Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi
Sabaqtyń taqyryby: Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi týraly tanystyrý. 17 - ǵasyrdyń bas kezinde bastalyp, 18 - ǵasyrdyń ortasyna deıin, 150 jylǵa jýyq sozylǵan Jońǵar feodaldarynyń qazaq eline jasaǵan shabýyly men soǵys zardaptary týraly áńgimeleý.
Damytýshylyq: Dúnıetanymyn keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, til baılyǵyn
arttyrý.
Tárbıelik: Otanymyzdy súıýge, qasterleýge, qorǵaýǵa tárbıeleý. Tatýlyqqa, birlikke, dostyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: Aralas sabaq.
Ádis - tásilderi: STO tehnologıasynyń tásilderi, túsindirý, suraq - jaýap,
kórnekilik kórsetý arqyly túsindirý, jarys, oıyn.
Kórnekilik: Taqyrypqa baılanysty sýretter. Karta
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: a) Sálemdesý, oqýshylardy túgendeý.
á) Sabaqqa ázirligin tekserý, oqý quraldaryn daıyndaý.
İİ. Úı tapsyrmasymen jumys: Mátindi mánerlep oqý. Túsinik aıtýǵa daıyndalý.
Oqýshylardyń bilimdi belsendi meńgerýge daıyndaý kezeńi.
İİİ. Taqyryptyq baılanys:
Oı qozǵaý: Kitaptan mátin oqý arqyly
Kartamen jumys
İÚ. Jańa sabaq: Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi
Sabaqtyń taqyryby jáne maqsatymen tanystyrý
Jospar boıynsha taqyrypty áńgimeleý
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy
Jońǵarlarǵa sıpattama
Soǵystyń erejesi
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy
Birlik bar jerde, tirlik bar
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy
Budan úsh júz jyldaı buryn Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy aýyr boldy. Óıtkeni onyń kórshileri kúshti memleketter edi. Olar qolaıly sátterdi kútip, qazaq jerlerine kóz alartýyn qoımady. Qazaq eliniń batysynda patshaly Reseı, shyǵysynda Qytaı, ońtústiginde Buhar, Qoqan, Hıýa handyqtary, qazaq eliniń baılyǵyna qyzyqsa, ásirese japsarlas jatqan Jońǵar handyǵy qazaq jerine jıi - jıi soǵys ashyp otyrdy. Jońǵar handyǵy 1635 jyly quryldy, memleket nyǵaıǵasyn kórshiles jatqan elderge jıi - jıi soǵys ashyp, eldiń berekesin alyp otyrdy.,
Jońǵarlarǵa sıpattama
17 - ǵasyrdyń bas kezinde bastalyp, 18 - ǵasyrdyń ortasyna deıin, 150 jylǵa jýyq sozylǵan soǵys aýyr zardaptar ákeldi. Qazaqtyń jigitterin qul, qyzdaryn kúń qylyp, halyqty quldyqta ustaǵysy keldi. Jońǵarlar burynǵy soıyl ustaǵan jabaıy, taǵy ásker emes edi.
Ásker sanyn Eýropa tártibimen qurǵan, soǵys tásilin eýropasha júrgize alatyn edi. Onyń ústine bilte myltyǵy boldy. Oǵan jońǵar jaýyngerleriniń ǵasyrlar boıǵy urys - soǵys tájirıbesin, tózimdiligin, jankeshtiligin qossaq qandaı kúshke aınalady. Jońǵar áskerin kúsheıtýge tutqynǵa túsken shved áskeri Renat óz úlesin qosty, ol Jońǵarlarǵa zeńbirek jasaýdy úıretti jáne áskerdi soǵystyń jańa tásilderimen tanystyrdy.
