Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 13 saǵat buryn)
Serýen ádistemelik jınaq
Serýen ádistemelik jınaq
Kóktem

1. Aýa raıyna baqylaý jasaý
Baqylaý
Kóktemgi aýa raıy óte qubylmaly, biraq kúnnen - kúnge kún jylyna bastaıdy. Aýa qysymy kótariledi. Ashyq kúnder kóp bolyp, kún sáýlesin mol shashady. Aspan surǵylt túsin ashyq kók túske almastyrady. Kóktemniń alǵashqy aıy men sońǵy aıyn salystyra bilýge úıretý. Aýa raıynyń ózgerisin anyqtap ony ajyrata bilýdi jalǵastyrý. Balalardyń baıqampazdyǵyn, tabıǵat pen qarym - qatynasyn damytý.
Kórkem sóz
Jumbaq
Kún uzaryp
Qar erip,
Sý saılarǵa tolady
Aıtyńdarshy bóbekterim
Bul qaı kezde bolady? (kóktemde)
Maqal - mátel
Taýdan sý aqsa, kóktem keledi.
Boljam
Jerden áli qar ketken joq, al janǵa kóktem sekildi.
Taqpaq
Oı, balalar, balalar!
Jyly - jyly jel soqty
Jylǵalardan sý aqty
Qańqyl - qańqyl qaz kepti.
Qımyldy oıyn
«Qasqyr men laqtar»
Belgi boıynsha uzyndyqqa sekirýdi jalǵastyrý(laqtar alańda júgiredi); júrgizýshi qasqyrdyń kózine túspeı, alańda júredi. Oıyn shartyn buzbaý, ustalǵandary shetke shyǵady. Shapshańdyq pen beıimdilikti damytý.
Eńbek is - áreketi
Topyraqty tuqym salýǵa daıyndaý.
Eńbektenýge degen qabiletin damytý, bastaǵan isin aıaqtaý, úlkenderge kómektesý.
Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe men saraptama
«Aýa raıyn sıpatta!»
Balalardyń aýa raıyna baılanysty sózdi tańdap alýdy úıretý. (jyly, ashyq, sýyq, qurǵaq, jeldi, jańbyrly, tumandy)
Ózindik is - áreket
Oıyn barysynda balalardyń bir - birimen qarym - qatynas jasaýyn qadaǵalaý, olardyń is - áreketi men qylyqtaryn bildirý, óz oıyn iske asyrý.

2. Kúnge baqylaý jasaý
Baqylaý
Kúnniń ańyzdylyǵy adam ómirinde ósimdik pen janýarlar álemindegi alatyn orny jaıynda túsinik qalyptastyrý. Kún kóziniń kóktem kezindegi belsendi ózgerisin kórýge úıretý(joǵary kóteriledi, shýaqtary jylý shashqanda, qaraı almaısyn). Taqyryp boıynsha belsendi sózdikti damytý.
Kórkem sóz
Jumbaq Maqal
Týǵan jerdiń kúni de ystyq, Jurttyń bári ony súıedi, Túni de ystyq
Biraq qaraı almaıdy (kún)
Boljam
Eger kún kózi qysta tumanǵa batsa - boranǵa,

Al kún astynan qabattalǵan bult kórinse - aýa raıynyń buzylýyna.
Taqpaq
Kúlimde, kún kúlimde
Jer jasaryp kógersin
Keshegindeı búgin de,
Qanat qaqsyn kógershin
Qımyldy oıyn
«Kún men bult»
Sheńber boıynda juppen turýdy jalǵastyrý, oıyn erejesin saqtaý. «Kún» degen sózdi estigende qydyryp júredi, oınaıdy, «tún» sózinde tyǵylady.
Eńbek áreketi
Gúl tuqymyn topyraqqa egý.
Balalarǵa jumystyń qarapaıym, ońaı túrin úıretý. Qural - saımandardy uqypty ustaýǵa tárbıeleý.
Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe men saraptama
Tapsyrma 1. Aýladan kúnge qyzǵan zatty tabý. Onyń neden jasalǵanyn aıtý.
Qorytyndy. Aldymen temir zattar qyzady.
Tapsyrma 2. Qaı zat tez ysıdy?
Qorytyndy. Aqshylǵa qaraǵanda qara zattar tez ysıdy.
Tapsyrma 3. Aǵashtyń kóleńke jaǵymen kún túsetin tusyn ustap kórý.
Qorytyndy. Kún túsken jaq jyly, al kóleńke jaǵy sýyq.
Ózindik is - áreket
Ár balaǵa ózin qyzyqtyratyn ispen aınalysýǵa jaǵdaı týǵyzý.

