InfoHub Logo

Qatygezdik jeke adamdarǵa, janýarlarǵa nemese kez kelgen basqa tirshilik ıelerine qasaqana aýyrsyný, azap shegý, zıan keltirý nemese renjitýdi bildiredi. Buǵan basqalardyń ál-aýqatyna degen janashyrlyqtyń nemese qamqorlyqtyń joqtyǵyn kórsetetin, kóbinese fızıkalyq, emosıonaldyq nemese psıhologıalyq zaqym keltiretin áreketter nemese minez-qulyq kiredi. Qatygezdik fızıkalyq zorlyq-zombylyq, emosıonaldyq zorlyq-zombylyq, nemquraılylyq, zorlyq-zombylyq nemese tiri zattardyń qadir-qasıeti men quqyqtaryn elemeıtin kez kelgen minez-qulyq sıaqty ártúrli nysandarda kórinýi múmkin. Bul etıkalyq emes, moraldyq turǵydan aıyptalǵan jáne kóptegen jaǵdaılarda zańsyz bolyp sanalady, óıtkeni ol meıirimdilik, ádilettilik jáne ómirdiń ajyramas qundylyqtaryn qurmetteý prınsıpterine qaıshy keledi.

Qatygezdiktiń qoǵamǵa áseri tereń jáne aýqymdy, jeke adamdarǵa, qaýymdastyqtarǵa jáne jalpy áleýmettik qurylymǵa áser etedi. Qatygezdik fızıkalyq zorlyq-zombylyq pen zorlyq-zombylyqtan emosıonaldyq jáne psıhologıalyq zaqymǵa deıingi minez-qulyqtyń keń aýqymyn qamtıdy jáne onyń saldary kóptegen deńgeılerde zıandy. Qatygezdiktiń qoǵamǵa tıgizetin negizgi saldary:

1. Fızıkalyq jáne psıhologıalyq:

Jeke azap: qatygezdik qurbandary fızıkalyq aýyrsynýdy, emosıonaldy jaraqatty jáne psıhologıalyq stressti sezinedi. Fızıkalyq zorlyq-zombylyq, qorlaý nemese qatygezdik jaraqatqa, jaraqattan keıingi stresstiń buzylýyna (PTSD), depressıaǵa, mazasyzdyqqa jáne basqa da psıhıkalyq densaýlyq máselelerine ákelýi múmkin.

Uzaq merzimdi áserler: qatygezdiktiń saldary uzaqqa sozylýy múmkin. Jábirlenýshiler ómir boıy fızıkalyq jáne emosıonaldyq tyrtyqtardy kıýi múmkin, bul olardyń ál-aýqatyna, qarym-qatynastaryna jáne jalpy ómir sapasyna áser etedi.

Senimdi buzý:

Senim erozıasy: qatygezdik áreketteri qoǵamdaǵy senimge nuqsan keltiredi. Adamdar qatygezdikke kýá bolǵanda nemese ony ózderi sezingende, bul olardyń basqalarǵa, sonyń ishinde otbasy múshelerine, dostaryna jáne mekemelerine degen senimin tómendetedi.

Áleýmettik oqshaýlaný: qatygezdik qurbandary qorqynysh, uıat nemese senimsizdik saldarynan áleýmettik qarym-qatynastan bas tartýy múmkin. Bul áleýmettik oqshaýlanýǵa jáne qoǵamdyq baılanystardyń buzylýyna ákelýi múmkin.

2. Zorlyq-zombylyq sıkli:

Úırengen minez-qulyq: Qatygezdik úırengen minez-qulyqqa aınalýy múmkin, ásirese balalar oǵan ushyraǵan kezde. Qalyptasý jyldarynda qatygezdikke tap bolǵandar ony eresekter ómirinde jalǵastyra alady, bul otbasylar men qaýymdastyqtardaǵy zorlyq-zombylyq sıklin jalǵastyrady.