2) Vıdeorolık kórsetý
Soǵystyń erejesi
Soǵystyń bastalýymen barysynda da dástúrdegideı aldymen jekpe - jek, sonan keıin jappaı aralasa urys jıi ushyrasty. Jekpe - jektiń ózindik qalyptasqan qaǵıdalary boldy. Eger ásker basqarýshy han urys aldynda alǵa shyǵyp, jekpe - jek saıys surasa, onymen aıqasqa mindetti túrde qarsy jaqtyń hany shyǵýy kerek. Sol sekildi, sultanǵa sultan, qolbasshyǵa - qolbasshy, bas batyrǵa – bas batyr shyǵady. Urys bolardan buryn qolbasylar jekelegen ásker quramalarynan birneshe batyrdy jekpe - jekke daıyndaıdy. Ádette jekpe - jek aıqasqa shyǵýǵa suranýshylar kóp bolady. Mundaıda ásker basqarýshylar qalyptasqan qaǵıdalardy saqtaı otyryp, soǵys taktıkasyna saı áreket etedi. Keıde jekpe - jek birneshe kúnge sozylady. Jeńgen batyr jeńilgen jaqtan kelesi saıyskerdiń shyǵýyn kútip, ortadaǵy alańda turady. (Batyrlardyń atyn atap ótý)
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy
İlıas Esenberlınniń «Jantalas» romanynda jońǵarlardyń kezekti shabýylyn bylaı sýretteıdi: «Keı jerlerde qarsylyq kórsetken aýyldar bolsa, jońǵar jaǵy qazaqtyń er adamdaryn qoıdaı baýyzdap, áıel - qyzdaryn baılap, matap, kúńdikke aıdaıdy. Sulý qyz - kelinshekterdi shashtarynan matastyra toptap, batyrlary áıeldikke aldy, naıza ustaýǵa jaraıtyn jigitterin qoıdaı baýyzdady, kári – qurtań, shal - kempirlerdi aıdalaǵa aıdap tastady. Jas balalardy «Túbi bular da bizge jaý bolady» dep naızalarynyń basyna ilip alyp, áke - sheshelerine kórsetip, qarq - qarq kúldi. Qazaq jeri endi jazyqsyz jylaǵan jurttyń kóz jasymen dymqyldandy.»
Mine sondaı shapqynshylyqtyń zardabynan 1723 jyly qazaqtar óziniń týǵan jerin, elin tastap, Syr óńirine qaraı halyq aǵyla kóshedi. Onsyz da ash - jalańash halyq jol boıy ólgenderiniń óligi kómilmeı, ıt pen qusqa jem boldy. Qazaq tarıhynda bul «Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama» degen atpen qaldy. Shubyrǵan eldiń qandy jasynan týǵan, qaıǵysyna jer júzindegi birde - bir áýen teń kelmes ataqty án «Elim - aı» dúnıege keldi.
Birlik bar jerde, tirlik bar
Osy tarıhı kezeńde qazaq halqyna quryp ketý qaýpi tóndi. El basyna aýyr kún týdy. Beıbit halyq egildi. Jazyqsyz jandardyń qany tógildi. Halyq daǵdardy. Qazaq halqy birliktiń keregin túsindi. «Daýǵa barsań biriń bar, jaýǵa barsań báriń bar»degen mátel osy tusta shyqsa kerek. Sol kezdiń ózinde qazaq ishinde sýyrylyp sóıleıtin sheshender, topty bastar kósemder, tý ustaıtyn batyrlar, eldi erlikke shaqyratyn jyrshylar kóp boldy. Táýke hannan soń Abylaı hannyń tusynda úsh júzdiń basyn qosyp, eldi biriktirip, jońǵarlarǵa qarsy toıtarys berip otyrady. Sóıtip jońǵarlardyń saǵyn syndyrady. 1757 jyly Sın ımperıasy (qytaılyqtar) Jońǵarlardy talqandap, birjolata joıyp jiberdi. Qazir Jońǵar degen el joq.
Ú. Sergitý sáti:
Úİ. Oqýlyqpen jumys: Oqýshylarǵa mátindi mánerlep, tizbekteı oqytý
Úİİ. Oqýshylar túsingenin áńgimeleıdi.
