Qazaqstannyń jer bederi
Qaraǵandy oblysy, Nura aýdany,
Q. Shaımenov atyndaǵy JOBBM
Bastaýysh synyp muǵalimi Jaǵalbaıly Raıhan Ospanqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstannyń jer bederi (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty: Slaıd №1 - 2
Bilimdiligi: Qazaqstannyń jer bederi jaıly málimet berý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin, óz betterimen izdene bilý daǵdylaryn damytý. Kartamen jumys.
Tárbıeligi: Týǵan eliniń ásem tabıǵatyn súıe bilýge jáne alǵan bilimderin ómirde qoldana bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Slaıd. Qazaqstannyń fızıkalyq karta.
Kontýrly karta.
Pánaralyq baılanys: mýzyka, sýret.
Sabaqtyń túri: Saıahat sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Psıhologıalyq daıyndyq.
Tabıǵat - bizdiń anamyz, Slaıd№3
Tabıǵatqa balamyz.
Tabıǵatty qorǵaıtyn,
Biz ádepti balamyz.
Jer baılyǵy kóp eken,
Meńgerýdi qalaıdy.
Osynyń bárin meńgerter,
Dúnıetaný sabaǵy.
Uıymdastyrý kezeńi:
Balalar, myna sýretke qarańdar ne kórip tursyńdar?
Tabıǵat sýreti.
Durys.
- Tabıǵat týraly bir - eki aýyz sóz aıtaıyq. (ár oqýshy)
Óte jaqsy.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ótken sabaqqa sholý jasaý.
Balalar, ózderin biletindeı Qazaqstan Respýblıkasynyń jer kólimi ulan baıtaq.
• Al kim aıtady Qazaqstan jer kólemi jóninen dúnıe júzi elderiniń ishinde neshinshi orynda?
Oqýshynyń jaýaby:
Ol 2 mıllıon 724 myń sharshy kılometr aýmaqty alyp jatqanyn bilemiz.
• Slaıd№4 - 5
• Myna, geografıalyq kartadan qandaı memlekettermen shekaralas ekenimizdi kim kórsetedi? Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Túrkimenstan, Qytaı, Reseı.
Qazaqstannyń fızıkalyq kartasynda qandaı túster bar?
Kim bilgish?
• Jasyl tús – oıpatty jazyqtar.
• Sarǵysh tús – qyratty jazyqtar.
• Qońyr tús – taýlar.
Durys.
Endi biz búgingi sabaǵymyzda ushaqqa otyryp saıahatqa shyǵamyz. Myna aıaldamalarǵa toqtaımyz.
Jazyqtar. Jyra. Taýlar.
Qazaqstannyń fızıkalyq kartasyna qarasaq onyń kóp jeri jazyq ekendigi birden kózge túsedi. Kaspıı men Aral teńizderiniń mańy jáne elimizdiń soltústik aımaqtary tegis jazyq.
Slaıd№6 – 7
Jazyq dep neni aıtady?
Jazyq dep qurlyq betiniń tegis nemese sál belesti alqaptaryn aıtady.
Slaıd№8
Jazyqtar qandaı jazyqtarǵa bólinedi?
Jazyqtar tegis jáne tóbeli dep bólinedi.
Muǵalimniń túsindirmesi.
Tegis jazyqtyń betinde qyrat nemese dóń túrindegi iri bederler kezdespeıdi. Mundaı jazyqpen jol júrip kele jatqanda kóz ushyna deıin tep - tegis bolyp kórinedi. Ádette buryn teńiz nemese kól basyp jatqan jerler sý tartylǵannan keıin osyndaı tegis jazyqqa aınalyp otyrǵan. Ondaı jerler fızıkalyq kartada biryńǵaı jasyl boıaýmen boıalady.
Kontýrly kartaǵa osy jazyq jerlerdi túsireıik.
