Synyptan tys oqýdy uıymdastyrý
Synyptan tys oqýdy uıymdastyrý
Birinshi qyrkúıekte alty jasar kishkentaı búldirshin alǵash ret mektep tabaldyryǵyn attap, tek jetkinshek ýaqytynda ǵana mekteppen qoshtasady. Alda uzaq ta qıyn oqý jyldarynda balaǵa qýanysh syılaý óte mańyzdy. Sol, qýanyshty tek kitap qana syılaı alady deýge bolady.
Ár adamnyń ómirinde, qoǵamda kitaptyń mańyzy óte zor.
Bala kitappen mektepke kelgen kúnnen bastap tanysady.
Kitap bolashaqty ótken ómirmen baılanystyrady. Kitap - ómirdi ashý kilti, jaqsylyq pen jamandyqty ajyratý kilti.
Synyptan tys oqý birinshi oqý aptasynan bastap saýat ashý men ana tili sabaǵymen qatar júredi, balalardy úlken ádebıet ómirimen tanystyrady, balanyń óz erkimen oqýyn qalyptastyrady.
Birinshi synypta sabaqtan tys oqý mynadaı eki kezeńde iske asyrylady: biri alǵashqy oqý jylynyń birinshi jartysynda daıyndyq júrgiziledi. Iaǵnı, birinshi qyrkúıekten 10 - 15 qańtarǵa deıingi kezeń. Ekinshisi, 10 - 15 qańtardan 25 mamyrǵa deıingi kezeń. Birinshi synyp baǵdarlamasynda bul kezeńderde oqýshyǵa bilim berý joldary anyq kórsetilgen. Synyptan tys oqý daıyndyq kezeńinde 20 - 25 mınýtqa sozylýy múmkin.
Synyptan tys oqýdy muǵalim uıymdastyrady. Sonyń biri «synyptan tys oqý» sabaǵy.
Úı - ishi, ata - anasynyń kómegimen synyptan tys oqýǵa daıyndyq jasalady. Alǵashqy jartyjyldyqta balalar óz betinshe oqı almaıdy, tek muǵalimniń oqyǵanyn estip, tyńdaıdy. Mysaly: ertegi, qyzyq áńgime, óleń úzindileri, taqpaq, t. b.
Oqý jylynyń birinshi jartysynda álippe kezeńinde synyptan tys oqýdy bylaısha josparlaımyz. Oqý jóninde qysqasha túsinik berip, áńgime ótkiziledi. Bir mátindi alyp muǵalim daýystap oqyp beredi. Odan keıin qysqasha túsinik beriledi. Bir jumadan keıin oqýshylardyń shamasy keletindeı kitaptardy belgilep, áńgime ótkizip, tapsyrma beriledi.
Kitaptyń kólemi 8 betten 30 betke deıin bolýy múmkin, mindetti túrde úlken formatty bolýy kerek.
Oqý jylynyń birinshi jartysynda oqylǵan áńgime, ertegi, óleńniń aty men avtory sol shyǵarmany oqyp bolǵannan keıin tanystyrǵan jón. Aldymen oqýshylarǵa mynadaı suraqtar qoıylady:
- Balalar, senderdiń qyzyǵyp tyńdaǵan áńgimelerińdi kim jazǵan?
- Ol jazýshyny esterińde saqtadyńdar ma?
Avtordyń kitaptaryn taǵy da oqyǵylaryń kelse, jazýshynyń, aqynnyń aty - jónin umytpaı bilip alyńdar dep eskertemiz. Balalar kitapty kim jazǵanyn aıtady.
Synyptan tys oqýdyń ádis - tásilderine toqtalaıyq.
Oqylatyn ertegi, áńgime, óleńdi aldymen muǵalim oqıdy. Ár sózge durys ekpin túsirip, tynys belgilerine toqtap, durys oqýǵa baǵyt beremiz.. Mátin oqylyp bolǵan soń, ondaǵy ár sózdiń oqýshyǵa túsinikti, túsiniksizdigin tekserip baıqaımyz. Mátindegi sóz, sóz tirkesterin durys uǵatyn bolsa, onda oqýshy mátin mazmunyn tutas túsinedi deýge bolady. Egerde mátin ishindegi birneshe sózdiń ne ekenin, maǵynasyn túsinbeıtin bolsa, kúni buryn daıyndalǵan sabaq kórnekiligin, sýretterdi paıdalanyp maǵynasyn ashýǵa kómek berý eskeriledi. Sondaı - aq, sol sózderdi kiriktirip sóılem quratý tıimdi.
Balalarǵa álippe oqýlyǵynda berilgen «Bárinen de jaqsy» degen mátindi oqytyp kóreıik.
