Quraq quraý arqyly logıkalyq oılaýdy damytý
Kamen Abılhaıdarqyzy Kýrmanova
Blagodarnoe orta mektebiniń tehnologıa pániniń muǵalimi.
Keldi – Mýrat aýyly
Úrjar aýdany Sh.Q.O.
Ulttyq pedagogıkany nasıhattaýǵa qaı pánniń bolsa da yńǵaıy men múmkindikteri mol. Sonyń ishinde, tehnologıa sabaqtarynda halyq qolónerine úıretý arqyly tálim – tárbıeni jas óspirim boıyna sińirý zor mańyzǵa ıe. Ulttyq qolóner buıymdaryn sabaqta paıdalaný halyq ónerine baýlıdy, sabaqtyń tárbıelik mánin arttyrady. Tehnologıa sabaǵynda shákirttiń bilimge qushtarlyǵyn arttyrý, ózdiginen oılaý qabiletin qalyptastyrý, eńbek etýge baýlýmen qatar ata-babalarymyzdan qalǵan salt - dástúrlerdi bilýge tárbıeleý – qazirgi ómir talaby.
Erteden kele jatqan tamasha tarıhymen birge ózindik qaıtalanbas ereksheligimen kózge túsetin qazaq halqynyń qolóneri jas urpaqty tárbıeleýden úlken mánge ıe bolýda. Balany qolónerge baýlý jáne oǵan qyzyqtyrý úshin aldymen oǵan úlgi alatyndaı jaǵdaı týǵyzý, onyń qyr – syrymen tanystyrý jáne qupıasyn ashyp kórsetý, ıaǵnı bilim berip, eńbek etýge baýlý qajet.
Oqýshylar alǵan bilimderin jadynda saqtap qana qoımaı, ony ómirmen baılanystyra bilýge, jan – jaqty oılaýǵa qabiletti bolýy tıis. Balanyń túrli is – áreketteriniń nátıjesinde oılaý áreketi únemi damyp, mazmuny jaǵynan óristeıdi. Oqýshylar is – áreketi negizinde basqa pánderden alǵan bilimderin eske túsirý arqyly logıkalyq oılaý qabiletin arttyrady.
Oqýshylardyń oı belsendiligin, sanaly oılana bilýin damytý, jetildirý – muǵalimniń mindeti. Sabaq barysynda jattyǵý jumystaryn júrgizýge bolady. Balanyń oılaý áreketin oıdaǵydaı damytý úshin, tıimdi tásilder qoldanyp, arnaıy jumystar júrgizý qajet. Mysaly, logıkalyq oılaý úrdisi ózine tán logıkalyq amaldardan turady: taldaý, jınaqtaý, salystyrý, toptastyrý, jalpylaý,tujyrymdar jasaý jáne taǵy basqalar.
Sabaqta ulttyq qolóner týyndylaryn, salt – dástúrimizdi utymdy paıdalana bilsek, oqýshylardyń sabaqqa, óz halqynyń tarıhy men mádenıetine degen qyzyǵýy arta túsedi.
Ónerdiń basqa túrleri sekildi quraq quraý da oqýshylardyń oı – órisi bilimderin jan – jaqty damytýǵa áseri mol. Quraq – mata qaldyqtarynan jasalatyn úı buıymynyń biri. Quraqty qazaq halqy tek tósenish retinde ǵana emes, sonymen birge sándik úshin jastyq betine jáne turmysymyzǵa kórik berer sándi buıymdar: qoldorba, kerme, aıaqqap, sandyq japqysh, t. b. jasaýǵa paıdalanǵan. Quraq – Qazaqstannyń barlyq oblystaryna tán ónerdiń bir túri.
Ejelden halyq sheberleri geometrıany oqymasa da, túrli geometrıalyq fıgýralardan turatyn quraqty paıdalanyp, turmysta sán quraı bildi, biraq onyń tek sándiligine qaramastan turmysta mata bólikterin iske asyrý nátıjesinde materıaldyń únemdi de bolǵanyn qalady. Mysaly, quraq quraýdy tek qana qolóner, tehnologıa sabaqtarynda ǵana úıretip qoımaı, ony kez kelgen pándermen baılanystyra úıretse, balanyń oı – órisi jáne jeke pánge degen qyzyǵýy artady.
Sondaı – aq eńbek sabaǵynda oqýshylardy quraq quraýǵa úıretýde, túrli geometrıalyq fıgýralardyń basyn qurastyrý, úshburyshtyń qabyrǵasy nemese tórtburyshtyń tabanynyń bir – birine teń bolýy, ólshemi arasyndaǵy baılanystylyqty qajet etse, al quraq kompozısıasyn qurastyrý men tústeriniń úılesimdiligin tabý úshin beıneleý ónerinen bilimderi paıdalanylady.
