InfoHub Logo

Batyrlar jyrynyń taǵy bir úlkeni — Qara qypshaq Qobylandy batyr jaıyndaǵy jyr. Sol jyrdyń ishinde sıpattalǵan Taıbýryl degen attyń jaıyn ǵana aıtamyz.

Taıbýryl - Qobylandydaı iri batyrdyń aty. Ony batyrǵa tárbıelep, ósirip bergen Qurtqa. Batyrdyń aqyldy, minezdi serigi Qurtqa Taıbýryldy ózi baptap, Qazan saparyna batyr attanarda ǵana ákep beredi. Sol Taıbýryl bir jaǵynan Qobylandydaı úlken batyrdyń aty. Ekinshi — ózin Qurtqa tárbıelep ósirgen, sondyqtan ol jyrdyń qıal etip, kóterip, ertegideı ulǵaıtyp, maqtap aıtatyn aty bolady. Taıbýryl shapqanda:

Kól jaǵalaı otyrǵan

Kókqutan men qarabaı,

Kóterilip ushqansha,

Belinen kese basady... — deıdi.

Bul "alty aılyqty alty-aq attaıdy" deıtin, alysty jaqyn etetin, naǵyz, qıaldaı júırik at. Shapqanda sondaı bolǵan. Taıbýryl ıesi qysylǵan jerde tilge kelip, aqyl da qosady. Kólik qana emes, serik te, dos ta ózi degen jaıdy bildiredi. Batyr jalǵyz óz basymen ǵana batyr emes, osyndaı qanaty sıaqty bolǵan atymen batyr. Qobylandy burynǵy qazaq eli sıaqty ári kóshpeli, ári baqtashy bolǵan eldiń batyry. Kásibi osyndaı bolǵan elge - at eń qymbat, eń jaqyn seriktiń biri bop sanalady. Taıbýryldyń bar sıpaty sol sebepti úlken sıpat bop, tipti adam sıpatyndaı bop, ulǵaıtylyp aıtylady. Burynǵy eski tarıhta: "jaǵalaı shabys", "quba qalmaq" degen zamandar bolǵan. Onda bireýge bireý shabýyl jasaý, kúshsizdi kúshti jem qylý zań bolǵan. Sondaıda, qap qyl yq-qýǵylyqta qashsa qutylyp, qýsa jetip otyratyn at eń qymbat dos bolady.

Sondaı atty ıesi baýyryndaı súıedi. Batyrdyń jaqyndary balasyndaı kútedi. Qobylandynyń eń jaqyn serigi Qurtqanyń Taıbýryldy baǵyp ósirýi de sodan. Sondaı Taplan kórgen Taıbýryldyń oıdaǵydaı ózgeshe bop shyǵýy mindet. Barlyq basqa attan bólekshe bop, jyr etiletini de sodan.

"Qobylandy batyr" jyrynda Taıbýryl jaıyn aıtqan jerde óleń de ózgeshe bop ekpindep, kórkeıip, ósip ketedi. Zor, erekshe sýrettermen aıtylǵan Taıbýryldyń shabysy tas boratqan quıyndaı bolady. Shabysynyń ózgesheligin oqýshy Taıbýryldyń izinen biledi. Artynda qulan-bulan qalyp qoıǵan bir tóbeniń tozańy bir tóbege qosylyp qalǵan; kókqutan, qarabaılar ezilip qalǵan; solardy jep qara qarǵa-quzǵyndar qaryq bop qalǵan — mini, osylardy kórip-aq Taıbýryldyń qandaı ekenin tanısyń deıdi jyr.

Óleń de bul túste jyldamdatyp, shapqylatyp otyrǵan jeldirme bolady. Jaı basyp, bir qalyptan aýmaı otyratyn tórt jol emes, túıdek-túıdek ketetin, uzyn-uzyn shýmaqtar bolady. Taıbýryldyń shabysy qazaqtyń aýyzsha jyrlarynyń ishindegi eń bir kúshti, kórkem, eski jyr bop sanalady.

---