Qoǵamdyq zorlyq-zombylyq: qatygezdik pen zorlyq-zombylyq deńgeıi joǵary qoǵamdarda agresıa mádenıeti paıda bolýy múmkin, bul zorlyq-zombylyqtyń qatal sıklin buzýdy qıyndatady.

3. Áleýmettik bóliný jáne qaqtyǵystar:

Polárızasıa: qatygezdik áreketteri áleýmettik bólinýge yqpal etýi múmkin, óıtkeni adamdar óz tájirıbelerine nemese senimderine súıene otyryp, bir tarapty qabyldaı alady. Mundaı polárızasıa qaýymdastyqtar ishindegi qaqtyǵystar men dushpandyqtyń kúsheıýine ákelýi múmkin.

Áleýmettik qyzmetterge júkteme: qatygezdiktiń joǵary deńgeıi densaýlyq saqtaý, quqyq qorǵaý jáne keńes berý qyzmetterin qosa alǵanda, áleýmettik qyzmetterge aýyrtpalyq túsiredi, óıtkeni olar qatygezdikke baılanysty oqıǵalarǵa jaýap berip, olardyń saldaryn joıýy kerek.

4. Ekonomıkalyq shyǵyndar:

Densaýlyq saqtaý shyǵyndary: zorlyq-zombylyqtyń fızıkalyq jáne psıhıkalyq densaýlyqqa áserin emdeý qymbatqa túsýi múmkin. Qoǵam zardap shekkenderge medısınalyq jáne psıhologıalyq kómek kórsetýdiń qarjylyq aýyrtpalyǵyn kóteredi.

Ónimdiliktiń tómendeýi: Qatygezdik ónimdiliktiń tómendeýine jáne ekonomıkalyq shyǵyndarǵa ákelýi múmkin, óıtkeni qurban bolǵan nemese qylmysker adamdar turaqty jumyspen qamtýdy áreń saqtaı alady.

5. Áleýmettik kelisimdi buzady:

Áleýmettik baılanystardyń álsireýi: qatygezdik áreketteri qaýymdastyq músheleri arasynda qorqynysh pen senimsizdik týdyratyn áleýmettik kelisimdi buzady. Bul qoǵamdardy biriktiretin áleýmettik qurylymdy álsiretedi.

Empatıany basý: qatygezdik mádenıeti empatıa men janashyrlyqty basýy múmkin, bul adamdardyń qarym-qatynasy men bir-birine qoldaý kórsetýin qıyndatady.

6. Quqyqtyq jáne etıkalyq saldary:

Zańdy saldary: Qatygezdik kóbinese tutqyndaýǵa, sot isin júrgizýge jáne túrmege jabýǵa ákeletin zańdy saldarǵa ákeledi. Qylmystyq sot tóreligi júıesi qatygezdik aktilerin qaraýǵa jáne olar boıynsha sot sheshimin shyǵarýǵa aýyrtpalyq túsiredi.

Moraldyq-etıkalyq dılemlar: qoǵam qatygezdikke qatysty moraldyq-etıkalyq dılemlarǵa tap bolady. Sot tóreligi, jaza, ońaltý jáne aldyn alý máselelerin eskerý qajet.

Qorytyndylaı kele, qatygezdik jeke adamdarǵa, qaýymdastyqtarǵa jáne jalpy áleýmettik qurylymǵa áser etetin qoǵamǵa keń aýqymdy jáne tereń áser etetinin atap ótken jón. Onyń saldary fızıkalyq jáne psıhologıalyq azap túrinde ǵana emes, sonymen birge senimge nuqsan keltirý, zorlyq-zombylyqty jalǵastyrý, áleýmettik bóliný, ekonomıkalyq shyǵyndar jáne etıkalyq máseleler túrinde de seziledi. Qatygezdikpen jáne onyń negizgi sebepterimen kúresý qoǵamnyń ál-aýqaty men birligi úshin óte mańyzdy.

---