3. Jelge baqylaý jasaý.
Baqylaý
Kóktemgi jel qubylmaly. Eger soltústikten soqsa ótkir jáne sýyq bolady. Mundaı jeldi kóktemgi daýyl ákeledi, aǵashtardy syqyrlatyp shaıqaltady, terezege qar soqtyrady. Ońtústik jel jyly leppen jáne aýa raıyn ózgertip, jańbyr jaýdyrady. Balalardyń kóktem mezgilindegi qubylystar jaıynda bilimderin keńeıtý, jeldiń aspandaǵy bulttarǵa olardyń qozǵalysyna áserin tıgizetinin aıtý.
Kórkem sóz
Jumbaq Maqal - mátel
Kelse de áni qulaqqa, Kósherimdi jel bilsin
Ózin eshkim kórmeıdi Qonarymdy saı bilsin
Jýsan, qamys, quraqqa
Tipten maza bermeıdi.
Boljam
Naýryz aıynyń jyly jeli - jazdyń jyly, jańbyrly bolýyna ákeledi.
Taqpaq
Jeldet, jeldet!
Jeti qara daýyldat!
Órisin qulat, balasyn jylat
Taıterisin qaltyrat
Naýa - astaýyn jaltyrat!
Qımyldy oıyn
«Qaqpaq pen taıaq».
Eńbek is - áreketi
Qajettilik boıynsha jumys
Balalarǵa topyraqqa sý quıý barysynda muqıat bolýdy, óz eńbeginiń qajettiligin túsine bilýge úıretý.
Ósimdikti kútý barysynda tyńǵylyqty jumys atqara bilýge tárbıeleý.
Dıdaktıkalyq oıyn. Tájirıbe men saraptama
«Jaqsy, jaman»
Tabıǵatta bolyp jatqan qubylystardyń jaqsy jáne qarama - qaıshy tustaryn kóre bilýge úıretý.
Óli tabıǵat pen tiri tabıǵattyń bir - birimen baılanysyn; oılaý qabiletin, sózdik qoryn damytý.(Balalarǵa jeldiń áserinen bolǵan jaǵymdy - jaǵymsyz jaǵdaıdy aıta bilýdi usyný).
Tapsyrma. «Bulttardyń qozǵalysyna baılanysty jel kúshin anyqtaý».
Ózindik is - áreket
Kóńildi tynysh sátti qoldaýdy qarastyryp, ózindik jumysty madaqtaý

4. Aspanǵa baqylaý jasaý.
Baqylaý
Balalardyń kóktemgi aspanǵa nazar aýdarýlaryn talap etý. Aspannyń qysta qandaı bolatynyn, qazirgi kezi qandaı ekenin naqtylaý. (Qysta aspan - sur, al qazir - kókshil) Baqylaý barysynda kórkem sózdi qoldanýdy úıretý.
Kórkem sóz
Jumbaq
Bir túkti kilem
Bir túksiz kilem (aspan men jer)
Boljam
Eger kóktemde aýa raıynyń qalyptylyǵynda tańerteń dóńgelengen qabatty bulttar kórinse, al keshke joǵalyp ketse - onda aýa raıy jaqsy, turaqty bolady.
Taqpaq
Q. Amanjolov «Kóktem»
Sansyz kókek suńqyldap
Kóktem keldi erterek
Názik únmen syńqyldap
Buıra bulaq erkelep
Qımyldy oıyn
«Qazym, qazym qańqylda!»
Oıyn shartyna saı túrli qımyldar jasaýǵa úıretý. Balalardyń oıynda qyraǵylyq, shapshańdyq tanyta bildirýine nazar aýdarý.
Eńbek is - áreketi
Tuqymdy qarashirikke otyrǵyzý.
Topyraqty jáshikterge óz betterimen salýdy úıretý, oǵan tuqym sebý. Quraldarǵa degen uqyptylyqty tárbıeleý.
Dıdaktıkalyq oıyndar. Tájirıbe men saraptama
«Kóktemge arnap boıaý tabaıyq»
Balalardyń jyl mezgili týraly bilimin tıanaqtaý - kóktem tabıǵattaǵy ózgeris. Ósimdikter men janýarlardyń kóktemde boıaýy qanyq bolatynyn túsindirý. Baılanystyra sóıleýdi damytý.
Ózindik is - áreket
Dálizde oıynǵa, oqý is - áreketine qolaıly jaǵdaı týǵyzý. Aýa raıynyń jaǵymdy tártip daǵdylaryn qalyptastyrý.