Úİİİ. Toptyq jumys:
İ top: Tóle bıdiń aýyly, İİ top: Qazybek bıdiń aýyly, İİİ top: Áıteke bıdiń aýyly
İ top: Jońǵar shapqynshylyǵyn talqandaǵan qazaq batyrlarynyń atyn ata.
İİ top: Soǵysta qoldanylǵan qarýlardyń atyn ata.
İİİ top: Rebýsty sheshý
- Rebýstan qandaı sóz shyqty?
- Otan soǵysy (oqýshynyń jaýaby)
Qazaq halqynyń jońǵarlarmen bolǵan soǵysy Otan soǵysy dep ataldy. Óıtkeni qazaq halqy týǵan jeri, týǵan eli, Otany úshin kúresti.
- Al, Uly Otan soǵysy dep estip jatamyz? Buǵan qalaı túsinesińder?
- Bul soǵys Keńester Odaǵy men Nemis fashızmi arasyndaǵy 1941 - 1945jyldarda bolǵan soǵysty aıtamyz. Bıyl Uly Otan soǵysynyń 70 jyldyǵyn toılaımyz.(oqýshynyń jaýaby)
İH. Bekitý: Suraq – jaýap
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy qalaı boldy?
Jońǵarlarǵa sıpattama ber.
Soǵystyń erejesin ata.
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy qandaı boldy?
Qazaqtardyń jońǵar basqynshylarymen soǵysy týraly oqyǵan kitabyń, kórgen kınofılmiń bolsa, solar týraly áserińdi ortaǵa sal.
Kartadan mátinde atalǵan jer, sý, taýlardy tap.
Sabaqty qorytý: Biz ne bildik? Talqylaý.
Úıge tapsyrma: Mátindi mánerlep oqý. Túsinik aıtýǵa daıyndalý.
Oqýshy bilimi men belsendiligin baǵalaý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi týraly tanystyrý. 17 - ǵasyrdyń bas kezinde bastalyp, 18 - ǵasyrdyń ortasyna deıin, 150 jylǵa jýyq sozylǵan Jońǵar feodaldarynyń qazaq eline jasaǵan shabýyly men soǵys zardaptary týraly áńgimeleý.
Damytýshylyq: Dúnıetanymyn keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, til baılyǵyn
arttyrý.
Tárbıelik: Otanymyzdy súıýge, qasterleýge, qorǵaýǵa tárbıeleý. Tatýlyqqa, birlikke, dostyqqa tárbıeleý.
Sabaq túri: Aralas sabaq.
Ádis - tásilderi: STO tehnologıasynyń tásilderi, túsindirý, suraq - jaýap,
kórnekilik kórsetý arqyly túsindirý, jarys, oıyn.
Kórnekilik: Taqyrypqa baılanysty sýretter. Karta
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: a) Sálemdesý, oqýshylardy túgendeý.
á) Sabaqqa ázirligin tekserý, oqý quraldaryn daıyndaý.
İİ. Úı tapsyrmasymen jumys: Mátindi mánerlep oqý. Túsinik aıtýǵa daıyndalý.
Oqýshylardyń bilimdi belsendi meńgerýge daıyndaý kezeńi.
