InfoHub Logo

Sandra Bemniń jynystyq-róldik saýalnamasy

Árbir adam kóptegen psıhologıalyq qasıetterdiń ıesi bolyp tabylady. Keıbir belgiler «jynyssyz», ámbebap, al keıbir belgiler dástúrli túrde er adam nemese áıel adam psıhologıasymen baılanysty. Erkektik qasıetter men áıeldik qasıetterge qatysty áleýmettik stereotıpterdiń bolýy kezdeısoq emes. Belgili bir ádette erkek nemese ádette áıel psıhologıalyq qasıetterin ıemdený faktorlardyń eki tobynyń - bıologıalyq jáne áleýmettik tártiptiń birlesken áseriniń nátıjesinde paıda bolady. Bul turǵyda psıhologıalyq jynys bıologıalyq jynystan túbegeıli erekshelenedi.

Maskýlındilik. Ádette maskýlındi, ıaǵnı erkektik qasıetterge táýelsizdik, talapshyldyq, ústemdik, agressıvtilik, táýekelge barý, ózine senimdilik, jáne t.b. jatady. Arnaıy zertteýlerde (Christiansen K., Knussmann R., 1987) jalpylanǵan stıhıalyq agressıvtilik, sondaı-aq jynystyq agresıa qan sarysýyndaǵy androgenderdiń (er jynys gormondary) deńgeıimen baılanysty. 191 adam tańdalǵan basqa zertteýde (Lau Sing, 1989) er adamdar jalpy ózin-ózi baǵalaýmen, sondaı-aq oqý jetistikteri men syrtqy kelbeti salasyndaǵy joǵary ózin-ózi baǵalaýmen erekshelenetinin kórsetti.

Femınındilik. Áıelderge tán qasıetterge dástúrli túrde jumsaqtyq, sezimtaldyq, uıalshaqtyq, náziktik, aqkóńildilik, janashyrlyq, empatıa jáne t.b. jatady. Femınındiliktiń áleýmettik stereotıpteri tulǵanyń óristik aspektileri men iskerlik mansaptyń sáttiligimen azyraq baılanysty jáne emosıonaldyq aspektilerge kóp kóńil bóledi.

Androgındilik. Qoldanystaǵy ıdeıalarǵa sáıkes, jeke adam mindetti túrde naqty anyqtalǵan taza maskýlındilik nemese femınındiliktiń tasymaldaýshysy bolyp tabylmaıdy. Erkek pen áıeldik belgilerdiń mundaı úılesimdi birigýi androgındik tıptiń beıimdelý múmkindikterin arttyrady dep esepteledi.

Tulǵanyń boıyndaǵy maskýlındilik, femınındilik, androgındilik sekildi kórsetkishterdiń deńgeıin anyqtaýǵa Sandra Bemniń jynystyq-róldik saýalnamasyn paıdalanýǵa bolady.

Sandra Bemniń jynystyq-róldik saýalnamasy - genderlik róldi anyqtaýdyń er adamdyq jáne/nemese áıel adamdyq polústerimen dástúrli túrde baılanysty jeke tulǵanyń minez-qulyq úlgileriniń dárejesin ólsheýge arnalǵan shkala.

Psıhologıalyq jynysty dıagnostıkalaý arnalǵan ádistemeni Sandra Lıpsıs Bem (Sandra L. Bem, 1974)  usynǵan jáne ol adamnyń androgındik, maskýlındilik jáne femınındilik dárejesin anyqtaıdy. Saýalnama 60 málimdemeni (sapany) qamtıdy, olardyń árqaısysyna zerttelýshi «ıá» nemese «joq» dep jaýap beredi, sol arqyly atalǵan qasıetterdiń bar nemese joqtyǵyn baǵalaıdy. Saýalnamany eksperttik reıtıń túrinde de qoldanýǵa bolady. Bul rette usynylǵan qasıetterge sáıkes synalýshyny baǵalaýdy quzyretti tóreshiler – synalýshyny jaqsy biletin adamdar (kúıeýi, áıeli, ata-anasy jáne t.b.) júzege asyrady.

Ádistemeniń maqsaty: Synalýshylardaǵy maskýlındilik – femınındilik dıagnostıkasy.

Nusqaý: «Árbir málimdemege «ıá» (+) nemese «joq» (-) dep jaýap berińiz, osylaısha ózińizde osy qasıetterdiń bar nemese joqtyǵyn baǵalańyz».

