InfoHub Logo

Ýnıversıtet qabyrǵasyndaǵy sońǵy óndiristik tájirıbemiz Almaty qalasyndaǵy «Ahmet Baıtursynuly murajaı-úıinde» ótti. Jetekshimiz-  fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, ahmettanýshy Raıhan Sahybekqyzy tájirıbeniń qyzyqty ótip, bolashaq mamandardyń odan zor paıda alýyna septigin tıgizdi. Óndiristik tájirıbe barysynda ult ustazy, halqymyzdyń aıaýly perzenti, aqyn Ahmet Baıtursynulynyń túrli janrdaǵy týyndylaryn qaıta oqyp, bizge meımálim bolǵan kóptegen tyń derektermen tanystyq. Atqarylǵan isterdiń negizgileri mynalar:

• Merzimdi basylym betterindegi A.Baıtursynulynyń poezıalyq shyǵarmalaryn jınaý;
• Túrli basylym betterindegi jáne  ǵalamtor jelisindegi avtor  týraly jarıalanǵan maqalalar men resenzıalardy, zertteýlerdi jınaqtaý;
• Jekelegen ǵalymdar men ujymdyq monografıalardaǵy A.Baıtursynulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly zertteýlerdi jınaý;
• Aýdandyq, oblystyq (qalalyq) basylymdarda A.Baıtursynulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly shyqqan maqalalardyń tizimin jasaý.

Atalmysh jumystardyń nátıjesi retinde BAQ pen saıttarǵa Ahmet  Baıtursynulynyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jóninde maqalalar jarıaladyq.

QARAŃǴYLYQ BULTYN SEIİLTKEN

(A.Baıtursynulynyń «Masa» óleńi jaıynda)

    XX ǵasyr basyndaǵy qazaq halqynyń azattyq kúresiniń basynda turǵan Álıhan Bókeıhanuly, Ahmet Baıtursynuly, Mirjaqyp Dýlatuly tárizdi  aıbyndy Alash azamattarynyń elimizdiń jarqyn bolashaǵy úshin aıanbaı eńbek etkeni barshaǵa málim. Atalǵan ult zıalylary  saıası qyzmetterimen ǵana emes, sondaı-aq ózderiniń óleń-jyrlary arqyly da qalyń eldi jaılaǵan  qarańǵylyq bultyn seıiltýge bar kúsh-jigerin sarp etti. Bul sózimizdiń bultartpas dáleli – ult ustazy, uıqydaǵy halqyn «masa» bolyp  oıatqan aqyn Ahmet Baıtursynulynyń  «Masa» óleńi.

 Óleńniń negizgi ıdeıasy men mán-mazmuny myna shýmaqtan aıqyn kórinedi:

«...Ústinde uıyqtaǵannyń aınala ushyp,

Qaqqy jep qanattary buzylǵansha.

Uıqysyn az da bolsa bólmes pe eken,

Qoımastan qulaǵyńa yzyńdasa?»

    Janashyr aqyn yzyńdap ushqan masa bolyp,  qalyń uıqydaǵy enjar halqyn oıatpaq bolady. Qazaqtyń kózin ashyp, olardyń jalqaýlyqtan arylyp, jańa ómirge aıaq basýyn ańsaıdy. Dál osy syndy avtormen maqsaty men armany bir arnaǵa toǵysqan, kórnekti Alash zıalysy, aqyn, qalamger Mirjaqyp Dýlatuly «Oıan, qazaq!» óleńiniń:

«Kózińdi ash, oıan qazaq, kóter basty,

Ótkizbeı qarańǵyda beker jasty.

Jer ketti, din nasharlap, hal aram bop,

Qaraǵym, endi jatý jaramas-ty», – degen shýmaqtarynan  onyń atalmysh  «Masa» týyndysymen ózara úndes ekenin ańǵaramyz. Aqyn munda  qazaǵynyń eshbir oısyz, hareketsiz «qalǵyp» júrgenin, sóıtip bárinen qur qalǵandyǵyn  ashyna jyrlaı kele, ómirdi bosqa ótkizbeı, jaryqqa umtylýǵa shaqyrady.

Ahmet Baıtursynulynyń da aıtary osyǵan uqsas: «Qalpyldaq qaıyq minip espesi joq, Teńizde júrmiz qalqyp kóshpesi joq», – dep ózi jyrlaǵandaı,  sol qoǵamǵa kóńili tolmaı, alashtyń endigi kúnine alańdaýshylyq bildiredi.  Halqyn oqýǵa, óner-bilimge, mádenıetke shaqyryp , onyń basqa eldermen terezesi teń bolarlyq dárejege jetýin ańsaıdy.

Óner-bilim, mádenıet ataýlydan qur qalǵan qazaǵyn   qalyń uıqydaǵy qapersiz janǵa, al ony oıatýǵa bar kúshin salyp, jantalasqan oıatýshyny masaǵa teńeýi-  shynaıy sheberliktiń kórinisi. Osy turǵydan qaraǵanda,  Ahmet Baıtursynulynyń bul shyǵarmasy óz zamandastarynyń osy mazmundas týyndylarynan  oq boıy ozyq turǵany sózsiz.

El basyna kún týǵanda «etigimen sý keship», ónegeli ómirin qalyń elin otarlyqtan  azattyqqa, qarańǵydan jaryqqa shyǵarý úshin jan aıamaı kúresken Ahmet Baıtursynulynyń «Masa» óleńi – kúlli halyqtyń oıanyp, bostandyqqa qol jetkizýin ańsaǵan, izgi tilekten týyndaǵan dara týyndy.

Sabına Igilik, Nargız Ómirzaq,

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Fılologıa fakúltetiniń 4-kýrs stýdentteri                              

---