İİİ. Taqyryptyq baılanys:
Oı qozǵaý: Kitaptan mátin oqý arqyly
Kartamen jumys
İÚ. Jańa sabaq: Qazaq halqynyń jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresi
Sabaqtyń taqyryby jáne maqsatymen tanystyrý
Jospar boıynsha taqyrypty áńgimeleý
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy
Jońǵarlarǵa sıpattama
Soǵystyń erejesi
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy
Birlik bar jerde, tirlik bar
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy
Budan úsh júz jyldaı buryn Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy aýyr boldy. Óıtkeni onyń kórshileri kúshti memleketter edi. Olar qolaıly sátterdi kútip, qazaq jerlerine kóz alartýyn qoımady. Qazaq eliniń batysynda patshaly Reseı, shyǵysynda Qytaı, ońtústiginde Buhar, Qoqan, Hıýa handyqtary, qazaq eliniń baılyǵyna qyzyqsa, ásirese japsarlas jatqan Jońǵar handyǵy qazaq jerine jıi - jıi soǵys ashyp otyrdy. Jońǵar handyǵy 1635 jyly quryldy, memleket nyǵaıǵasyn kórshiles jatqan elderge jıi - jıi soǵys ashyp, eldiń berekesin alyp otyrdy.,
Jońǵarlarǵa sıpattama
17 - ǵasyrdyń bas kezinde bastalyp, 18 - ǵasyrdyń ortasyna deıin, 150 jylǵa jýyq sozylǵan soǵys aýyr zardaptar ákeldi. Qazaqtyń jigitterin qul, qyzdaryn kúń qylyp, halyqty quldyqta ustaǵysy keldi. Jońǵarlar burynǵy soıyl ustaǵan jabaıy, taǵy ásker emes edi.
Ásker sanyn Eýropa tártibimen qurǵan, soǵys tásilin eýropasha júrgize alatyn edi. Onyń ústine bilte myltyǵy boldy. Oǵan jońǵar jaýyngerleriniń ǵasyrlar boıǵy urys - soǵys tájirıbesin, tózimdiligin, jankeshtiligin qossaq qandaı kúshke aınalady. Jońǵar áskerin kúsheıtýge tutqynǵa túsken shved áskeri Renat óz úlesin qosty, ol Jońǵarlarǵa zeńbirek jasaýdy úıretti jáne áskerdi soǵystyń jańa tásilderimen tanystyrdy.
2) Vıdeorolık kórsetý
Soǵystyń erejesi
Soǵystyń bastalýymen barysynda da dástúrdegideı aldymen jekpe - jek, sonan keıin jappaı aralasa urys jıi ushyrasty. Jekpe - jektiń ózindik qalyptasqan qaǵıdalary boldy. Eger ásker basqarýshy han urys aldynda alǵa shyǵyp, jekpe - jek saıys surasa, onymen aıqasqa mindetti túrde qarsy jaqtyń hany shyǵýy kerek. Sol sekildi, sultanǵa sultan, qolbasshyǵa - qolbasshy, bas batyrǵa – bas batyr shyǵady. Urys bolardan buryn qolbasylar jekelegen ásker quramalarynan birneshe batyrdy jekpe - jekke daıyndaıdy. Ádette jekpe - jek aıqasqa shyǵýǵa suranýshylar kóp bolady. Mundaıda ásker basqarýshylar qalyptasqan qaǵıdalardy saqtaı otyryp, soǵys taktıkasyna saı áreket etedi. Keıde jekpe - jek birneshe kúnge sozylady. Jeńgen batyr jeńilgen jaqtan kelesi saıyskerdiń shyǵýyn kútip, ortadaǵy alańda turady. (Batyrlardyń atyn atap ótý)
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy
İlıas Esenberlınniń «Jantalas» romanynda jońǵarlardyń kezekti shabýylyn bylaı sýretteıdi: «Keı jerlerde qarsylyq kórsetken aýyldar bolsa, jońǵar jaǵy qazaqtyń er adamdaryn qoıdaı baýyzdap, áıel - qyzdaryn baılap, matap, kúńdikke aıdaıdy. Sulý qyz - kelinshekterdi shashtarynan matastyra toptap, batyrlary áıeldikke aldy, naıza ustaýǵa jaraıtyn jigitterin qoıdaı baýyzdady, kári – qurtań, shal - kempirlerdi aıdalaǵa aıdap tastady. Jas balalardy «Túbi bular da bizge jaý bolady» dep naızalarynyń basyna ilip alyp, áke - sheshelerine kórsetip, qarq - qarq kúldi. Qazaq jeri endi jazyqsyz jylaǵan jurttyń kóz jasymen dymqyldandy.»