5. Shoǵyrlanǵan bultqa baqylaý jasaý.
Baqylaý
Naýryz aıynyń ekinshi jartysynda alǵashqy shoǵyrlanǵan bulttar paıda bola bastaıdy. Aýa raıynyń jylýyna baılanysty olardyń paıda bolatynyn túsindirý. Qardyń erýi qalaı tez bolsa, bulttar da sonsha kóbeıe túsedi. Olar qysty kúndegideı aspandy tolyq baspaıdy. Tek shoǵyrlanyp júredi. Osy bulttar ulpa maqtadaı túrli pishinde tegis negizde bolady. Shoǵyrlanǵan bultty aspannan kórip, qaıtalanbas sulýlyǵyn baıqaı bilýge úıretý. Shyǵarmashylyq qabyldaýyn damytý.
Kórkem sóz
Jumbaq Taqpaq
Bir halyq aspanda ushqan aıaǵy joq Sýyrdy kókte qylyshyn
Ustaǵan qoldarynda taıaǵy joq Nóserli qara bult tóndi
Kúnine talaı jerge keter kezip Taryltyp jerdiń tynysyn
Nárseniń bul sekildi saıaǵy joq (bult) Tapa - tal tús boldy ymyrt

Qımyldy oıyn
«Kiltter»
Keńistikti baǵdarlap jyldam áreket jasaýǵa úıretý. Bastaýshy sheńber boıymen júrip, kilt kimde dep suraıdy. Balalar jaýap berip oryndaryn aýystyrady. Bastaýshy bos sheńberdi jyldam alyp qoıý kerek. Sheńbersiz bos qalǵan bala bastaýshy ornyna bolady. Balalardyń oıynǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Eńbek is - áreketi
Aýladaǵy qardy tazalaý.
Kúrekpen jumys isteı bilý, qardy úıý. Ony anyqtalǵan orynǵa aparý. Eńbekti yntamen jasaýlaryn qalyptastyrý.
Dıdaktıkalyq oıyn. Tájirıbe men saraptama
«Bult nege uqsaıdy?»
Túrli zattar men janýarlardyń kelbetin taba bilýge úıretý. Qıalyn, shyǵarmashylyq qabyldaýyn damytý.
Ózindik is - áreket
Balalardyń birlesken myqty nátıjeli eńbegine baǵa berip, quptaý.

6. Qardyń alǵashqy erýin baqylaý
Baqylaý
Balalardyń nazaryn qardyń alǵashqy erigen tustaryna aýdarý, nelikten barlyq jerde birdeı qar ketpeıdi.(eń aldymen jazyq jerler men tóbelerdiń qary erıdi, sebebi ol jerge kún kózi mol túsedi.) Kún sáýlesi men jaryq jerdiń tustary tez erıtindigi týraly balalardyń túısigine túıý. Baıqampazdyqty damytý.
Kórkem sóz
Boljam
Eger qar kúrt erigen tustarda kóktemniń alǵashqy gúlderi jáne ógeıshóp ósse - onda naýryz aıy men kókek aıynyń basy jyly bolady.
Taqpaq
Kóktem
Kókke boıap óńirdi,
Kóktem keldi kóńildi.
Baý - baqshada, ormanda
Qustar áni tógildi.
Qımyldy oıyn
«Júgir - otyr - júgir!»
Belgi boıynsha áreket jasaýdy damytýdy jalǵastyrý.(«Júgir!»- balalar alańda júgiredi, «Otyr!»- otyrady); jyldamdyqty(buıryqty tez oryndaý). Kúndelikti belsendi qımyl áreketti qalyptastyrý.
Eńbek is - áreketi
Tereze aldyndaǵy baqsha (sýarý)
Óz betimen sýarý erejesin oryndaýdy úıretý, topyraqty qopsytý, sý búrký. Uqyptylyq pen eńbeksúıgishtikti tárbıeleý.
Dıdaktıkalyq oıyn. Tájirıbe men saraptama.
«Kóktem erekshelikterin kim kóp ataıdy?»
Erte túsken kóktemniń erekshelikterin ataı bilýge úıretý. Sózdik qoryn molaıtý.
Tájirıbe. «Qaı jerdiń qary tez erıdi?»
Tabıǵat qubylysynyń sebep - saldaryn túsindirý.
Ózindik is - áreket
Oıyn barysynda birigip 2 - 3 rólden turatyn oıyndardy qurdastarymen birigip oınaý. Oıyn áreketin oryndaý.
Serýen ádistemelik jınaq. júkteý

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama