InfoHub Logo

Qarjylyq saýattylyq — bul basqarý qabileti. Ol negizgi qarjylyq uǵymdardy bilýdi, búdjetti qurýdy, ınvestısıalaýdy, bolashaqqa josparlaýdy jáne utymdy qarjylyq sheshimder qabyldaýǵa kómektesedi.

Osyny eskere otyryp, sizdiń qarjyńyzdy qalaı basqarýǵa, qarjylyq ál-aýqatyńyzdy nyǵaıtýǵa jáne bolashaǵyńyzdy qamtamasyz etýge bolatyndyǵyn bilý mańyzdy. Qarjylyq saýattylyqtyń birneshe mańyzdy aspektileri:

1. Búdjetteý. Aılyq búdjetti qurý sizdiń aqshańyzdyń qaıda ketetinin túsinýge jáne ony aqylmen bólýge kómektesedi.

2. Jınaqtaý. Tótenshe jaǵdaıǵa jáne zeınetke shyǵýǵa qarajat jınaı bilý mańyzdy. Bul ózińizdi qarjylyq daǵdarystardan qorǵaýǵa jáne turaqty bolashaqty qamtamasyz etýge kómektesedi.

3. Investısıalaý. Investısıa sizdiń kiristerińizdi arttyrýǵa kómektesedi. Degenmen, ınvestısıalaýdy bastamas buryn táýekelderdi túsiný jáne ınvestısıalaýdyń ártúrli tásilderin zertteý mańyzdy.

4. Qaryzdardy basqarý. Qaryzdardy utymdy basqara bilý, paıyzdyq mólsherlemelerdi bilý jáne nesıelerdi óz ýaqytynda paıdalaný qarjylyq saýattylyqtyń negizgi aspektileri bolyp tabylady.

5. Qarjylyq bilim. Qarjylyq saýattylyqtyń joǵary deńgeıi kóbinese sizdiń bilimińizge jáne qarjy quraldary men tujyrymdamalaryn túsinýge baılanysty. Jańa nárselerdi úırenýden tartynbańyz, ásirese jeke qarjy týraly.

Qarjylyq saýattylyq tujyrymdamasyn ilgeriletýdegi negizgi tulǵalardyń biri — Ekonomıkalyq Yntymaqtastyq jáne Damý uıymy (EYDU) boldy, ol óz jumysynda qarjylyq saýattylyq týraly zertteýler júrgizedi jáne usynystar jasaıdy. Sondaı-aq ártúrli elderge qarjylyq saýattylyqty jaqsartý jáne jastar men eresekterge tıisti bilim berý boıynsha nusqaýlyqtar usynady.

Halyqaralyq valúta qory (HVQ), Dúnıejúzilik bank jáne IýNESKO sıaqty uıymdardyń arqasynda qarjylyq saýattylyq taqyryby halyqtyń qarjylyq bilimi men daǵdylaryn jaqsartý jáne qoǵamnyń turaqty damýyn qamtamasyz etý maqsatynda kóptegen elderdiń memlekettik saıasaty men bilim berý baǵdarlamalarynyń basymdyqtarynyń birine aınaldy.

Eldegi statısıkaǵa zer salaıyq. Birinshi kredıttik búronyń dereginshe, Qazaqstandaǵy ekonomıkalyq belsendi halyqtyń 9,2 mıllıon adamnyń 7,2 mıllıonynda, ıaǵnı 77 paıyzynda nesıe bar. Nesıe alǵan qazaqstandyqtardyń tórtten biri — shamamen 1,8 mıllıon adam ­— qaryzyn ýaqtyly tóleı almaǵan.

Osy jerden týyndaıtyn saýal “qarjylyq saýatty bolýdyń mańyzy nede?”

— Ómir sapasyn jaqsartý: qarjylyq saýattylyǵy bar adamdar óz kiristerin jaqsyraq basqara alady, shyǵyndardy ońtaılandyrady jáne bolashaǵyn josparlaı alady, bul jaılylyq pen bolashaq múmkindikterge degen senimdilik deńgeıin arttyrady.

— Qarjylyq stressti azaıtý: qarjylyq saýatty adamdar qaryzdaryn tıimdirek basqara alady, tótenshe jaǵdaılarǵa rezervter qura alady jáne qarjylyq qıyndyqtardy senimdirek sheshe alady, bul olarǵa qarjyǵa baılanysty shamadan tys stressten aýlaq bolýǵa múmkindik beredi.

— Bolashaq qaýipsizdik: ınvestısıalaý negizderin túsiný, zeınetaqyny josparlaý jáne qolaıly qarjylyq jaǵdaıdy qalyptastyrý múmkindigi sizge jáne sizdiń otbasyńyzǵa qorǵalǵan qarjylyq bolashaqty qamtamasyz etýge múmkindik beredi.

— Qoǵamnyń ekonomıkalyq damýy: qarjylyq saýattylyq keń taralǵan qoǵam turaqty jáne ónimdi ekonomıkamen maqtana alady, óıtkeni qarjylyq saýatty adamdar qarjylyq táýekelderdi jaqsy túsinedi jáne ınvestısıalar men tutynýdy aqylmen júzege asyra alady.

— Sanaly sheshimder qabyldaý: qarjylyq saýattylyqqa ıe bolý nesıeleý, ınvestısıalaý jáne búdjetti josparlaý týraly negizdelgen sheshimder qabyldaýǵa kómektesedi, bul qarjylyq sátsizdikterdiń yqtımaldyǵyn azaıtady jáne yqtımal shyǵyndardy azaıtady.

Qorytyndylaı kele, óz ómirińizge, ámıanyńyzdyń áleýetine árdaıym mán berińiz. Qarjy tek saýda quraly emes, ár azamat úshin kóptegen ózgeristerge negiz bolatyn faktor ekenin este saqtaıyq!

Ádilet Jýmageldıev

---