InfoHub Logo

Birde Qazaqstan fýtbol quramasynyń oıynyn teledıdardan kórip otyrǵanymdy baıqaǵan ákem. “Qoıshy sol fýtbolyńdy, báribir de bizdikiler túk bitirmeıdi” degen bolatyn. Sonda onyń osy aıtqan sózderi maǵan nege qazaq fýtbolyna osylaı salǵyrt qaraýdamyz degen suraq týyndatqan bolatyn. Bala kezimnen aınaladaǵylardan estip kele jatqanym bir-aq nárse, ol qazaq fýtbol dárejesiniń múshkil hálde ekendigi jaıly kóldeneń sózder. Degenmen, qansha jerden kóńilge aýyr tıse de onyń astarynda bir shyndyq  jatyr. Múmkin arańyzda keıbir adamdar myna maqalamdy oqyp basqa pikirde bolýy múmkin, biraq ta men muny qazaq fýtbolyn kemsitý úshin emes, damýynyń tejelý sebepteri men aldaǵy bolashaǵy jaıly sóz qozǵaý úshin jazyp otyrmyn.  

Meniń túsinigimde qazaq fýtbolynyń ilgeri jyljýyn tejetip otyrǵan birneshe sebepter bar. Solardyń kóshin bastap turǵany fýtbol oıynyna qajetti sporttyq nysandardyń jetkilikti dárejede jabdyqtalmaýy. Mysalǵa, elimizdegi jalpy fýtbol alańdaryn alyp qarastyraıyq. Olardyń basym bóligi sovet odaǵy kezinde salynǵan jáne kóbisiniń tozyǵy jetken. Jańa zaman talabyna saı kelmegeni bylaı tursyn, keıde sol alańdardy dop qýamyn dep maıyp bolyp qalýyń da ǵajap emes. Kóńildi qýantary bul másele óz sheshimin tabý jolynda. Elordamyzdaǵy “Astana-Arena”  joǵarǵy standartqa saı keletin, sapaly qural-saımandarmen jabdyqtalǵan zamanaýı alań. Ókinishtisi mundaı alań elimizde bireý ǵana. Al endi ony Shymkenttegi Qajymuhan Muńaıtpasov atyndaǵy alańmen salystyryp qarasaq, ekeýiniń arasy jer men kókteı. Ekinshisinde qatty jańbyr jaýǵanda, ne bolmasa salqyn aýa raıynda fýtbol oınaýdyń esh yńǵaıy kelmeıdi.

Jańaǵy zamanaýı "Astana-Arena" alańda elordalyq “Astana” fýtbol klýby óner kórsetedi. Elimizdiń maqtan tutar komandasy osy jylǵy ÝEFA eýropa lıgasynyń 1/16 fınalyna deıin jetip, kók týymyzdy eýropa tórinde kótertken bolatyn. Bul klýbnyń baǵyndyrǵan belesi bıik. Osy bir sátte meni alańdatatyny ózge qazaq klýbtarynyń bárine beımálim jaǵdaıy. Elordalyq klýbpen keregesi teń Qaraǵandylyq “Shahter”, Shymkenttik “Ordabasy” men “Aqtóbe” sekildi klýbtar bar. Olarda óz zamanynda talaı ret báıgeni qanjyǵasyna basqan. Alaıda qarjy tapshylyǵynyń áserinen olar daǵdarysqa ushyraǵan. Aldaǵy ýaqytta osy klýbtardy ınvestor tartý nemese úkimetten qarjy bólý arqyly qaıta jańǵyrtar bolsaq, onda bizdiń premer lıgamyz aǵylshyn premer lıgasy sekildi básekelestik pen qyzyqqa toly bolyp qalýy múmkin. 

Qazaqstan premer lıgasynda jyl saıyn kórinis tabatyn trend fýtbolymyzdyń qazirgi jaǵdaıyn anyq kórsetip otyr. Astana FK men Qaırat ekeýi arasyndaǵy birinshi oryn úshin júrgiziletin báıke, ózge klýbtar tarapynan jeńiske degen yntanyń tómen deńgeıde ekenin ańǵartýda. Oǵan sebep te jeterlik. Ózińiz qarańyz, keremet alań men qaltaly demeýshilerge ıe Astana men Qaırat qalaı ǵana jaqsy nátıje kórsetpeıdi!? Oǵan qosa jankúıer tapshylyǵy da bar. Biz tek shet memlekettiń komandasymen bolatyn oıyndy kórýge ǵana baramyz. Ózara oıyndarǵa nazar aýdarmaımyz. Orta eseppen alǵanda ár oıynda alańnyń 80% bos bolady eken. Osyndaı bos, jankúıersiz ortada kimniń oınaǵysy keledi?  

Qazaq fýtbolynyń alǵa attaýyna kedergi keltiretin máseleniń taǵy biri ol bizdiń mentalıtetimiz ben sanamyzda qalyptasyp qalǵan stereotıpter.  Barlyǵymyz biletindeı el arasynda qazaq fýtbolshylarynyń óner kórsetýine nemquraıly qaraımyz. Fýtbol dese oılaıtynymyz sol baıaǵy toptyń jyndysha dopty qýý. Biz onyń keremetin áli tolyq túsine qıyn sekildi. Bizde fýtbol úıirmeleri jeterlik. Osyǵan qarap, keıde endi ne kerek dep oılanyp qalamyz. Alaıda qansha jerden fýtbol oınaýǵa kerektini daıyndap júrsek te, oınaıtyn adamdy taba almaýdamyz. Oınaıynshy deıin adam kóp. Shyndyǵy, balalarymyzdy fýtboldan shettetip jatqan ózimiz. Rasymen de, sizderge óz otbasymda oryn alǵan oqıǵany úlgi retinde keltireıin. Meniń qaryndasym kók órim shaǵynda fýtbolǵa qatty qyzyǵatyn. Aqyry ony qaladaǵy fýtbol úıirmesine qatystyrdyq. Ol bul sport túrine bilek sybana kirisken bolýy kerek, atqarǵan eńbeginiń jemisin kórer tusta ta jetip qalǵan edi. Biraq, osy aralyqta biz úlken qatelikke boı aldyrdyq. Otbasymyzben aqyldasyp, qaryndasyma fýtboldan góri sabaq oqyǵan durysyraq bolady dep onyń osy sporttan ketýiniń sebepshisi boldyq. Árıne ókinishtiń oty áli keýdede. Dál osyndaı jaǵdaı myńdaǵan qazaq otbasysynda oryn aldy dep oılaımyn. Balalarymyzǵa bireýimiz fýtboldy qanymyzǵa jat desek, endi ekinshimiz fýtboldan nan tappaısyń deımiz. Degenmen, osy kózqarastyń orynsyz ekendigin talaı qazaq balasy dáleldep júr. Solardyń biri Qazaqstandyq Leo atty laqap atqa ıe 17 jasar Taraz qalasynyń týmasy Erkebýlan Seıdahmet. Ol osy jyly Reseıdiń “ÝFA” klýbynan shaqyrtý alyp, kásibı kelisimshartqa otyrdy.

Endi qorytyndylaı kelgende, elimizde fýtboldyń qarqyndy damýy jańa kórinis tabýda. Otandyq klýbtar el atyn álem aldynda asqaqtatyp jatyr. Osy úderisti odan ári damytý, mine siz ben bizdiń qolymyzda. Keregi fýtbol oınaımyn degen balany baspaı, olardy judyryqtaı jumyla qoldaý. 

Erjan Erkemaı Turan ýnıversıteti, 1-kýrs, jýrnalısıka fakúlteti

---