Qaıtqan shal
Kúnde kerýen keledi bir saraıǵa,
Neshe bólek úıi bar árbir jaıda.
Sansyz kóp saýdagerler kelip jatyr,
Bireý jylda qaıtady, bireý aıda.
Neni izdeseń bári bar sol saraıda,
Keıi zalal úıtkenmen, keıi paıda.
San kerýen qylady saýda-sattyq,
Ne bolaryn kóbi júr baıqamaı da.
Bireý altyn alyp júr, bireý qurysh,
Bireý asyl alady, bireý myrysh.
Jaqsy – qymbat, jamannyń baǵasy – arzan,
Árkimniń óz súıgeni bolar durys.
Bireý qaıtty bitirip jyldam júmys,
Bireý júr bir tıynǵa salyp urys.
Keıbireý júr asyl dep aramdy alyp,
Óz qylǵanyn demeıdi eshkim burys.
Keıbireý qaıtam degen oıynda joq,
Bir japyraq azyǵy boıynda joq.
Tapqanyn tamaǵyna salamyn dep,
Jalǵyz tıyn aqshasy qoıynda joq.
Keıbireý maqtan úshin shashqan baryn,
Tań-tamasha qylmaq bop joldastaryn.
Elge qaıtar bolǵanda esin jıyp,
Sonda bilmeı sandaldy ne qylaryn.
Men de júrdim el júrgen sol saraıda,
Tamaǵym toq, qaıǵy joq, tósek maıda.
Azdan keıin azaıdy joldas sırep,
Ketip jatyr, bilmeımin, áldeqaıda.
Men qyzyqqa aınaldym úıdi oılamaı,
Turǵan saıyn qumar bop meıirim qanbaı.
Joldasymdy izdemek boldym bir kún,
Jalǵyz qalsam bolam dep álde qandaı.
Qarap júrmin ár jerden jele shaýyp,
Jol alys dep seriksiz qyldym qaýip.
Aralasam, bári de jat kerýen,
Ala almadym joldastyń birin taýyp.
Kórgenimniń bári de bóten qazaq,
«Bizdiń kerýen qaıda?» – dep saldym azap.
«Joldasynyń bári de qaıtyp ketti,
Neǵyp kep júr bul shal?» – dep etti mazaq.
Bul sózdi estigende jaman sastym,
Kóńilimdi táýekel dep azar bastym.
Ýaqyt bolyp qalǵanyn baıqaǵan soń,
Saraıda qalǵandarǵa amandastym.
Men – bir qonaq, kettim ǵoı biraz qonyp,
Qaıtatuǵyn qalypty mezgil bolyp.
Osy qonaq qalaı dep synǵa almańyz,
Táýir dep-aq aıta sal oımen joryp.
Jaqsy deseń, qonaqtyń ol bir baǵy,
Ólse de rıza bolady arýaǵy.
Bir ketken soń zalalym tıe qalmas,
Qonǵan kezde neǵylsam qyldym-daǵy.
Ol kezdegi aǵatty keshseń, myrza,
Qonaq túgil bolady qudaı yrza.
Ótken kúngi isimdi qýmasańyz,
Mazańdy ala bermespin jylda-jylda.
Táýir qonaq degeniń – bergen syıyń,
Mal suraman men sizden jalǵyz tıyn.
Jaman aıtpaı jaqsy joq, saý bolyńyz,
Endi aınalyp kórmegim bolar qıyn.
«Qosh-aman, saý bol» degen sóz jaman ba,
Amandasyp qoıalyq bas amanda.
Munan ketsem, baratyn jerim qashyq,
Qudaı qossa, kórermiz bir zamanda.
Men kelgeli talaı kún sizdikine,
Siz de bir kún bararsyz bizdikine.
«Jolyń bolsyn, qonaǵym»–dep qalyńyz,
Jolyǵamyn jolda álde kimdikine.
Álim kelse, qonbaımyn úıge jetpeı,
Týra aparsyn qudaıym tentiretpeı.
Endi boldy elime qaıtar kezim,
Júrýshi edim sizderdi qıyp ketpeı.
Men kelgeli kóp boldy, bu da jeter,
Jata berse, qonaqtan qadir keter.
Qaıtqanymyz jaraıdy qańǵı bermeı,
Asqa toımas anturǵan bolmaı beker.
As aıady demeımin sizdi menen,
Kem qylmaı-aq syıladyń eshtemeden.
Shyqqan jerim, shyn úıim oıǵa túsip,
Mezgil tolyp qalǵan soń qaıtamyn men.
Qonǵan shyǵar buryn da talaı qonaq,
Bárine de jetedi asyń mol-aq.
Keıin taǵy keletin kerýen bar,
Jer bosattym, bul úıge kirsin sol-aq.
Keıingige sálem aıt biz baıǵustan,
Bul saraıda kóp eken bizge duspan.
