Qazaqstannyń geografıalyq orny men shekarasy
Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń geografıa pániniń muǵalimi
Jańqulov Meırambek Sharapatuly
8 klass
Qazaqstannyń geografıalyq orny men shekarasy
Maqsaty:
A) Qazaqstannyń dúnıe júzi jáne Evrazıa materıgindegi orny men shekarasy týraly málimet berý.
B) Oqýshylardyń óz otanyna degen súıispenshiligin arttyrý, týǵan
jerge degen maqtanyshyn oıatý.
Kútiletin nátıje: Oqýshylardyń alǵan bilimin praktıka júzinde qoldana bilýge
úıretý, tirek syzbany oqı alý jáne óz nusqalaryn qurastyrýǵa úıretý.
Túri: Jańa sabaq.
Ádisi: Tirek syzba.
Kórnekiligi: Dúnıe júziniń saıası kartasy, Qazaqstannyń fızıkalyq jáne ákimshilik - terıtorıalyq kartasy.
TSO: Mýltımedıalyq proektor.
Qazaqstan aýmaǵy 2724,9 myń km2-ge teń. Jeriniń kólemi jaǵynan Qazaqstan dúnıe júzindegi eń iri memleketterdiń qataryna jatady. Reseı, Kanada, Qytaı, AQSH, Brazılıa, Avstralıa, Úndistan jáne Argentınadan keıin 9-oryn alady. Bizdiń elimiz Fransıadan 5 ese, Italıadan 9 ese, Anglıadan 11 ese úlken. Mysaly, respýblıka jerine Ulybrıtanıa, Fransıa, Ispanıa, Germanıa, Avstrıa, Nıderlandy jáne Japonıa memleketteri syıyp keter edi. Qazaqstan Eýrazıa materıginiń ortalyǵynda ornalasqan, eki dúnıe bóligin qamtıdy.
Kishi batys aımaǵy Eýropada, al kólemdi shyǵys aımaǵy Azıada jatyr. Jaıyq ózeniniń eki jaǵynda ornalasqan Atyraý qalasy turǵyndarynyń Eýropa men Azıaǵa kúnde saıahat jasaýǵa múmkindikteri bar. Mundaı múmkindik, sonymen qatar Reseıde de bar. Fızıkalyq - geografıalyq jaǵdaıy turǵysynan, Qazaqstan Tynyq muhıty pen Atlant muhıtynan, sondaı-aq Úndi muhıty men Soltústik Muzdy muhıtynan birdeı derlik qashyqtyqta ornalasqan. Onyń muhıttardan shalǵaı jatýy ári aýmaǵynyń úlkendigi klımatynyń ózindik ereksheligin qalyptastyrady. Qazaqstan batysynda - Edildiń tómengi aǵysynan, shyǵysynda - Altaı taýlarynyń etegine deıin 3000km-ge, soltústiktegi - Batys Sibir jazyǵynan, ońtústiktegi Qyzylqum shóli men Tán-SHan taý júıesine deıin 1650km-ge sozylyp jatyr. Sóıtip, respýblıkanyń geografıalyq orny onyń tabıǵat jaǵdaılaryn anyqtaıdy.
Qazaqstan qońyrjaı beldeýdiń orta jáne ońtústik endikterinde ornalasqan. Dál sol endikterdegi Shyǵys Eýropa qońyrjaı kontınenttik klımatymen, al Batys Eýropa sýbtropıktik klımatymen erekshelense, Qazaqstan shuǵyl kontınenttik klımatymen kózge túsedi. Qazaqstan aýmaǵy tabıǵatynyń bir shetinen, ekinshi shetinen aıyrmashylyǵy úlken. Mysaly, ońtústiktegi taý etekterinde shıe men órik gúl atqan kezde, respýblıkanyń soltústiginde áli sýyq, qarly boran soǵyp turady. Qazaqstan jerinde qatań Sibir men kapyryq Orta Azıa toǵysyp jatqandaı. Geografıalyq ornyna qaraı respýblıka jerinde ormandy dala, shóleıt jáne shól zonalary qalyptasqan. Respýblıkanyń batys sheti (46°30' sh.b.) Elton jáne Basqunshaq kólderi mańyna, al shyǵys núktesi (87°20' sh.b.) Buqtyrma ózeniniń bastaýyna saı keledi. Endik boıymen batystan shyǵysqa qaraı, materık ishine engen saıyn, klımattyń kontınenttigi arta túsedi.
