Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi Ǵanı Muratbaev
Qyzylorda oblysy, Qazaly aýdany,
Qazaly aýyly, №100 orta mektebiniń 10-synyp oqýshysy
Ánýarbek Shahnoza Álisherqyzy
Jetekshisi:geografıa pániniń muǵalimi
Qojamuratov Serik Igilikuly
Taqyryby: Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi Ǵanı Muratbaevtyń ómir joly
Kirispe
Árbir tarıhı kezeń ózine saı kósemderi, sheshenderi, batyrlary, bastaýshylardy irikteıdi. Olar qoǵamdyq ómirdiń «tar jol, taıǵaq keshýlerin»tabandylyqpen bastan ótkizip, jalyndaı janyp, juldyzdaı jarqyrap, keleshek máselelerin eliniń, jeriniń, týǵan halqynyń máńgilik múddelerimen baılanystyra biledi. Otan bolashaǵy aldyndaǵy jan-jaqty jaýapkershilik, adamgershilik, aqyl, parasat, qajyrly qaırat, sheber uıymdastyrýshylyq qabilet tanyta bilgen tulǵalar tarıh tórinde, tarıhı jadyda qala beredi.
Bizdiń Ǵanıymyz qazaqtyń Ǵanı Muratbaevy osy alyp tulǵalar tobynda. Qazaqstan men Ortalyq Azıa jastarynyń jalyndy jetekshisi, Shyǵys jastarynyń uıymdastyrýshysy bolǵan belgili bolǵan qoǵam qaıratkeri Ǵanı Muratbaev esimi elge ǵana emes, álemge belgili. Ol óz basyna daryǵan jiger kúshpen aqyl –parasatyn shyǵys halqynyń kemel keleshegine baǵyttady.
1. Ǵanı Muratbaevtyń ómir joly
Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi Ǵanı Muratbaev Qazalynyń qasıetti topyraǵynda, qazirgi óziniń atymen atalynatyn aýylda Muratbaı bolys shańyraǵynda 1902 jyly 3maýsymda dúnıege kelgen. Keńes dáýiri kezinde «Ǵanı jarly-jaqybaı otbasynda dúnıege keldi»dep jazylyp júrdi. Qazalynyń kónekóz qarıalary men shejireshilerdiń aıtýynsha Muratbaıdyń uzaq jyldar boıy bolys bolyp, el bılegen parasatty adam ekendigi táýelsizdik alǵaly ashyq jarıalana bastady.
Ǵanıdyń ákesi Muratbaı balasy 4 jasqa tolǵanda qaıtys bolady. ol er jetkenshe ákeden qalǵan azdy-kópti dúnıe-mal taýsylyp, kózge kórinerlik asyryp –artylǵan eshnárse bola qoımaǵan. Sondyqtan da Ǵanı tek qana kún kóretin dárejede ósken. Anasy Batıma balasynyń zerektigin baıqap, Ǵanıdy 9 jasynda kóp qıynshylyqpen Qazaly qalasyndaǵy orys –qazaq osy kúngi Gorkıı atyndaǵy №16 aralas mektepke oqýǵa beredi. 1916jyly Ǵanıdyń anasy Batıma qaıtys bolady. Ǵanı sol kezde nebári 14jasynda jetim bolyp qalady. mektepti úzdik bitirgen soń, oryssha saýattanǵan Ǵanı 1914-1917jyldary Qazalydaǵy orys bastaýysh ýchılıshesinde oqyp, aqpan - qazan tóńkerisine baılanysty túrli saıası jumystarǵa qatysady. Ýchılısheni bitirgen soń, 1917-1918jyldary Qazalyda tuńǵysh ret Keńes úkimeti qurylǵanda Ǵanı Muratbaev revolúsıalyq komıtet músheligine qabyldanyp, onyń quramynda belsene jumys isteıdi.
2. Jalyndy jas ǵumyr
Eldiń eki jaq bop, esh nársege kózi jete qoımaǵan tóńkeristi tolqyndy osy kezeńinde Ǵanıdyń alǵashqy demokratıalyq kózqarasy oıandy desek qatelespeımiz.
Alaıda, bilimge qumartqan jas Ǵanı 1918 jyly Qazalydan Tashkentke kelip, qazaq-qyrǵyz ýchılıshesine oqýǵa túsedi. Bul ýchılıshe 1920jyldan bastap Halyq aǵartý ınstıtýty boldy. 1919jyly Ǵanı Muratbaev jastar uıymyna múshelikke qabyldanady. Mine osy kúnnen bastap Ǵanıdyń jalyndaǵan ómiri jastar uıymymen únemi tyǵyz baılanysta ótti. Sol kezeńde saıası sana sezimi de, ómirge kózqarasy da kóp jastardan ozyq Ǵanı Muratbaev komsomoldyń aldyńǵy qatarly belsendi múshesi, jastar jumysyn úlgili uıymdastyrýshylardyń biri boldy.