Qyzyqtyryp, qyzdyryp aldaıdy eken,
Bireýi ishten bolady, biri tystan.
Erte oılansyn, eskerip azyq alsyn,
Ne satty, ne jınady, jazyp alsyn.
Biz baıqamaı asyl dep aramdy aldyq,
Esi durys kisiler neǵyp alsyn.
Teginde aldatady eskermese,
Syrty asyl, ishi qandaı, teksermese.
Alaryńda bári altyn, jarqyrap tur,
Túbinde paıdasy ne dep kórmese.
Utqyzǵan bop alady ózińdi utyp,
Baıqamaısyń qoıǵanyn biteý jutyp.
Qyzdyryp qyzyǵyna aılandyrsa,
Ketesiń birjolata úıdi umytyp.
Mal da bar lapkesinde, maqtan da bar,
Kózińshe maqtan alyp jatqan da bar,
Kóńildiń jubanyshy –kóp oıyn bar,
Ustaıtyn duspanyńdy qaqpan da bar.
Keıde tegin beredi, keıde buldap,
Minezi jel qaıyqtaı tur bultyldap.
Bu kúnde júz túrlenip, myń qubylyp,
Kózińdi qyzyqtyrar tym jylpyldap.
Jar da kóp jalańdaǵan jan qumary,
Jaqyndasań áp keter onan da ári.
Jadý kózben sıqyrlap janyńdy alyp,
İshińdi eljiretip turǵandary.
Aldap alyp artynan ergizedi,
Adal dep aram boqty tergizedi.
«Bul – qyzyq, mine – paıda, áne – aıla» – dep,
Janyń túgil aryńdy bergizedi.
Turýǵa ýaqytym joq sózdi uzaıtyp,
Baramyn asyǵyspen elge qaıtyp.
Sýsyn dep ý beretin sum saraıdyń
Keteıin keıingige syryn aıtyp.
Kóp júrdim, endi munan ne kóremin,
Joldas ketti, nesine bógelemin.
Qosh-aman bol, jigitter, duǵada bol,
Elge qaraı entelep jónelemin.
Aırylyp serigimnen qaldym naǵyp,
Muńymdy uqtyraıyn kimge shaǵyp.
«A, Qudaı, óziń ońda» – dedim-daǵy,
Jóneldim japa-jalǵyz búkeń qaǵyp.
Jigitter, jalǵan emes, munym anyq,
Burynnan osy saraı elge qanyq.
Qaıta kelmes qaqpadan ári ótkizip,
Shyǵaryp salyp meni qaıtar halyq.
Neshe bólek úıi bar árbir jaıda.
Sansyz kóp saýdagerler kelip jatyr,
Bireý jylda qaıtady, bireý aıda.
Neni izdeseń bári bar sol saraıda,
Keıi zalal úıtkenmen, keıi paıda.
San kerýen qylady saýda-sattyq,
Ne bolaryn kóbi júr baıqamaı da.
Bireý altyn alyp júr, bireý qurysh,
Bireý asyl alady, bireý myrysh.
Jaqsy – qymbat, jamannyń baǵasy – arzan,
Árkimniń óz súıgeni bolar durys.
Bireý qaıtty bitirip jyldam júmys,
Bireý júr bir tıynǵa salyp urys.
Keıbireý júr asyl dep aramdy alyp,
Óz qylǵanyn demeıdi eshkim burys.
Keıbireý qaıtam degen oıynda joq,
Bir japyraq azyǵy boıynda joq.
Tapqanyn tamaǵyna salamyn dep,
Jalǵyz tıyn aqshasy qoıynda joq.
Keıbireý maqtan úshin shashqan baryn,
Tań-tamasha qylmaq bop joldastaryn.
Elge qaıtar bolǵanda esin jıyp,
Sonda bilmeı sandaldy ne qylaryn.
Men de júrdim el júrgen sol saraıda,
Tamaǵym toq, qaıǵy joq, tósek maıda.
Azdan keıin azaıdy joldas sırep,
Ketip jatyr, bilmeımin, áldeqaıda.
Men qyzyqqa aınaldym úıdi oılamaı,
Turǵan saıyn qumar bop meıirim qanbaı.
Joldasymdy izdemek boldym bir kún,
Jalǵyz qalsam bolam dep álde qandaı.
Qarap júrmin ár jerden jele shaýyp,
Jol alys dep seriksiz qyldym qaýip.
Aralasam, bári de jat kerýen,
Ala almadym joldastyń birin taýyp.
Kórgenimniń bári de bóten qazaq,
«Bizdiń kerýen qaıda?» – dep saldym azap.
«Joldasynyń bári de qaıtyp ketti,
Neǵyp kep júr bul shal?» – dep etti mazaq.
Bul sózdi estigende jaman sastym,
Kóńilimdi táýekel dep azar bastym.
Ýaqyt bolyp qalǵanyn baıqaǵan soń,
Saraıda qalǵandarǵa amandastym.