Qazaqstannyń ońtústik-shyǵysy men shyǵys taýly óńirlerinde landshafttardyń kúrdelene túsetin alýan túrli bıiktik zonalary baıqalady. Qazaqstannyń geografıalyq ornyna baılanysty barlyq óńirlerinde jyldyń tórt mezgiliniń aýysýy aıqyn baıqalady. Qazaqstan Kaspıı teńizi arqyly Ázerbaıjan, Iran elderine, Edil ózeni jáne Edil - Don kanaly arqyly Azov jáne Qara teńizderge shyǵa alady. Elimizdiń kóp bóligi jazyq, ústirtti bolyp keledi. Ol alýan túrli sharýashylyq jumystaryn damytýǵa múmkindik beredi
Shekarasy
Qazaqstan shekarasynyń jalpy uzyndyǵy 13394 km, teńizben (Kaspıı) 2000km-den astam. Qazaqstan batysta, soltústik-batysta jáne soltústikte 7591 km Reseımen shektesedi. Respýblıkanyń Altaıdan Tán-SHanǵa (Hantáńiri massıvine) deıingi 1782km-ge sozylyp jatqan shyǵys shekarasy Qytaı Halyq Respýblıkasymen aradaǵy memlekettik shekaraǵa saı keledi. Al ońtústiginde táýelsiz dos memleketter: Túrikmenstanmen - 426 km, Ózbekstanmen - 2354 km jáne Qyrǵyzstanmen - 1241 km shektesedi. Respýblıkanyń shekarasy batysynda - Kaspıı mańy oıpaty men Jalpy Syrt qyratynyń biraz jerin, soltústiginde Batys Sibir jazyǵynyń ońtústigin; ońtústiginde Turan oıpatyn, al shyǵysy men ońtústik-shyǵysynda Altaıdyń batys bóliginiń, Saýyr, Tarbaǵataı jotalarynyń, Jetisý (Jońǵar) Alataýynyń negizgi bóligin jáne Tán-SHannnyń soltústik jotalaryn basyp ótedi.
Úıge tapsyrma .§3 oqýǵa. Qazaqstannyń ákimshilik - terıtorıalyq qurylymyn keskin kartaǵa toltyrý
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń geografıa pániniń muǵalimi
Jańqulov Meırambek Sharapatuly
8 klass
Qazaqstannyń geografıalyq orny men shekarasy
Maqsaty:
A) Qazaqstannyń dúnıe júzi jáne Evrazıa materıgindegi orny men shekarasy týraly málimet berý.
B) Oqýshylardyń óz otanyna degen súıispenshiligin arttyrý, týǵan
jerge degen maqtanyshyn oıatý.
Kútiletin nátıje: Oqýshylardyń alǵan bilimin praktıka júzinde qoldana bilýge
úıretý, tirek syzbany oqı alý jáne óz nusqalaryn qurastyrýǵa úıretý.
Túri: Jańa sabaq.
Ádisi: Tirek syzba.
Kórnekiligi: Dúnıe júziniń saıası kartasy, Qazaqstannyń fızıkalyq jáne ákimshilik - terıtorıalyq kartasy.
TSO: Mýltımedıalyq proektor.
Qazaqstan aýmaǵy 2724,9 myń km2-ge teń. Jeriniń kólemi jaǵynan Qazaqstan dúnıe júzindegi eń iri memleketterdiń qataryna jatady. Reseı, Kanada, Qytaı, AQSH, Brazılıa, Avstralıa, Úndistan jáne Argentınadan keıin 9-oryn alady. Bizdiń elimiz Fransıadan 5 ese, Italıadan 9 ese, Anglıadan 11 ese úlken. Mysaly, respýblıka jerine Ulybrıtanıa, Fransıa, Ispanıa, Germanıa, Avstrıa, Nıderlandy jáne Japonıa memleketteri syıyp keter edi. Qazaqstan Eýrazıa materıginiń ortalyǵynda ornalasqan, eki dúnıe bóligin qamtıdy.