1916jylǵy jáne odan keıingi oqıǵalar saldarynan ashtyqqa, jalańashtyqqa ushyraǵan Túrkistan respýblıkasynyń baıyrǵy turǵyndarynyń qańǵyryp júrgen jetim balalaryn ınternattarǵa, balalar úılerine, mektepterge tartý isine qyzý aralasady. Onyń bul taraptaǵy isi sol kezdegi Túrkistan áskerı keńesi saıası basqarmasynyń bastyǵy V. V. Kýbyshovtyń nazaryn aýdardy. V. V Kýbyshov Ǵanıdy Qyzyl armıa qataryna alǵash shaqyrylǵan qazaq, qyrǵyz, tájik, ózbek, túrkimen, uıǵyr jastary arasynda saıası úgit jumysyn júrgizýge tartty.
1919jyly Komýnıstik Jastar Uıymyna múshe bolyp qabyldanyp, ýchılıshe komsomoldary Ǵanıdy komsomol uıymynyń hatshysy etip saılaıdy. Birer jyl qalalyq, ýezik komıtette jumys isteıdi. Jetisý aımaǵynyń pedagogıkalyq kýrsynda sabaq berý maqsatynda Vernyı qalasyna jiberiledi. Nátıjesinde Jetisý oblysynda muǵalimder daıarlaıtyn kýrstar uıymdastyrady. Bir sózben aıtqanda komsomol uıymynyń jumysynyń jandanýyna Qazalynyń óz túlegi, Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi atanǵan Ǵanı Muratbaevtyń yqpaly zor.
Qorytyndy
Ǵanı óz zamanyna saı, ýaqyt tolqynyna ilese bilgen asqaq oıly, er keýdeli óren edi. Eldiń joǵyn joqtady, halqymen birge muńaıdy, biraq bolashaqqa sendi. Halqymyzdyń ardaqty da, abzal azamaty, aqqan juldyzdaı az jasap, artyna mol mura qaldyrǵan, Qazaqstan men Orta Azıa jastarynyń jalyndy jetekshisi, kórnekti qoǵam qaıratkeri, aǵartýshy –demokrat Ǵanı Muratbaevtyń el múddesi úshin jasaǵan janqıarlyq eńbegi búgingi urpaqqa úlgi-ónege.
Paıdalanylǵan ádebıetter
1. Ortaımaǵan qazany - Qasetti Qazaly 1998jyl
2. Ǵanı taǵylymy 2008jyly
3. Men Ǵanımyn 2007jyl
4. Turan qazaly, Syr boıy gazetteri
Qazaly aýyly, №100 orta mektebiniń 10-synyp oqýshysy
Ánýarbek Shahnoza Álisherqyzy
Jetekshisi:geografıa pániniń muǵalimi
Qojamuratov Serik Igilikuly
Taqyryby: Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi Ǵanı Muratbaevtyń ómir joly
Kirispe
Árbir tarıhı kezeń ózine saı kósemderi, sheshenderi, batyrlary, bastaýshylardy irikteıdi. Olar qoǵamdyq ómirdiń «tar jol, taıǵaq keshýlerin»tabandylyqpen bastan ótkizip, jalyndaı janyp, juldyzdaı jarqyrap, keleshek máselelerin eliniń, jeriniń, týǵan halqynyń máńgilik múddelerimen baılanystyra biledi. Otan bolashaǵy aldyndaǵy jan-jaqty jaýapkershilik, adamgershilik, aqyl, parasat, qajyrly qaırat, sheber uıymdastyrýshylyq qabilet tanyta bilgen tulǵalar tarıh tórinde, tarıhı jadyda qala beredi.
Bizdiń Ǵanıymyz qazaqtyń Ǵanı Muratbaevy osy alyp tulǵalar tobynda. Qazaqstan men Ortalyq Azıa jastarynyń jalyndy jetekshisi, Shyǵys jastarynyń uıymdastyrýshysy bolǵan belgili bolǵan qoǵam qaıratkeri Ǵanı Muratbaev esimi elge ǵana emes, álemge belgili. Ol óz basyna daryǵan jiger kúshpen aqyl –parasatyn shyǵys halqynyń kemel keleshegine baǵyttady.
1. Ǵanı Muratbaevtyń ómir joly
Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi Ǵanı Muratbaev Qazalynyń qasıetti topyraǵynda, qazirgi óziniń atymen atalynatyn aýylda Muratbaı bolys shańyraǵynda 1902 jyly 3maýsymda dúnıege kelgen. Keńes dáýiri kezinde «Ǵanı jarly-jaqybaı otbasynda dúnıege keldi»dep jazylyp júrdi. Qazalynyń kónekóz qarıalary men shejireshilerdiń aıtýynsha Muratbaıdyń uzaq jyldar boıy bolys bolyp, el bılegen parasatty adam ekendigi táýelsizdik alǵaly ashyq jarıalana bastady.