Men – bir qonaq, kettim ǵoı biraz qonyp,
Qaıtatuǵyn qalypty mezgil bolyp.
Osy qonaq qalaı dep synǵa almańyz,
Táýir dep-aq aıta sal oımen joryp.
Jaqsy deseń, qonaqtyń ol bir baǵy,
Ólse de rıza bolady arýaǵy.
Bir ketken soń zalalym tıe qalmas,
Qonǵan kezde neǵylsam qyldym-daǵy.
Ol kezdegi aǵatty keshseń, myrza,
Qonaq túgil bolady qudaı yrza.
Ótken kúngi isimdi qýmasańyz,
Mazańdy ala bermespin jylda-jylda.
Táýir qonaq degeniń – bergen syıyń,
Mal suraman men sizden jalǵyz tıyn.
Jaman aıtpaı jaqsy joq, saý bolyńyz,
Endi aınalyp kórmegim bolar qıyn.
«Qosh-aman, saý bol» degen sóz jaman ba,
Amandasyp qoıalyq bas amanda.
Munan ketsem, baratyn jerim qashyq,
Qudaı qossa, kórermiz bir zamanda.
Men kelgeli talaı kún sizdikine,
Siz de bir kún bararsyz bizdikine.
«Jolyń bolsyn, qonaǵym»–dep qalyńyz,
Jolyǵamyn jolda álde kimdikine.
Álim kelse, qonbaımyn úıge jetpeı,
Týra aparsyn qudaıym tentiretpeı.
Endi boldy elime qaıtar kezim,
Júrýshi edim sizderdi qıyp ketpeı.
Men kelgeli kóp boldy, bu da jeter,
Jata berse, qonaqtan qadir keter.
Qaıtqanymyz jaraıdy qańǵı bermeı,
Asqa toımas anturǵan bolmaı beker.
As aıady demeımin sizdi menen,
Kem qylmaı-aq syıladyń eshtemeden.
Shyqqan jerim, shyn úıim oıǵa túsip,
Mezgil tolyp qalǵan soń qaıtamyn men.
Qonǵan shyǵar buryn da talaı qonaq,
Bárine de jetedi asyń mol-aq.
Keıin taǵy keletin kerýen bar,
Jer bosattym, bul úıge kirsin sol-aq.
Keıingige sálem aıt biz baıǵustan,
Bul saraıda kóp eken bizge duspan.
Qyzyqtyryp, qyzdyryp aldaıdy eken,
Bireýi ishten bolady, biri tystan.
Erte oılansyn, eskerip azyq alsyn,
Ne satty, ne jınady, jazyp alsyn.
Biz baıqamaı asyl dep aramdy aldyq,
Esi durys kisiler neǵyp alsyn.
Teginde aldatady eskermese,
Syrty asyl, ishi qandaı, teksermese.
Alaryńda bári altyn, jarqyrap tur,
Túbinde paıdasy ne dep kórmese.
Utqyzǵan bop alady ózińdi utyp,
Baıqamaısyń qoıǵanyn biteý jutyp.
Qyzdyryp qyzyǵyna aılandyrsa,
Ketesiń birjolata úıdi umytyp.
Mal da bar lapkesinde, maqtan da bar,
Kózińshe maqtan alyp jatqan da bar,
Kóńildiń jubanyshy –kóp oıyn bar,
Ustaıtyn duspanyńdy qaqpan da bar.
Keıde tegin beredi, keıde buldap,
Minezi jel qaıyqtaı tur bultyldap.
Bu kúnde júz túrlenip, myń qubylyp,
Kózińdi qyzyqtyrar tym jylpyldap.
Jar da kóp jalańdaǵan jan qumary,
Jaqyndasań áp keter onan da ári.
Jadý kózben sıqyrlap janyńdy alyp,
İshińdi eljiretip turǵandary.
Aldap alyp artynan ergizedi,
Adal dep aram boqty tergizedi.
«Bul – qyzyq, mine – paıda, áne – aıla» – dep,
Janyń túgil aryńdy bergizedi.
Turýǵa ýaqytym joq sózdi uzaıtyp,
Baramyn asyǵyspen elge qaıtyp.
Sýsyn dep ý beretin sum saraıdyń
Keteıin keıingige syryn aıtyp.
Kóp júrdim, endi munan ne kóremin,
Joldas ketti, nesine bógelemin.
Qosh-aman bol, jigitter, duǵada bol,
Elge qaraı entelep jónelemin.
Aırylyp serigimnen qaldym naǵyp,
Muńymdy uqtyraıyn kimge shaǵyp.
«A, Qudaı, óziń ońda» – dedim-daǵy,
Jóneldim japa-jalǵyz búkeń qaǵyp.
Jigitter, jalǵan emes, munym anyq,
Burynnan osy saraı elge qanyq.
Qaıta kelmes qaqpadan ári ótkizip,
Shyǵaryp salyp meni qaıtar halyq.