Mýzyka oınaý «Saryarqa»
Slaıd№9 – 10
Respýblıkamyzdyń orta tusy kartada sarǵysh jáne qońyr túske boıalǵan.
Betinde tóbe kóp kezdesetin jazyqty tóbeli jazyq dep ataıdy. Tóbe jazyqtyń ústinde shoqıyp oqshaý kórinedi. Óıtkeni ol mańaıyndaǵy tegis jerden ondaǵan metr bıikke kóterilip turady. Kartada jasyl boıaýdyń ústine sarǵysh daqtar túsirý arqyly kórsetiledi.
Tóbeler bir birimen jalǵasa tutasyp jatsa qyrat quraıdy. Keıde ústi tegis, biryńǵaı qyratty jerler kezdesedi. Olar ústirti jazyqtar. Osy jazyqtyń ústinde tóbeler men qyrqalar retsiz bytyrap jatady.
Kontýrly kartaǵa osy jazyq jerlerdi túsireıik.
Mýzyka oınaý«Saryarqa»
Shoqy degen ne?
Qatty taý jynystarynan turatyndyqtan tóbelerdiń basy súıir keledi. Ondaı tóbeni shoqy dep ataıdy.
• Slaıd№13 – 15
Al balalar kim aıtady jyra neden paıda bolady?
Jazyqtarda jyralar jıi kezdesedi.
Jyra sýdyń jer betin jyryp, tilimdeýinen paıda bolady. Jyranyń saıdan qandaı aıyrmashylyǵy bar?
Ony saıdan ajyrata bilý kerek. Saıdyń tabany tegi, eki jaq betkeıi túıetaıly keledi. Tabany men betkeılerinde buta, shóp ósedi. Al jyranyń eki jaq betkeıi tik jar, tabanynda ósimdik óspeıdi.
Jyra sharýashylyqqa óte zıandy. Ol taramdanyp ulǵaıa berse, egistiktiń, baý baqshanyń ornyn tilimdep, búldiredi. Úı jaıdy, joldy buzady. Sondyqtan jer betiniń tilimdelýine, jyranyń ulǵaıýyna qarsy kúres júrgiziledi. Onyń ósýin toqtatý úshin bastalǵan jerine usaq qıyrshyq tas, kóń, qoqys tógedi. Túbine shym tastalyp, buta, aǵash otyrǵyzylady.
Jazyqtar qum men saz jynystarynan turady. Jazyqtarda eldi mekender ornaıdy, egin egiledi, jol salynady.
Sergitý mınýty mýzyka
Slaıd№16 – 18
Kelesi aıaldama taýlar:
Taý degenimiz ne?
Jer betiniń erekshe bıik tustaryn taý deıdi. Taýlar tóbeler men qyrattarǵa qaraǵanda bıik bolady. Olardyń bıiktigi birneshe júzdegen, myńdaǵan metrge jetedi.
Taýlar bıik taýlar jáne alasa taýlar bolady. Bıik taýlardyń basynan qysy jazy qar men muz ketpeıdi. Olardy tereń shatqaldar tilimdeıdi. Shatqaldardyń túbinde sarqyraǵan taý ózeni aǵyp jatady. Bıik taý betkeıinde qalyń orman ósedi.
Alasa taýlarda qar men muz jatpaıdy. Onda kóbinese buta, shóptesin ósimdikter ósedi. Alasa taýlar Saryarqada kóp.
Taýlardyń paıdasy:
1. Taý – dem alýǵa qydyryp tynyǵýǵa taptyrmaıtyn oryn
2. Taýdaǵy jaılaýda mal jaıylady
3. Shıpajaılar: Kókshetaýda, Baıanaýylda, Qarqaraly taýlarynda
4. Taý eteginde egin egedi, jemis baǵy men baqsha ósirildi
5. Medeý sport kesheni, ondaǵy sport kesheni álemge áıgili
Úgilý degen ne? Qatty taý jynystary qandaı kúshterdiń áserinen buzylady?
qatty taý jynystarynyń bólshektenip, usaqtalýyn úgilý dep ataıdy.