Kishi batys aımaǵy Eýropada, al kólemdi shyǵys aımaǵy Azıada jatyr. Jaıyq ózeniniń eki jaǵynda ornalasqan Atyraý qalasy turǵyndarynyń Eýropa men Azıaǵa kúnde saıahat jasaýǵa múmkindikteri bar. Mundaı múmkindik, sonymen qatar Reseıde de bar. Fızıkalyq - geografıalyq jaǵdaıy turǵysynan, Qazaqstan Tynyq muhıty pen Atlant muhıtynan, sondaı-aq Úndi muhıty men Soltústik Muzdy muhıtynan birdeı derlik qashyqtyqta ornalasqan. Onyń muhıttardan shalǵaı jatýy ári aýmaǵynyń úlkendigi klımatynyń ózindik ereksheligin qalyptastyrady. Qazaqstan batysynda - Edildiń tómengi aǵysynan, shyǵysynda - Altaı taýlarynyń etegine deıin 3000km-ge, soltústiktegi - Batys Sibir jazyǵynan, ońtústiktegi Qyzylqum shóli men Tán-SHan taý júıesine deıin 1650km-ge sozylyp jatyr. Sóıtip, respýblıkanyń geografıalyq orny onyń tabıǵat jaǵdaılaryn anyqtaıdy.
Qazaqstan qońyrjaı beldeýdiń orta jáne ońtústik endikterinde ornalasqan. Dál sol endikterdegi Shyǵys Eýropa qońyrjaı kontınenttik klımatymen, al Batys Eýropa sýbtropıktik klımatymen erekshelense, Qazaqstan shuǵyl kontınenttik klımatymen kózge túsedi. Qazaqstan aýmaǵy tabıǵatynyń bir shetinen, ekinshi shetinen aıyrmashylyǵy úlken. Mysaly, ońtústiktegi taý etekterinde shıe men órik gúl atqan kezde, respýblıkanyń soltústiginde áli sýyq, qarly boran soǵyp turady. Qazaqstan jerinde qatań Sibir men kapyryq Orta Azıa toǵysyp jatqandaı. Geografıalyq ornyna qaraı respýblıka jerinde ormandy dala, shóleıt jáne shól zonalary qalyptasqan. Respýblıkanyń batys sheti (46°30' sh.b.) Elton jáne Basqunshaq kólderi mańyna, al shyǵys núktesi (87°20' sh.b.) Buqtyrma ózeniniń bastaýyna saı keledi. Endik boıymen batystan shyǵysqa qaraı, materık ishine engen saıyn, klımattyń kontınenttigi arta túsedi.
Qazaqstannyń ońtústik-shyǵysy men shyǵys taýly óńirlerinde landshafttardyń kúrdelene túsetin alýan túrli bıiktik zonalary baıqalady. Qazaqstannyń geografıalyq ornyna baılanysty barlyq óńirlerinde jyldyń tórt mezgiliniń aýysýy aıqyn baıqalady. Qazaqstan Kaspıı teńizi arqyly Ázerbaıjan, Iran elderine, Edil ózeni jáne Edil - Don kanaly arqyly Azov jáne Qara teńizderge shyǵa alady. Elimizdiń kóp bóligi jazyq, ústirtti bolyp keledi. Ol alýan túrli sharýashylyq jumystaryn damytýǵa múmkindik beredi
Shekarasy
Qazaqstan shekarasynyń jalpy uzyndyǵy 13394 km, teńizben (Kaspıı) 2000km-den astam. Qazaqstan batysta, soltústik-batysta jáne soltústikte 7591 km Reseımen shektesedi. Respýblıkanyń Altaıdan Tán-SHanǵa (Hantáńiri massıvine) deıingi 1782km-ge sozylyp jatqan shyǵys shekarasy Qytaı Halyq Respýblıkasymen aradaǵy memlekettik shekaraǵa saı keledi. Al ońtústiginde táýelsiz dos memleketter: Túrikmenstanmen - 426 km, Ózbekstanmen - 2354 km jáne Qyrǵyzstanmen - 1241 km shektesedi. Respýblıkanyń shekarasy batysynda - Kaspıı mańy oıpaty men Jalpy Syrt qyratynyń biraz jerin, soltústiginde Batys Sibir jazyǵynyń ońtústigin; ońtústiginde Turan oıpatyn, al shyǵysy men ońtústik-shyǵysynda Altaıdyń batys bóliginiń, Saýyr, Tarbaǵataı jotalarynyń, Jetisý (Jońǵar) Alataýynyń negizgi bóligin jáne Tán-SHannnyń soltústik jotalaryn basyp ótedi.
Úıge tapsyrma .§3 oqýǵa. Qazaqstannyń ákimshilik - terıtorıalyq qurylymyn keskin kartaǵa toltyrý
You Might Also Like
-
Kim Qaıda Qashan (Intellektýaldy-tanymdyq oıyny)