Mine sondaı shapqynshylyqtyń zardabynan 1723 jyly qazaqtar óziniń týǵan jerin, elin tastap, Syr óńirine qaraı halyq aǵyla kóshedi. Onsyz da ash - jalańash halyq jol boıy ólgenderiniń óligi kómilmeı, ıt pen qusqa jem boldy. Qazaq tarıhynda bul «Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama» degen atpen qaldy. Shubyrǵan eldiń qandy jasynan týǵan, qaıǵysyna jer júzindegi birde - bir áýen teń kelmes ataqty án «Elim - aı» dúnıege keldi.
Birlik bar jerde, tirlik bar
Osy tarıhı kezeńde qazaq halqyna quryp ketý qaýpi tóndi. El basyna aýyr kún týdy. Beıbit halyq egildi. Jazyqsyz jandardyń qany tógildi. Halyq daǵdardy. Qazaq halqy birliktiń keregin túsindi. «Daýǵa barsań biriń bar, jaýǵa barsań báriń bar»degen mátel osy tusta shyqsa kerek. Sol kezdiń ózinde qazaq ishinde sýyrylyp sóıleıtin sheshender, topty bastar kósemder, tý ustaıtyn batyrlar, eldi erlikke shaqyratyn jyrshylar kóp boldy. Táýke hannan soń Abylaı hannyń tusynda úsh júzdiń basyn qosyp, eldi biriktirip, jońǵarlarǵa qarsy toıtarys berip otyrady. Sóıtip jońǵarlardyń saǵyn syndyrady. 1757 jyly Sın ımperıasy (qytaılyqtar) Jońǵarlardy talqandap, birjolata joıyp jiberdi. Qazir Jońǵar degen el joq.
Ú. Sergitý sáti:
Úİ. Oqýlyqpen jumys: Oqýshylarǵa mátindi mánerlep, tizbekteı oqytý
Úİİ. Oqýshylar túsingenin áńgimeleıdi.
Úİİİ. Toptyq jumys:
İ top: Tóle bıdiń aýyly, İİ top: Qazybek bıdiń aýyly, İİİ top: Áıteke bıdiń aýyly
İ top: Jońǵar shapqynshylyǵyn talqandaǵan qazaq batyrlarynyń atyn ata.
İİ top: Soǵysta qoldanylǵan qarýlardyń atyn ata.
İİİ top: Rebýsty sheshý
- Rebýstan qandaı sóz shyqty?
- Otan soǵysy (oqýshynyń jaýaby)
Qazaq halqynyń jońǵarlarmen bolǵan soǵysy Otan soǵysy dep ataldy. Óıtkeni qazaq halqy týǵan jeri, týǵan eli, Otany úshin kúresti.
- Al, Uly Otan soǵysy dep estip jatamyz? Buǵan qalaı túsinesińder?
- Bul soǵys Keńester Odaǵy men Nemis fashızmi arasyndaǵy 1941 - 1945jyldarda bolǵan soǵysty aıtamyz. Bıyl Uly Otan soǵysynyń 70 jyldyǵyn toılaımyz.(oqýshynyń jaýaby)
İH. Bekitý: Suraq – jaýap
Qazaq eliniń syrtqy jaǵdaıy qalaı boldy?
Jońǵarlarǵa sıpattama ber.
Soǵystyń erejesin ata.
Shapqynshylyq kezindegi qazaq halqynyń jaǵdaıy qandaı boldy?
Qazaqtardyń jońǵar basqynshylarymen soǵysy týraly oqyǵan kitabyń, kórgen kınofılmiń bolsa, solar týraly áserińdi ortaǵa sal.
Kartadan mátinde atalǵan jer, sý, taýlardy tap.
Sabaqty qorytý: Biz ne bildik? Talqylaý.
Úıge tapsyrma: Mátindi mánerlep oqý. Túsinik aıtýǵa daıyndalý.
Oqýshy bilimi men belsendiligin baǵalaý.
You Might Also Like
