Sabyn jáne sıntetıkalyq jýǵysh zattar
Qarabaý orta mektebiniń hımıa páni Qabıden Qundyz
Hımıa 11 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sabyn jáne sıntetıkalyq jýǵysh zattar
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa sabyn, SJZ týraly bilimdi qalyptastyrý
Oqý nátıjeleri: sabyn, SJZ qurylysy, qasıetteri, hımıalyq qasıetteri, alyný ádisteri týraly bilimderi qalyptasady
Sabaq túri: Jańa sabaq
Sabaq ádisi: aralas, STO.
Kórnekiligi: Slaıd, beıne tájirıbe, sýretter
Muǵalimniń is - áreketi
oqýshylarmen sálemdesý, túgendeý.
• 1. Kúrdeli efırlerdiń fızıkalyq qasıetterin atańyz. (tán ıisi bar, sýda is júzinde erimeıtin suıyqtyqtar)
• 2. Suıyq maılar tabıǵatta qaıda kezdesedi? (ósimdikterde)
• 3. Qatty maılar qaıda kezdesedi? (janýarlarda)
• 4. Kúrdeli efır túzilý reaksıasy qalaı atalady? (eterıfıkasıa)
• 5. Eterıfıkasıa reaksıasynda tepe - teńdik kúrdeli efır túzilý baǵytyna qaraı yǵystyrý úshin ne isteý qajet? (qyshqyl qosý kerek)
• 6. Kúrdeli efırler qaıda qoldanylady? (eritkish, aromatızator, parfúmerıa)
• 7. Nege sabyn alý reaksıasy «sabyn qaınatý» dep atalady jáne maıdy neden qaınatady? (maı men silti qatysynda júretin uzaq proses)
• 8. Sıntetıkalyq jýǵysh zattar men sabynnyń aıyrmashylyǵy.(kermek sýda erigishtigi ártúrli)
9. Sabyn alý reaksıasy (maı + NaOH → glıserın + sabyn)
10. Kúrdeli efırler degenimiz?
Negizgi bólim
Muǵalim taqyryp boıynsha maǵlumat beredi
Sabyn — joǵary karbon qyshqyldarynyń tuzdary RCOOMe. Sabynnyń quramyna palmıtın S₁₅N₃₁SOON jáne stearın S₁₇N₃₅SOON qyshqyldarynyń tuzdary (negizinen, natrıı men kalıı tuzdary) kiredi jáne onyń sýda erigishtigi quramyndaǵy metal katıonyna baılanysty bolady.
1. Sabyn alý. maı + NaOH → glıserın + sabyn
Sabyn jasaǵanda joǵary maı qyshqyly tuzynan (RCOOMe) basqa oǵan — hosh ıisti zattar, boıaýlar, antıseptıkter jáne t. b. zattar qosady.
2. Sońǵy kezde maıdy únemdeý maqsatynda sabyn alý úshin munaı ónimderi quramyndaǵy kómirsýtekterden karbon qyshqylyn alady: 2S₃₆N₇₄ + 5O₂ → 4S₁₇N₃₅SOON + 2N₂O
Bekitý bólimi Venn dıagramsy: Sıntetıkalyq jýǵysh zattar men sabyn.
Qosymsha materıal: Sabyndy úıde jasap úıreneıik
Sonǵy kezderi tanymal bolyp kele jatqan sabyndy qoldan jasaý – kóp ǵasyrlardan beri belgili kásip. Burynǵy kezde sabyndy qoldan qajettilik úshin ǵana jasaǵan bolsa, qazir bul adamdarǵa qýanysh ákeletin ónerge aınalǵan.
Qoldan jasalǵan sabynnyń artyqshylyqtary:
• bul ekologıalyq taza ónim. Onyń negizi – tabıǵı balalarǵa arnalǵan sabyn, glıserın, efır maıy, shópter.
• tazartýdan bólek ol kosmetıkalyq turǵydan da áser etedi. Al bul ár adam úshin óte mańyzdy.
• qoldan jasalǵan sabynnyń syrtqy pishini de tartymdy. Onyń ár shyǵarylymy ózdiginen qyzyqty ári erekshe.
• sabyndy qoldan jasaý barysynda árkimniń qalaýy men qajettilikteri eskeriledi. Quramy, túsi, kólemi, pishini - barlyǵy da arnaıy jasalyna alady.
• qoldan jasalǵan sabyn jas balalarǵa da, jasy úlkenderge de erekshe syılyq bola alady.
Sabyn jasaý úshin ne qajet?
- Úkkish.
- Ydys.
- Eki kastról (úlken jáne kishkentaı).
- Dúkende satylatyn arnaıy sabyndy negiz (ornyna boıaý men qospasyz balalar sabyny jaraıdy)
- Sabyndy massany ezýge taza sý nemese shóp qaınatpasy.