Ǵanıdyń ákesi Muratbaı balasy 4 jasqa tolǵanda qaıtys bolady. ol er jetkenshe ákeden qalǵan azdy-kópti dúnıe-mal taýsylyp, kózge kórinerlik asyryp –artylǵan eshnárse bola qoımaǵan. Sondyqtan da Ǵanı tek qana kún kóretin dárejede ósken. Anasy Batıma balasynyń zerektigin baıqap, Ǵanıdy 9 jasynda kóp qıynshylyqpen Qazaly qalasyndaǵy orys –qazaq osy kúngi Gorkıı atyndaǵy №16 aralas mektepke oqýǵa beredi. 1916jyly Ǵanıdyń anasy Batıma qaıtys bolady. Ǵanı sol kezde nebári 14jasynda jetim bolyp qalady. mektepti úzdik bitirgen soń, oryssha saýattanǵan Ǵanı 1914-1917jyldary Qazalydaǵy orys bastaýysh ýchılıshesinde oqyp, aqpan - qazan tóńkerisine baılanysty túrli saıası jumystarǵa qatysady. Ýchılısheni bitirgen soń, 1917-1918jyldary Qazalyda tuńǵysh ret Keńes úkimeti qurylǵanda Ǵanı Muratbaev revolúsıalyq komıtet músheligine qabyldanyp, onyń quramynda belsene jumys isteıdi.
2. Jalyndy jas ǵumyr
Eldiń eki jaq bop, esh nársege kózi jete qoımaǵan tóńkeristi tolqyndy osy kezeńinde Ǵanıdyń alǵashqy demokratıalyq kózqarasy oıandy desek qatelespeımiz.
Alaıda, bilimge qumartqan jas Ǵanı 1918 jyly Qazalydan Tashkentke kelip, qazaq-qyrǵyz ýchılıshesine oqýǵa túsedi. Bul ýchılıshe 1920jyldan bastap Halyq aǵartý ınstıtýty boldy. 1919jyly Ǵanı Muratbaev jastar uıymyna múshelikke qabyldanady. Mine osy kúnnen bastap Ǵanıdyń jalyndaǵan ómiri jastar uıymymen únemi tyǵyz baılanysta ótti. Sol kezeńde saıası sana sezimi de, ómirge kózqarasy da kóp jastardan ozyq Ǵanı Muratbaev komsomoldyń aldyńǵy qatarly belsendi múshesi, jastar jumysyn úlgili uıymdastyrýshylardyń biri boldy.
1916jylǵy jáne odan keıingi oqıǵalar saldarynan ashtyqqa, jalańashtyqqa ushyraǵan Túrkistan respýblıkasynyń baıyrǵy turǵyndarynyń qańǵyryp júrgen jetim balalaryn ınternattarǵa, balalar úılerine, mektepterge tartý isine qyzý aralasady. Onyń bul taraptaǵy isi sol kezdegi Túrkistan áskerı keńesi saıası basqarmasynyń bastyǵy V. V. Kýbyshovtyń nazaryn aýdardy. V. V Kýbyshov Ǵanıdy Qyzyl armıa qataryna alǵash shaqyrylǵan qazaq, qyrǵyz, tájik, ózbek, túrkimen, uıǵyr jastary arasynda saıası úgit jumysyn júrgizýge tartty.
1919jyly Komýnıstik Jastar Uıymyna múshe bolyp qabyldanyp, ýchılıshe komsomoldary Ǵanıdy komsomol uıymynyń hatshysy etip saılaıdy. Birer jyl qalalyq, ýezik komıtette jumys isteıdi. Jetisý aımaǵynyń pedagogıkalyq kýrsynda sabaq berý maqsatynda Vernyı qalasyna jiberiledi. Nátıjesinde Jetisý oblysynda muǵalimder daıarlaıtyn kýrstar uıymdastyrady. Bir sózben aıtqanda komsomol uıymynyń jumysynyń jandanýyna Qazalynyń óz túlegi, Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisi atanǵan Ǵanı Muratbaevtyń yqpaly zor.
Qorytyndy
Ǵanı óz zamanyna saı, ýaqyt tolqynyna ilese bilgen asqaq oıly, er keýdeli óren edi. Eldiń joǵyn joqtady, halqymen birge muńaıdy, biraq bolashaqqa sendi. Halqymyzdyń ardaqty da, abzal azamaty, aqqan juldyzdaı az jasap, artyna mol mura qaldyrǵan, Qazaqstan men Orta Azıa jastarynyń jalyndy jetekshisi, kórnekti qoǵam qaıratkeri, aǵartýshy –demokrat Ǵanı Muratbaevtyń el múddesi úshin jasaǵan janqıarlyq eńbegi búgingi urpaqqa úlgi-ónege.
Paıdalanylǵan ádebıetter
1. Ortaımaǵan qazany - Qasetti Qazaly 1998jyl
2. Ǵanı taǵylymy 2008jyly
3. Men Ǵanımyn 2007jyl
4. Turan qazaly, Syr boıy gazetteri
You Might Also Like
-
Taqyryby: Aqtóbe oblystyq memlekettik muraǵaty- tarıhı derek retinde