Mysaly:
Bir kishkentaı qyz topty adamnyń ortasynda sheshesinen adasyp qalypty. Ol sheshesin izdep taba almaǵan soń baqyryp jylapty. Ony kórgen adamdar jubatyp: - Sen jylama, biz seni qazir shesheńe aparamyz. Seniń shesheń qandaı adam edi? - dep surapty. Sonda qyz jylap turyp: - Siz bilmeıtin be edińiz, meniń sheshem eń jaqsy adam!? Ol bárinen de jaqsy, - dep jaýap beripti.
Eń áýeli mánerlep oqyp shyǵamyz. Sonan keıin 2 - 3 oqýshy oqıdy. Oqýshylardyń qate oqyǵan sózderine túzetý jasap, birneshe ret oqımyz. Mysaly, mátindegi «kishkentaı, baqyryp, jubatyp» degen sózderdi durystap aıta almaıtyndary baıqalady. Mátin mazmunyna baılanysty suraqtar men tapsyrmalar beriledi:
1. Kishkentaı qyz kimnen adasyp qaldy?
2. Qaıda adasyp qaldy?
3. Qyz qandaı edi?
4. Qyz ne istedi?
5. Qyzdy kimder jubatty?
6. Olar qyzdan neni surady?
7. Qyz ne dep jaýap berdi?
Balalardan tolyq jaýap alý eskeriledi.
1. Kishkentaı qyz sheshesinen adasyp qaldy.
2. Qyz kóshede adasyp qaldy.
3. Qyz kishkentaı edi.
4. Qyz baqyryp jylady.
5. Qyzdy kórgen adamdar jubatty.
6. Olar qyzdan - anań qandaı adam?- dep surady.
7. Qyz meniń sheshem eń jaqsy adam,- dep jaýap berdi.
Mátin mazmunyn túsinýde suraqtarǵa durys jaýap berýdiń úlken tıimdiligi bar, sondaı - aq suraq ta durys qoıylýy qajet.
Oqý jylynyń ekinshi jartysynda oqýshylardyń aldyna birte - birte kúrdeli kitaptar qoıylady.
10 - 15 Qańtardan bastap sabaq kestesine synyptan tys oqý sabaǵy kirgiziledi.
Ekinshi jartyjyldyqta oqylatyn kitaptar tańdap alynady. Oqylatyn kitaptardyń, shyǵarmanyń mazmunyn salystyrý nemese jaqsy, jaman jaqtaryn baıqatqan da durys.
Oqýshynyń bul kezeńde de oqý shapshańdyǵyn jetildirý jáne túsinip oqý basty maqsatymyz bolady. Muǵalimniń durys, mánerlep oqýyna bala eliktep qyzyǵady. Solaı oqýǵa kóp jattyqtyrý qajet.
Oqýshy alǵashqy kezde durys oqýǵa qınalady. Biraq muǵalimniń sheber oqýyna olar zer salyp tyńdaıdy. Balany qyzyqtyryp, durys oqytý muǵalimge baılanysty. Oqý tek muǵalimniń baqylaýymen iske asady.
Oqýshynyń óz betimen úıde oqýyn talap etýge bolmaıdy, óz erkimen otyryp oqýyna qyzyǵýshylyq týdyrý kerek. Birinshi synyp oqýshysyn eriksiz, jekirip kitap oqytsaq balanyń kitapqa degen kózqarasyn ózgertip alýymyz múmkin. Óz erkimen kitap oqý - óte kúrdeli proses. Birinshi jyly mundaı proses tek synypta, muǵalimniń baqylaýymen ǵana jetistikterge jetýi múmkin.
Oqý jylynyń ekinshi jartysynda ár sabaqta jańa kitaptarmen tanystyrylady. Aldymen oqýshy kitaptaǵy ózine unaıtyn mátinderdi, taqyryptardy taýyp, tyńdap alady. Osy taqyryptaǵy oqýda kezdesken qıynshylyqtardy muǵalim baıqap, jol kórsetip otyrady. Keıde oqýshy qınalyp, kitapty oqyǵysy kelmeı kitapty tastap ketetin jaǵdaılar da bolady. Sondyqtan ár oqýshynyń jeke múmkinshiligi de eskeriledi. Nashar oqıtyn oqýshylarǵa jeńil mátinder, jaqsy oqıtyndarǵa qosymsha mátinder beriledi.
Oqý tehnıkasyn jańa úırenip júrgen oqýshyǵa kitaptyń atyn, avtoryn, ondaǵy sýretterdi qarap mazmuny ne týraly ekenin aıtqyzý da paıdaly. Jaqsy daıyndyqtaǵy oqýshyǵa mátinniń 1 - 2 abzasyn oqýǵa, qalǵan bólimderin óte jaqsy oqıtyn oqýshyǵa oqytý da tıimdi. Sodan keıin mátin mazmuny suraqtar qoıý arqyly meńgertiledi. Sabaqta 10 - 12 mınýt oqýshy ózdiginen kitapty oqyp, belgili bir túsinik alýǵa yntalanýy kerek.