Taý jynystarynyń buzylýyna ósimdik te óz úlesin qosady. Shóp, buta, bara bara aǵash uryqtarynyń ósýine jaǵdaı týady. Olardyń tamyrlary jaryqshaqqa tereńdeı kirip, jyl saıyn jýandaı beredi. Sóıtip kúnnen kúnge, jyldar ótken saıyn taý jynystary birte birte buzyla beredi.
Úgilgen taý jynystaryn bir jerden ekinshi jerge muzdyq. aǵyn sý, jel tasymaldaıdy. Taý basyna jınalǵan muz muzdyq dep atalady. Jaýǵan qar únemi ústi ústine qosyla beretindikten muzdyqtyń kólemi ulǵaıa túsedi.
Kontýrly kartaǵa taýly jerdi belgileıik.
Sender belgilegen she, biz «Saryarqa» kúıin tyńdaımyz.
Adam áreketinen jer betiniń ózgerýi.
Adamdar ózenderdi bógep, sý qoımalaryn jasaıdy, túrli paıdaly qazbalardy óndiredi. Jer sýarý úshin kanaldar qazady. Osynyń bári jer betiniń tabıǵı qalpyn buzady. Qazaqstannyń keń baıtaq jazyqtarynda bıiktigi 15 - 20 m bolatyn qoldan úıilgen tóbeni kezdestiremiz. Olardy Oba dep ataıdy.
Shahtadan kómir, temir, t. b. ken qabatyna jetkenge deıingi shyqqan bos jynystardyń úıindilerin terıkondar dep ataıdy Terra jer, kon konýs Qaraǵandy shahtalarynyń tóńireginde mundaı terıkondar kóp.
Qorytyndy. Refleksıa
Baǵalaý.
Úı tapsyrmasy: 43 bet kesteni toltyrý, mazmundaý. Saryarqa
Q. Shaımenov atyndaǵy JOBBM
Bastaýysh synyp muǵalimi Jaǵalbaıly Raıhan Ospanqyzy
Sabaqtyń taqyryby: Qazaqstannyń jer bederi (slaıdymen)
Sabaqtyń maqsaty: Slaıd №1 - 2
Bilimdiligi: Qazaqstannyń jer bederi jaıly málimet berý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletterin, óz betterimen izdene bilý daǵdylaryn damytý. Kartamen jumys.
Tárbıeligi: Týǵan eliniń ásem tabıǵatyn súıe bilýge jáne alǵan bilimderin ómirde qoldana bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Slaıd. Qazaqstannyń fızıkalyq karta.
Kontýrly karta.
Pánaralyq baılanys: mýzyka, sýret.
Sabaqtyń túri: Saıahat sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Psıhologıalyq daıyndyq.
Tabıǵat - bizdiń anamyz, Slaıd№3
Tabıǵatqa balamyz.
Tabıǵatty qorǵaıtyn,
Biz ádepti balamyz.
Jer baılyǵy kóp eken,
Meńgerýdi qalaıdy.
Osynyń bárin meńgerter,
Dúnıetaný sabaǵy.
Uıymdastyrý kezeńi:
Balalar, myna sýretke qarańdar ne kórip tursyńdar?
Tabıǵat sýreti.
Durys.
- Tabıǵat týraly bir - eki aýyz sóz aıtaıyq. (ár oqýshy)
Óte jaqsy.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ótken sabaqqa sholý jasaý.
Balalar, ózderin biletindeı Qazaqstan Respýblıkasynyń jer kólimi ulan baıtaq.
• Al kim aıtady Qazaqstan jer kólemi jóninen dúnıe júzi elderiniń ishinde neshinshi orynda?
Oqýshynyń jaýaby:
Ol 2 mıllıon 724 myń sharshy kılometr aýmaqty alyp jatqanyn bilemiz.
