyrǵan ıttiki sıaqty, qyp-qyzyl. Bóken shashyn durystady da: «Búgin ony kórmesem men jyndanyp ketetin shyǵarmyn. Tek sońǵy ret, koshtasý úshin», — dep sheshti. Sol kúıi, azanda, kúreń aıǵyryn jorǵalatyp, jylqyny túngi jaıylystan qaıtarýǵa shyǵyp ketti.

***

Kún batqansha asyǵyp, Bóken keshegi ketken jerge bettedi. Esalań, mas adam sekildi basy salbyrap, jorǵasyn tebingishtep qoıady da, daýystap:

— Sen, sen úshin osy beınettiń bári. Eger sen sýdan júzip shyqpaǵanda, men ony kórmeıtin edim, — dep kúbirleıdi.

***

Aıjan keshegi ózi tastap ketken jerden qozǵalmaǵandaı, tur eken. Bóken atynan sekirip túsip, onyń aldyna keldi.

— Men bildim seniń osy jerge qaıta keletinindi, — dep Aıjan qolyn sozdy.

Bóken qolyn alyp, mamyqtaı sezip, ernine jaqyndatyp onyń saýsaǵynan súıdi. Basqa sóz aıtylmady. Aıjannyń kózinen jas parlady. Bóken onyń jasyn súıdi, ernine kermek dám bilindi. Tańdaıy keýip qalǵandaı, shóldep kelip bulaqtyń sýyn ishkendeı boldy. Shóli qanatyn emes, abaılap ishedi. Bir jumbaq dúnıege batyp barady ...

***

Bóken boldyryp qalǵan aıǵyrdy demin alyp jaıylyp turǵan jerinen jetektep, kógalda otyrǵan Aıjannyń qasyna keldi. Ony kóterip aldyna aldy. Aıjan únsiz moınyna asyldy.

Aýyldyń shetine kelgende Aıjan:

— Jiber meni, ári qaraı ózim baram. Endi bul tátti tús osymen bitti, — dep jaryqqa qaraı júre berdi.

***

Bóken isi bitkendeı, ózenniń jaǵasyna keldi de atynan túsip, basyn ustap biraz otyrdy. «O, qarabet, men ne qyldym. Ol bala ǵoı, áli on beske tolmaǵan. Sen ne búldirdiń», — dep oılady, ózine ózi jıirkene. Onyń ústine baqalardyń úni bir-birimen daýlasyp jatqandaı qulaǵyn jaryp barady. Qulaǵyn alaqanymen basyp otyrdy da, ornynan atyp turdy:

— Shaıtan ózen, — dep sybyrlap sóıledi.

Turǵan jeri oǵan tanys kóringendeı boldy. Qamystyń arasyna kirdi. Tap sol jerge dál kelgenin bildi. Biraq úsh aı buryn, sý jaıylǵanda toǵaı kórinbeıtin edi. Bir úıir jylqy osy jaqqa shyǵyp, sol ýaqytta sý kóterilip, jylqy osy bette qalyp qoıǵanda ákesi oǵan: «Min kúreń aıǵyrdy, ar jaqqa júzip shyq, olar tek osy jorǵanyń artynan ǵana eredi», — dep ony jibergen edi. Bóken jorǵasyna aýyrlyq qylmaıyn dep, oǵan uzyn arqan súıretip, sýǵa túsirip júzgen. Arǵy betke shyqsa, jylqynyń mańynda bir qyz bala gúl terip júr eken. Bókenge ol ertegidegi sulýdyń ózi sıaqty kórindi. Sóz aıtylmady. Biraq olar bir-birine uzaq qarady. Bókenniń jylqysyn sýdan ótkizip shyqty. Sol kezden bastap tek bir tilek paıda boldy, qyzben qaıtadan kezdesý. Bir aıdan soń sý da tartyldy. Ol bul aýylǵa jıi kelip turatyn boldy. Sóıtip júrip armanyna jetti. Aıjanmen kezdesip júrgenine eki apta boldy.

***

Bóken dál sol jer ekenine ábden anyqtap, kózi jetkesin, bul jerge qalaı kelgenine tań qaldy. «Ne bolsa da taǵdyr aıdap kelgen eken, eger aıǵyr sýdan shyǵarsa, onda kudaı meni keshirgen, olaı bolmasa ajalym osy ózende», — dep túıdi. Jetektep shetine kelgende aıǵyry umtylyp tumsyǵyn sýǵa kirgizip, aýyzdyǵy alynbastan sýǵa bas qoıdy. Tek sonda ǵana jorǵasynyn kesheden beri sýarylmaǵany Bókenniń esine tústi. Sýdyń dirilinde aı men juldyzdar bılep turǵandaı kórindi. Baqalardyń úni kóbeıdi. «Aldynda shalqyp jatqan aǵyn sý bolsa, qazir jaıyn júzetin qara ózen bolǵan», — dep oılady.

Jylqy sýǵa ábden qanǵan soń Bóken ony jetektep ózenniń ortasyna keldi de, basyn jiberip, quıryǵyna jarmasty. Bóken aıǵyrdyń quıryǵynan aırylmaıdy. «Onda kún bolsa munda tún. Maǵan endi qajeti ne kún be, tún be», — degen oǵan oı keldi. Jorǵanyń pyryldaǵan tynysy estildi. Sýdan jylqyny shyǵarmaı, shylbyryn qamtı ustaǵan kúıi úlken aǵysqa baǵyttady. Bókenniń qoly qarysyp qalǵan, onyń basy aınaldy, juldyzdar da, Aı da aınaldy.

Onyń eń sońǵy ret estigeni ózenniń gúrili, baqalardyń úni boldy. Eń sońǵy kelgen oılar: «Taǵy da shóldedim. Qarabet, qara sýǵa qandyr shólińdi».

Bóken sý betine túsip turǵan Aıdyń sáýlesin aqyrǵy ret kórip úlgerdi.

---