Sabaq barysynda oqýshylardyń logıkalyq oılaýyn qalyptastyrýdyń birden – bir quraly retinde de quraq quraý ónerin úıretýge bolady. Quraq quraý úshin ár túrli matalardyń qaldyǵyn paıdalanamyz. Quraqtyń búginde qoldanylyp júrgen mynadaı túrleri bar: qaıshy quraq, tyrna qatar, qattama quraq, tańdaı quraq, alma quraq, segiz japyraq, múıiz quraq, tumarsha, juldyz quraq t. b.
Quraqty aq, qara, kók sıaqty negizgi tústerdiń úılesimdiligin taba otyryp quraıdy. Sabaq barysynda quraq quraýdy úıretý geometrıa,syzý, fızıka, beıneleý óneri, bıologıa, hımıa, tarıh pánderimen tyǵyz baılanysta bolady. Quraqtaǵy geometrıalyq fıgýralar men olardyń qabyrǵasynyń uzyndyǵy kelesi geometrıalyq fıgýranyń tabanyna nemese qabyrǵasyna teń kelýi geometrıa, matematıka pánderimen, al osy geometrıalyq fıgýralardyń syzbasyn syzyp, eseptep shablon jasaý syzý sabaǵymen tyǵyz baılanysta.
Sondaı – aq, quraq quraý úshin paıdalanylatyn matalardyń toqylý aıqaspalaryn túsindirý, olardyń syzbalaryn syzý, arqaý jeli jipterdiń shatysýyn anyqtaýda mata qasıetteri men talshyqtyq quramy jóninde málimet berý kezinde syzý, bıologıa, hımıa pánimen, al quraq kompozısıasynyń sheshimin tabýda beıneleý ónerimen baılanysty boldy.
Qoldanbaly óner – quraq quraý oqýshylardy esepteý, buryshtar ólshemderin, óń – tús sabaqtastyǵyn jan – jaqty shyǵarmashylyqpen oılandyratyn tárbıe quraly. Jalpy bilim beretin eńbekke baýlý
baǵdarlamalarynda oqýshylardy quraq quraýǵa úıretý bastaýysh synyptan bastalady. Munda, olar kúrdeli quraq kompozısıasyn qaǵazdan ázirlese, joǵarǵy synyptarda mata qaldyqtarynan quraıdy.
Quraq tigý barysynda oqýshylardyń tózimdiligi, eńbek súıgishtigi, Sheberligi, estetıkalyq talǵamy artyp, logıkalyq oılaý qabileti qalyptasady.
Blagodarnoe orta mektebiniń tehnologıa pániniń muǵalimi.
Keldi – Mýrat aýyly
Úrjar aýdany Sh.Q.O.
Ulttyq pedagogıkany nasıhattaýǵa qaı pánniń bolsa da yńǵaıy men múmkindikteri mol. Sonyń ishinde, tehnologıa sabaqtarynda halyq qolónerine úıretý arqyly tálim – tárbıeni jas óspirim boıyna sińirý zor mańyzǵa ıe. Ulttyq qolóner buıymdaryn sabaqta paıdalaný halyq ónerine baýlıdy, sabaqtyń tárbıelik mánin arttyrady. Tehnologıa sabaǵynda shákirttiń bilimge qushtarlyǵyn arttyrý, ózdiginen oılaý qabiletin qalyptastyrý, eńbek etýge baýlýmen qatar ata-babalarymyzdan qalǵan salt - dástúrlerdi bilýge tárbıeleý – qazirgi ómir talaby.
Erteden kele jatqan tamasha tarıhymen birge ózindik qaıtalanbas ereksheligimen kózge túsetin qazaq halqynyń qolóneri jas urpaqty tárbıeleýden úlken mánge ıe bolýda. Balany qolónerge baýlý jáne oǵan qyzyqtyrý úshin aldymen oǵan úlgi alatyndaı jaǵdaı týǵyzý, onyń qyr – syrymen tanystyrý jáne qupıasyn ashyp kórsetý, ıaǵnı bilim berip, eńbek etýge baýlý qajet.
Oqýshylar alǵan bilimderin jadynda saqtap qana qoımaı, ony ómirmen baılanystyra bilýge, jan – jaqty oılaýǵa qabiletti bolýy tıis. Balanyń túrli is – áreketteriniń nátıjesinde oılaý áreketi únemi damyp, mazmuny jaǵynan óristeıdi. Oqýshylar is – áreketi negizinde basqa pánderden alǵan bilimderin eske túsirý arqyly logıkalyq oılaý qabiletin arttyrady.
Oqýshylardyń oı belsendiligin, sanaly oılana bilýin damytý, jetildirý – muǵalimniń mindeti. Sabaq barysynda jattyǵý jumystaryn júrgizýge bolady. Balanyń oılaý áreketin oıdaǵydaı damytý úshin, tıimdi tásilder qoldanyp, arnaıy jumystar júrgizý qajet. Mysaly, logıkalyq oılaý úrdisi ózine tán logıkalyq amaldardan turady: taldaý, jınaqtaý, salystyrý, toptastyrý, jalpylaý,tujyrymdar jasaý jáne taǵy basqalar.