- Negizgi maı (badam maıy, órik, shabdaly, kokos jáne záıtún maıy tb.)
- Efır maılary. Bul mindetti komponent emes, onyń unaǵan túrin óz qalaýyńyzǵa qaraı tańdańyz.
- Sabynǵa arnalǵan qalyptar. Mindetti túrde arnaıy qalyp satyp alýdyń qajeti joq – kez kelgen plasmassa, shyny ne sazdan jasalǵan ydys ta jaraı beredi.
- Sonymen qatar, sizge sabynǵa arnalǵan ár túrli tabıǵı qospalar qajet bolady. Bul ózińizge unaǵan ósimdik pen shóp bolýy múmkin.
Olardy jasaıtyn sabynyńyzdyń kosmetıkalyq sıpatyna qaraı tańdaısyz.
Jasaý joly:
1. Sabyndy maıda úkkishten ótkizińiz. Kóptegen sabyn jasaýshylar sabyndy aldyn ala kúnniń astyna nemese ystyq batareıa ústine qoıyp alýdy jón kóredi
2. Maılardan 1 qasyqtan (eger maı bireý bolsa, 2 - 3 qasyq) alyńyz. Barlyǵyn aralastyryńyz. Ydysty býǵa qoıyńyz. Sabyndy salyńyz.
3. Sabyn suıyq qamyrǵa uqsaı bastaǵanda, birneshe tamshy efır maılaryn quıyńyz. Efır maıynyń ár tamshysynan keıin jaqsylap aralastyryńyz.
4. Sabyndy formalarǵa quıyp shyǵyńyz. Sýyǵan kezde muzdatqyshqa qoıyńyz.
5. Keptirińiz
Qoldan sabyn daıyndaý bıznesiniń ıdeıasy óte qarapaıym jáne de bastaýshy kásipkerge saı.
Shyǵyndarǵa sabyndy daıyndaý úshin qajetti qospalardy satyp alý kiredi. 8 - 10 bólik sabyn jasaýǵa ortasha eseppen, 3000 - 5000 tenge ketedi
Ónimniń qunyn anyqtańyz. Mysaly, ónim quramynda tabıǵı zattardyń bolýyn, qoldan jasalǵanyn eskere otyryp, bir sabynnyń quny 700 teńge nemese odanda joǵary bolýy múmkin. Ózindik quny birneshe ese arzan bolǵandyqtan qoldan jasalǵan sabyndy daıyndaý bıznesiniń kirisi mol bolatyny aıqyn.
Hımıa 11 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sabyn jáne sıntetıkalyq jýǵysh zattar
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa sabyn, SJZ týraly bilimdi qalyptastyrý
Oqý nátıjeleri: sabyn, SJZ qurylysy, qasıetteri, hımıalyq qasıetteri, alyný ádisteri týraly bilimderi qalyptasady
Sabaq túri: Jańa sabaq
Sabaq ádisi: aralas, STO.
Kórnekiligi: Slaıd, beıne tájirıbe, sýretter
Muǵalimniń is - áreketi
oqýshylarmen sálemdesý, túgendeý.
• 1. Kúrdeli efırlerdiń fızıkalyq qasıetterin atańyz. (tán ıisi bar, sýda is júzinde erimeıtin suıyqtyqtar)
• 2. Suıyq maılar tabıǵatta qaıda kezdesedi? (ósimdikterde)
• 3. Qatty maılar qaıda kezdesedi? (janýarlarda)
• 4. Kúrdeli efır túzilý reaksıasy qalaı atalady? (eterıfıkasıa)
• 5. Eterıfıkasıa reaksıasynda tepe - teńdik kúrdeli efır túzilý baǵytyna qaraı yǵystyrý úshin ne isteý qajet? (qyshqyl qosý kerek)
• 6. Kúrdeli efırler qaıda qoldanylady? (eritkish, aromatızator, parfúmerıa)
• 7. Nege sabyn alý reaksıasy «sabyn qaınatý» dep atalady jáne maıdy neden qaınatady? (maı men silti qatysynda júretin uzaq proses)
• 8. Sıntetıkalyq jýǵysh zattar men sabynnyń aıyrmashylyǵy.(kermek sýda erigishtigi ártúrli)
9. Sabyn alý reaksıasy (maı + NaOH → glıserın + sabyn)
10. Kúrdeli efırler degenimiz?
Negizgi bólim
Muǵalim taqyryp boıynsha maǵlumat beredi
Sabyn — joǵary karbon qyshqyldarynyń tuzdary RCOOMe. Sabynnyń quramyna palmıtın S₁₅N₃₁SOON jáne stearın S₁₇N₃₅SOON qyshqyldarynyń tuzdary (negizinen, natrıı men kalıı tuzdary) kiredi jáne onyń sýda erigishtigi quramyndaǵy metal katıonyna baılanysty bolady.