• Slaıd№4 - 5
• Myna, geografıalyq kartadan qandaı memlekettermen shekaralas ekenimizdi kim kórsetedi? Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Túrkimenstan, Qytaı, Reseı.
Qazaqstannyń fızıkalyq kartasynda qandaı túster bar?
Kim bilgish?
• Jasyl tús – oıpatty jazyqtar.
• Sarǵysh tús – qyratty jazyqtar.
• Qońyr tús – taýlar.
Durys.
Endi biz búgingi sabaǵymyzda ushaqqa otyryp saıahatqa shyǵamyz. Myna aıaldamalarǵa toqtaımyz.
Jazyqtar. Jyra. Taýlar.
Qazaqstannyń fızıkalyq kartasyna qarasaq onyń kóp jeri jazyq ekendigi birden kózge túsedi. Kaspıı men Aral teńizderiniń mańy jáne elimizdiń soltústik aımaqtary tegis jazyq.
Slaıd№6 – 7
Jazyq dep neni aıtady?
Jazyq dep qurlyq betiniń tegis nemese sál belesti alqaptaryn aıtady.
Slaıd№8
Jazyqtar qandaı jazyqtarǵa bólinedi?
Jazyqtar tegis jáne tóbeli dep bólinedi.
Muǵalimniń túsindirmesi.
Tegis jazyqtyń betinde qyrat nemese dóń túrindegi iri bederler kezdespeıdi. Mundaı jazyqpen jol júrip kele jatqanda kóz ushyna deıin tep - tegis bolyp kórinedi. Ádette buryn teńiz nemese kól basyp jatqan jerler sý tartylǵannan keıin osyndaı tegis jazyqqa aınalyp otyrǵan. Ondaı jerler fızıkalyq kartada biryńǵaı jasyl boıaýmen boıalady.
Kontýrly kartaǵa osy jazyq jerlerdi túsireıik.
Mýzyka oınaý «Saryarqa»
Slaıd№9 – 10
Respýblıkamyzdyń orta tusy kartada sarǵysh jáne qońyr túske boıalǵan.
Betinde tóbe kóp kezdesetin jazyqty tóbeli jazyq dep ataıdy. Tóbe jazyqtyń ústinde shoqıyp oqshaý kórinedi. Óıtkeni ol mańaıyndaǵy tegis jerden ondaǵan metr bıikke kóterilip turady. Kartada jasyl boıaýdyń ústine sarǵysh daqtar túsirý arqyly kórsetiledi.
Tóbeler bir birimen jalǵasa tutasyp jatsa qyrat quraıdy. Keıde ústi tegis, biryńǵaı qyratty jerler kezdesedi. Olar ústirti jazyqtar. Osy jazyqtyń ústinde tóbeler men qyrqalar retsiz bytyrap jatady.
Kontýrly kartaǵa osy jazyq jerlerdi túsireıik.
Mýzyka oınaý«Saryarqa»
Shoqy degen ne?
Qatty taý jynystarynan turatyndyqtan tóbelerdiń basy súıir keledi. Ondaı tóbeni shoqy dep ataıdy.
• Slaıd№13 – 15
Al balalar kim aıtady jyra neden paıda bolady?
Jazyqtarda jyralar jıi kezdesedi.
Jyra sýdyń jer betin jyryp, tilimdeýinen paıda bolady. Jyranyń saıdan qandaı aıyrmashylyǵy bar?
Ony saıdan ajyrata bilý kerek. Saıdyń tabany tegi, eki jaq betkeıi túıetaıly keledi. Tabany men betkeılerinde buta, shóp ósedi. Al jyranyń eki jaq betkeıi tik jar, tabanynda ósimdik óspeıdi.