1. Ózine senetin.	31. Sheshim qabyldaýda jyldam.
2. Kónýge qabiletti.	32. Janashyr.
3. Kómektesýge qabiletti,	33. Shynaıy.
4. Óz kózqarasyn qorǵaýǵa beıim.	34. Tek ózine ǵana senedi
(ózin-ózi qamtamasyz etetin),	(ózin-ózi qamtamasyz etetin),
5. Kóńildi.	35. Jubatýǵa qabiletti.
6. Muńdy	36. Tákappar.
7 Táýelsiz.	37. Bılikke qumar.
8. Uıalshaq.	38. Tynysh daýysqa ıe.
9. Uıaty bar.	39. Tartymdy.
10. Atletıkalyq.	40. Batyl.
11. Názik.	41. Jyly, meıirimdi.
12. Teatraldy.	42. Saltanatty, mańyzdy.
13. Umtylǵysh.	43. Ózindik ustanymynyń bolýy.
14. Jaǵympazdyqqa qumar.	44. Jumsaq.
15. Joly bolǵysh.	45. Dos bola biledi.
16. Myqty tulǵa.	46. ​​Agressıvti.
17. Adal.	47. Sengish.
18. Boljaýǵa múmkin emes.	48. Az nátıjeli.
19. Kúshti.	49. Kóshbasshylyqqa beıim.
20. Qylyqty.	50. Infantıldi.
21. Senimdi.	51. Beıimdelgish.
22. Analıtıkalyq.	52. Indıvıdýalıst.
23. Sezýge qabiletti.	53. Balaǵat sózderdi unatpaıdy.
24. Qyzǵanshaq.	54. Júıesiz.
25. Kóshbasshylyqqa qabiletti.	55. Básekelestik rýhynyń bolýy.
26. Adamdarǵa qamqorlyq.	56. Balalardy jaqsy kórý.
27. Týra, shynshyl.	57. Ádepti
28. Táýekelge beıim.	58. Ambısıozdy, maqsat qoıǵysh.
29. Basqalardy túsiný.	59. Sabyrly.
30. Jasyryn, qupıashyl.	60. Dástúrli, sharttylyqtarǵa yqpaldy.

 

Jaýaptar blankisi:

№	jaýap	№	jaýap	№	jaýap	№	jaýap	№	jaýap	№	jaýap
1		11		21		31		41		51
2		12		22		32		42		52
3		13		23		33		43		53
4		14		24		34		44		54
5		15		25		35		45		55
6		16		26		36		46		56
7		17		27		37		47		57
8		18		28		38		48		58
9		19		29		39		49		59
10		20		30		40		50		60

 

Saýalnamanyń kilti:

Maskýlındilik («ıá» jaýaby）	1,4, 7, 10, 13,16, 19, 22, 25, 28, 31, 34, 37, 40, 43,46, 49, 52,55,58
Femınındilik («ıá» jaýaby）	2,5,8,11, 14, 17,20,23,26,29,32,35,36,41,44,47, 50,53,56,59

Nátıjelerdi óńdeý:

Kiltpen jaýaptyń árbir sáıkestigi úshin bir upaı beriledi. Sodan keıin femınındilik (F) jáne maskýlındilik (M) kórsetkishteri kelesi formýlalar boıynsha anyqtalady:

F= Femınındilik boıynsha upaılar sýmmasy / 20

M= Maskýlındilik boıynsha upaılar sýmmasy / 20

Negizgi IS ındeksi IS = (F-M)*2,322 retinde anyqtalady.

Interpretasıa:

Eger IS ındeksiniń máni -1-den +1-ge deıingi aralyqta bolsa, onda androgındilik týraly qorytyndy jasalady. Eger ındeks -1-den tómen bolsa (IS < -1), onda maskýlındilik týraly, al ındeks +1-den joǵary bolsa (IS > 1) - femınındilik týraly qorytyndy jasalady.

Sonymen qatar, IS < -2,025 bolǵan jaǵdaıda olar aıqyn maskýlındilik týraly aıtady, al eger IS > +2,025 bolsa, olar aıqyn femınındilik týraly aıtady.

Alynǵan málimetterge súıene otyryp, jynystyq rólderdiń tórt túrin ajyratady:

1. maskýlındi – maskýlındiliktiń joǵary kórsetkishteri men femınındiliktiń tómendigi;

2. femınındi – femınındiliktiń joǵary kórsetkishteri jáne maskýlındiliktiń tómendigi;

3. androgındik – maskýlındiliktiń de, femınındiliktiń de joǵary kórsetkishteri;

4. dıferensıasıalanbaǵan – maskýlındiliktiń de, femınındiliktiń de tómen kórsetkishteri.

Sandra Bemniń jynystyq-róldik saýalnamasy basqa tulǵalyq saýalnamalardyń kómegimen psıhodıagnostıkalyq testileý nátıjelerimen úılestire otyryp, saýatty jáne kásibı qoldaný synalýshylardyń (nemese klıentterdiń) jeke tulǵalyq erekshelikteri men belgilerin psıhodıagnostıkalaýda dálirek nátıjelerge qol jetkizýge múmkindik beredi.

Psıhologıa mamandyǵynyń 4-kýrs stýdenti: Askarova J. K.

Oqytýshy: Boltaeva A.M

Ál-Farabı at. QazUÝ

---