1. Sabyn alý. maı + NaOH → glıserın + sabyn
Sabyn jasaǵanda joǵary maı qyshqyly tuzynan (RCOOMe) basqa oǵan — hosh ıisti zattar, boıaýlar, antıseptıkter jáne t. b. zattar qosady.
2. Sońǵy kezde maıdy únemdeý maqsatynda sabyn alý úshin munaı ónimderi quramyndaǵy kómirsýtekterden karbon qyshqylyn alady: 2S₃₆N₇₄ + 5O₂ → 4S₁₇N₃₅SOON + 2N₂O
Bekitý bólimi Venn dıagramsy: Sıntetıkalyq jýǵysh zattar men sabyn.
Qosymsha materıal: Sabyndy úıde jasap úıreneıik
Sonǵy kezderi tanymal bolyp kele jatqan sabyndy qoldan jasaý – kóp ǵasyrlardan beri belgili kásip. Burynǵy kezde sabyndy qoldan qajettilik úshin ǵana jasaǵan bolsa, qazir bul adamdarǵa qýanysh ákeletin ónerge aınalǵan.
Qoldan jasalǵan sabynnyń artyqshylyqtary:
• bul ekologıalyq taza ónim. Onyń negizi – tabıǵı balalarǵa arnalǵan sabyn, glıserın, efır maıy, shópter.
• tazartýdan bólek ol kosmetıkalyq turǵydan da áser etedi. Al bul ár adam úshin óte mańyzdy.
• qoldan jasalǵan sabynnyń syrtqy pishini de tartymdy. Onyń ár shyǵarylymy ózdiginen qyzyqty ári erekshe.
• sabyndy qoldan jasaý barysynda árkimniń qalaýy men qajettilikteri eskeriledi. Quramy, túsi, kólemi, pishini - barlyǵy da arnaıy jasalyna alady.
• qoldan jasalǵan sabyn jas balalarǵa da, jasy úlkenderge de erekshe syılyq bola alady.
Sabyn jasaý úshin ne qajet?
- Úkkish.
- Ydys.
- Eki kastról (úlken jáne kishkentaı).
- Dúkende satylatyn arnaıy sabyndy negiz (ornyna boıaý men qospasyz balalar sabyny jaraıdy)
- Sabyndy massany ezýge taza sý nemese shóp qaınatpasy.
- Negizgi maı (badam maıy, órik, shabdaly, kokos jáne záıtún maıy tb.)
- Efır maılary. Bul mindetti komponent emes, onyń unaǵan túrin óz qalaýyńyzǵa qaraı tańdańyz.
- Sabynǵa arnalǵan qalyptar. Mindetti túrde arnaıy qalyp satyp alýdyń qajeti joq – kez kelgen plasmassa, shyny ne sazdan jasalǵan ydys ta jaraı beredi.
- Sonymen qatar, sizge sabynǵa arnalǵan ár túrli tabıǵı qospalar qajet bolady. Bul ózińizge unaǵan ósimdik pen shóp bolýy múmkin.
Olardy jasaıtyn sabynyńyzdyń kosmetıkalyq sıpatyna qaraı tańdaısyz.
Jasaý joly:
1. Sabyndy maıda úkkishten ótkizińiz. Kóptegen sabyn jasaýshylar sabyndy aldyn ala kúnniń astyna nemese ystyq batareıa ústine qoıyp alýdy jón kóredi
2. Maılardan 1 qasyqtan (eger maı bireý bolsa, 2 - 3 qasyq) alyńyz. Barlyǵyn aralastyryńyz. Ydysty býǵa qoıyńyz. Sabyndy salyńyz.
3. Sabyn suıyq qamyrǵa uqsaı bastaǵanda, birneshe tamshy efır maılaryn quıyńyz. Efır maıynyń ár tamshysynan keıin jaqsylap aralastyryńyz.
4. Sabyndy formalarǵa quıyp shyǵyńyz. Sýyǵan kezde muzdatqyshqa qoıyńyz.
5. Keptirińiz
Qoldan sabyn daıyndaý bıznesiniń ıdeıasy óte qarapaıym jáne de bastaýshy kásipkerge saı.
Shyǵyndarǵa sabyndy daıyndaý úshin qajetti qospalardy satyp alý kiredi. 8 - 10 bólik sabyn jasaýǵa ortasha eseppen, 3000 - 5000 tenge ketedi
Ónimniń qunyn anyqtańyz. Mysaly, ónim quramynda tabıǵı zattardyń bolýyn, qoldan jasalǵanyn eskere otyryp, bir sabynnyń quny 700 teńge nemese odanda joǵary bolýy múmkin. Ózindik quny birneshe ese arzan bolǵandyqtan qoldan jasalǵan sabyndy daıyndaý bıznesiniń kirisi mol bolatyny aıqyn.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