Sabaqta ulttyq qolóner týyndylaryn, salt – dástúrimizdi utymdy paıdalana bilsek, oqýshylardyń sabaqqa, óz halqynyń tarıhy men mádenıetine degen qyzyǵýy arta túsedi.
Ónerdiń basqa túrleri sekildi quraq quraý da oqýshylardyń oı – órisi bilimderin jan – jaqty damytýǵa áseri mol. Quraq – mata qaldyqtarynan jasalatyn úı buıymynyń biri. Quraqty qazaq halqy tek tósenish retinde ǵana emes, sonymen birge sándik úshin jastyq betine jáne turmysymyzǵa kórik berer sándi buıymdar: qoldorba, kerme, aıaqqap, sandyq japqysh, t. b. jasaýǵa paıdalanǵan. Quraq – Qazaqstannyń barlyq oblystaryna tán ónerdiń bir túri.
Ejelden halyq sheberleri geometrıany oqymasa da, túrli geometrıalyq fıgýralardan turatyn quraqty paıdalanyp, turmysta sán quraı bildi, biraq onyń tek sándiligine qaramastan turmysta mata bólikterin iske asyrý nátıjesinde materıaldyń únemdi de bolǵanyn qalady. Mysaly, quraq quraýdy tek qana qolóner, tehnologıa sabaqtarynda ǵana úıretip qoımaı, ony kez kelgen pándermen baılanystyra úıretse, balanyń oı – órisi jáne jeke pánge degen qyzyǵýy artady.
Sondaı – aq eńbek sabaǵynda oqýshylardy quraq quraýǵa úıretýde, túrli geometrıalyq fıgýralardyń basyn qurastyrý, úshburyshtyń qabyrǵasy nemese tórtburyshtyń tabanynyń bir – birine teń bolýy, ólshemi arasyndaǵy baılanystylyqty qajet etse, al quraq kompozısıasyn qurastyrý men tústeriniń úılesimdiligin tabý úshin beıneleý ónerinen bilimderi paıdalanylady.
Sabaq barysynda oqýshylardyń logıkalyq oılaýyn qalyptastyrýdyń birden – bir quraly retinde de quraq quraý ónerin úıretýge bolady. Quraq quraý úshin ár túrli matalardyń qaldyǵyn paıdalanamyz. Quraqtyń búginde qoldanylyp júrgen mynadaı túrleri bar: qaıshy quraq, tyrna qatar, qattama quraq, tańdaı quraq, alma quraq, segiz japyraq, múıiz quraq, tumarsha, juldyz quraq t. b.
Quraqty aq, qara, kók sıaqty negizgi tústerdiń úılesimdiligin taba otyryp quraıdy. Sabaq barysynda quraq quraýdy úıretý geometrıa,syzý, fızıka, beıneleý óneri, bıologıa, hımıa, tarıh pánderimen tyǵyz baılanysta bolady. Quraqtaǵy geometrıalyq fıgýralar men olardyń qabyrǵasynyń uzyndyǵy kelesi geometrıalyq fıgýranyń tabanyna nemese qabyrǵasyna teń kelýi geometrıa, matematıka pánderimen, al osy geometrıalyq fıgýralardyń syzbasyn syzyp, eseptep shablon jasaý syzý sabaǵymen tyǵyz baılanysta.
Sondaı – aq, quraq quraý úshin paıdalanylatyn matalardyń toqylý aıqaspalaryn túsindirý, olardyń syzbalaryn syzý, arqaý jeli jipterdiń shatysýyn anyqtaýda mata qasıetteri men talshyqtyq quramy jóninde málimet berý kezinde syzý, bıologıa, hımıa pánimen, al quraq kompozısıasynyń sheshimin tabýda beıneleý ónerimen baılanysty boldy.
Qoldanbaly óner – quraq quraý oqýshylardy esepteý, buryshtar ólshemderin, óń – tús sabaqtastyǵyn jan – jaqty shyǵarmashylyqpen oılandyratyn tárbıe quraly. Jalpy bilim beretin eńbekke baýlý
baǵdarlamalarynda oqýshylardy quraq quraýǵa úıretý bastaýysh synyptan bastalady. Munda, olar kúrdeli quraq kompozısıasyn qaǵazdan ázirlese, joǵarǵy synyptarda mata qaldyqtarynan quraıdy.
Quraq tigý barysynda oqýshylardyń tózimdiligi, eńbek súıgishtigi, Sheberligi, estetıkalyq talǵamy artyp, logıkalyq oılaý qabileti qalyptasady.
You Might Also Like
