InfoHub Logo

Islamofobıa - ıslam men musylmandardan qorqý, dálirek aıtsaq, ıslamnan qorqý jáne musylmandar nemese ıslam dinimen baılanysy bar nysandar, mysaly: meshitter, Islam ortalyqtary, qasıetti Quran, mázhabtar jáne t.b. Bul qubylys buqaralyq aqparat quraldarynda, jumys ornynda, saıası qyzmette jáne t. b. bolsyn, adamdardyń kúndelikti ómirindegi násilshildik pen dıskrımınasıanyń bir túri bolyp sanalady. Islamofobıa ıdeıasy óte tereńde adam sanasynda jatyr jáne ol tek aıtyp qoımaı praktıka júzinde seziledi  jáne ıslamofobıa adamda belgili bir orta áserimen tolqýlar týdyrady, sondyqtan ol álemdegi ózekti máselelerge, zorlyq-zombylyq, meshit órteý, múlikti búldirý, qasıetti mekenterdi tas-talqan etýmen ushtasady. Bul ıslamofobıa qubylysyn jáne onyń kórinisterin anyqtaýǵa jáne ony qolǵa alýǵa, bolǵan oqıǵalar men faktiler arqyly ǵana emes, kózqarastar, málimdemeler, minez-qulyq jáne ym-ısharalar arqyly da baıqalady. Sońǵy eki onjyldyqta bul qubylystyń ósýi álemniń keıbir bólikterinde ıslamofobıany taratatyn qarqyndy naýqandar men kópshilik aldynda sóılegen sózderimen, sondaı-aq musylmandarǵa, meshitterge, ıslam kıimderine jáne qurmetti ıslamǵa qarsy kóptegen  oqıǵalar tirkelýde.

Óz qyzmetinde ıslamdy nasıhattaýǵa úlken oryn bere otyryp, ol musylman elderiniń ekonomıkalyq, saıası jáne mádenı yntymaqtastyǵynyń damýyn yntalandyrady. Úkimettik emes deńgeıde jumys isteıtin basqa da halyqaralyq uıymdar (Islam álemi Lıgasy, Dúnıejúzilik ıslam kongresi jáne t.b.) erekshe, "musylmandyq" syrtqy saıasatty qalyptastyrýda jáne kóptegen óńirlik jáne jahandyq problemalar boıynsha ustanymdardy jaqyndatýda biraz jetistikke jetti. Islam Yntymaqtastyǵy  Uıymyna qarasty departament ıslamofobıa úrdisterin qadaǵalaý  jáne múshe memleketterge merzimdi esepter berý mindeti júktelgen, sonymen bir mezgilde ony múshe memlekettermen, halyqaralyq qoǵamdastyqpen úılestirý men yntymaqtastyqta bolyp, osy qubylysqa qarsy kúres jóninde sharalar qabyldaýǵa yntalandyrady.

Birikken Ulttar Uıymynyń Adam quqyqtary jónindegi tetigi jáne múmkin bolǵan kezde basqa da halyqaralyq uıymdar atqarady. Bul mindetti negizinen Islam Yntymaqtastyǵy Uıymy Bas hatshylyǵynyń mamandandyrylǵan bólimshesi, atap aıtqanda ıslamofobıa zertteý bólimi oryndaıdy. Bólim kúndelikti oqıǵalar men faktilerdi qadaǵalaıdy jáne jalpy oılar men sezimderdiń kórinisterin muqıat zertteıdi, oqıǵalardy zertteıdi jáne ıslamofobıanyń taralý  kórsetkishi bolýy múmkin barlyq nárseni qadaǵalaıdy. Observatorıa sondaı-aq merzimdi túrde (aı saıyn, toqsan saıyn, jyl saıyn) múshe memleketterge esep beredi jáne Islamofobıa jáne ksenofobıa qubylystarymen kúresý sharalaryn usynady; ıslamnyń shynaıy qundylyqtary men onyń beıbit sıpatyn atap ótý úshin dıalog qurý, sonymen birge ıslamofobıa qubylysy týraly jahandyq habardarlyqty arttyrý jáne ıslamnyń qazirgi zamanǵy negizgi qaǵıdalaryn taratý, sondaı-aq búkil álemdegi qoǵamdarǵa ıslamofobıamen baılanysty synaqtarǵa qarsy turýǵa múmkindik berý úshin jumys isteıdi. Bul áreketter túrli ádister men quraldar arqyly, sonyń ishinde Islam Yntymaqtastyǵy Uıymynyń resmı saıtyndaǵy osy bet arqyly júzege asyrylady.

Astanada 2011 jylǵy 28-30 maýsymda Islam yntymaqtastyǵy uıymy Syrtqy ister mınıstrleri keńesiniń (SİMK) 38-shi sesıasy ótti. Sol sátten bastap Qazaqstan osy halyqaralyq uıymǵa tóraǵalyq etýge kiristi. Bul basqosýdy tarıhı oqıǵa dep ataýǵa bolady, óıtkeni, ol jerde qozǵalǵan basty problemalardyń biri osy taqyrypqa saı elbasymyzdyń usynysymen ushtasty “Shyǵys-Batys” kópiri arqyly batystaǵy qarama-qaıshy pikirler men jańsaq oılarmen kúresip, ıslam dininiń batystaǵy bedelin aıqyndaý boldy. Bul Azıadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalaryn arttyrýǵa kómektesetini anyq. Álemdik jáne dástúrli dinder  kóshbasshylary arasynda shaqyrylǵan 38-shi sezi mańyzdy sheshimderdi qabyldaǵan atap óterlik shara boldy. Órkenıet jáne dinaralyq shıelenister órbip turǵan Aýǵanstanǵa gýmanıtarlyq kómekpen qosa áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerimen járdemdesý usynyldy.

Qorytyndylaı kelsek, ıslamofobıamen qarqyndy kúres júrgizip otyrǵan memleketterdiń biri Qazaqstan. Birneshe onjyldyqtar boıy dinı jáne saıası uıymdardyń birqatar qyzmeti birqatar aımaqtardaǵy turaqsyzdandyrýshy faktorlardyń biri bolyp tabylady. Terorıstik ıslamıstik ekstremısterdiń áreketteri jeke memlekettiń nemese aımaqtyń shyndyǵyna aınaldy. Dinı, eń aldymen, HH ǵasyrdyń aıaǵynda ıslamdyq ekstremızm jergilikti sıpatyn joǵaltty jáne transulttyq qubylysqa aınaldy. Bul memleketter arasynda erekshe alańdaýshylyq týǵyzady: sońǵy jyldary bul problema kenetten TMD-nyń birqatar aımaqtarynda, atap aıtqanda, Ortalyq Azıada jáne Reseıde ótkir boldy. Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń dinder men órkenıetter arasyndaǵy dıalog qaǵıdattary men praktıkasyn ilgeriletý jónindegi bastamasy óziniń mańyzyn saqtap kele jatqanyn, al bul ıdeıanyń dáıektiligi men ómirligi ýaqytpen dáleldengenin erekshe atap ótken jón.

Alýa Ýzbehan,

Tarıh, arheologıa jáne etnologıa fakúltetiniń 4-kýrs stýdenti

Ǵylymı jetekshisi – Sabyrhan Smaǵulov,

ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti

Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń oqytýshysy

---