Jyra sharýashylyqqa óte zıandy. Ol taramdanyp ulǵaıa berse, egistiktiń, baý baqshanyń ornyn tilimdep, búldiredi. Úı jaıdy, joldy buzady. Sondyqtan jer betiniń tilimdelýine, jyranyń ulǵaıýyna qarsy kúres júrgiziledi. Onyń ósýin toqtatý úshin bastalǵan jerine usaq qıyrshyq tas, kóń, qoqys tógedi. Túbine shym tastalyp, buta, aǵash otyrǵyzylady.
Jazyqtar qum men saz jynystarynan turady. Jazyqtarda eldi mekender ornaıdy, egin egiledi, jol salynady.
Sergitý mınýty mýzyka
Slaıd№16 – 18
Kelesi aıaldama taýlar:
Taý degenimiz ne?
Jer betiniń erekshe bıik tustaryn taý deıdi. Taýlar tóbeler men qyrattarǵa qaraǵanda bıik bolady. Olardyń bıiktigi birneshe júzdegen, myńdaǵan metrge jetedi.
Taýlar bıik taýlar jáne alasa taýlar bolady. Bıik taýlardyń basynan qysy jazy qar men muz ketpeıdi. Olardy tereń shatqaldar tilimdeıdi. Shatqaldardyń túbinde sarqyraǵan taý ózeni aǵyp jatady. Bıik taý betkeıinde qalyń orman ósedi.
Alasa taýlarda qar men muz jatpaıdy. Onda kóbinese buta, shóptesin ósimdikter ósedi. Alasa taýlar Saryarqada kóp.
Taýlardyń paıdasy:
1. Taý – dem alýǵa qydyryp tynyǵýǵa taptyrmaıtyn oryn
2. Taýdaǵy jaılaýda mal jaıylady
3. Shıpajaılar: Kókshetaýda, Baıanaýylda, Qarqaraly taýlarynda
4. Taý eteginde egin egedi, jemis baǵy men baqsha ósirildi
5. Medeý sport kesheni, ondaǵy sport kesheni álemge áıgili
Úgilý degen ne? Qatty taý jynystary qandaı kúshterdiń áserinen buzylady?
qatty taý jynystarynyń bólshektenip, usaqtalýyn úgilý dep ataıdy.
Taý jynystarynyń buzylýyna ósimdik te óz úlesin qosady. Shóp, buta, bara bara aǵash uryqtarynyń ósýine jaǵdaı týady. Olardyń tamyrlary jaryqshaqqa tereńdeı kirip, jyl saıyn jýandaı beredi. Sóıtip kúnnen kúnge, jyldar ótken saıyn taý jynystary birte birte buzyla beredi.
Úgilgen taý jynystaryn bir jerden ekinshi jerge muzdyq. aǵyn sý, jel tasymaldaıdy. Taý basyna jınalǵan muz muzdyq dep atalady. Jaýǵan qar únemi ústi ústine qosyla beretindikten muzdyqtyń kólemi ulǵaıa túsedi.
Kontýrly kartaǵa taýly jerdi belgileıik.
Sender belgilegen she, biz «Saryarqa» kúıin tyńdaımyz.
Adam áreketinen jer betiniń ózgerýi.
Adamdar ózenderdi bógep, sý qoımalaryn jasaıdy, túrli paıdaly qazbalardy óndiredi. Jer sýarý úshin kanaldar qazady. Osynyń bári jer betiniń tabıǵı qalpyn buzady. Qazaqstannyń keń baıtaq jazyqtarynda bıiktigi 15 - 20 m bolatyn qoldan úıilgen tóbeni kezdestiremiz. Olardy Oba dep ataıdy.
Shahtadan kómir, temir, t. b. ken qabatyna jetkenge deıingi shyqqan bos jynystardyń úıindilerin terıkondar dep ataıdy Terra jer, kon konýs Qaraǵandy shahtalarynyń tóńireginde mundaı terıkondar kóp.
Qorytyndy. Refleksıa
Baǵalaý.
Úı tapsyrmasy: 43 bet kesteni toltyrý, mazmundaý. Saryarqa
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