Qoryta kelgende, muǵalim synyptan tys oqýdy basqarýshy ǵana emes, balalardy durys oqýǵa baǵyt berip, qatesin túzetýshi de.
Birinshi qyrkúıekte alty jasar kishkentaı búldirshin alǵash ret mektep tabaldyryǵyn attap, tek jetkinshek ýaqytynda ǵana mekteppen qoshtasady. Alda uzaq ta qıyn oqý jyldarynda balaǵa qýanysh syılaý óte mańyzdy. Sol, qýanyshty tek kitap qana syılaı alady deýge bolady.
Ár adamnyń ómirinde, qoǵamda kitaptyń mańyzy óte zor.
Bala kitappen mektepke kelgen kúnnen bastap tanysady.
Kitap bolashaqty ótken ómirmen baılanystyrady. Kitap - ómirdi ashý kilti, jaqsylyq pen jamandyqty ajyratý kilti.
Synyptan tys oqý birinshi oqý aptasynan bastap saýat ashý men ana tili sabaǵymen qatar júredi, balalardy úlken ádebıet ómirimen tanystyrady, balanyń óz erkimen oqýyn qalyptastyrady.
Birinshi synypta sabaqtan tys oqý mynadaı eki kezeńde iske asyrylady: biri alǵashqy oqý jylynyń birinshi jartysynda daıyndyq júrgiziledi. Iaǵnı, birinshi qyrkúıekten 10 - 15 qańtarǵa deıingi kezeń. Ekinshisi, 10 - 15 qańtardan 25 mamyrǵa deıingi kezeń. Birinshi synyp baǵdarlamasynda bul kezeńderde oqýshyǵa bilim berý joldary anyq kórsetilgen. Synyptan tys oqý daıyndyq kezeńinde 20 - 25 mınýtqa sozylýy múmkin.
Synyptan tys oqýdy muǵalim uıymdastyrady. Sonyń biri «synyptan tys oqý» sabaǵy.
Úı - ishi, ata - anasynyń kómegimen synyptan tys oqýǵa daıyndyq jasalady. Alǵashqy jartyjyldyqta balalar óz betinshe oqı almaıdy, tek muǵalimniń oqyǵanyn estip, tyńdaıdy. Mysaly: ertegi, qyzyq áńgime, óleń úzindileri, taqpaq, t. b.
Oqý jylynyń birinshi jartysynda álippe kezeńinde synyptan tys oqýdy bylaısha josparlaımyz. Oqý jóninde qysqasha túsinik berip, áńgime ótkiziledi. Bir mátindi alyp muǵalim daýystap oqyp beredi. Odan keıin qysqasha túsinik beriledi. Bir jumadan keıin oqýshylardyń shamasy keletindeı kitaptardy belgilep, áńgime ótkizip, tapsyrma beriledi.
Kitaptyń kólemi 8 betten 30 betke deıin bolýy múmkin, mindetti túrde úlken formatty bolýy kerek.
Oqý jylynyń birinshi jartysynda oqylǵan áńgime, ertegi, óleńniń aty men avtory sol shyǵarmany oqyp bolǵannan keıin tanystyrǵan jón. Aldymen oqýshylarǵa mynadaı suraqtar qoıylady:
- Balalar, senderdiń qyzyǵyp tyńdaǵan áńgimelerińdi kim jazǵan?
- Ol jazýshyny esterińde saqtadyńdar ma?
Avtordyń kitaptaryn taǵy da oqyǵylaryń kelse, jazýshynyń, aqynnyń aty - jónin umytpaı bilip alyńdar dep eskertemiz. Balalar kitapty kim jazǵanyn aıtady.
Synyptan tys oqýdyń ádis - tásilderine toqtalaıyq.
Oqylatyn ertegi, áńgime, óleńdi aldymen muǵalim oqıdy. Ár sózge durys ekpin túsirip, tynys belgilerine toqtap, durys oqýǵa baǵyt beremiz.. Mátin oqylyp bolǵan soń, ondaǵy ár sózdiń oqýshyǵa túsinikti, túsiniksizdigin tekserip baıqaımyz. Mátindegi sóz, sóz tirkesterin durys uǵatyn bolsa, onda oqýshy mátin mazmunyn tutas túsinedi deýge bolady. Egerde mátin ishindegi birneshe sózdiń ne ekenin, maǵynasyn túsinbeıtin bolsa, kúni buryn daıyndalǵan sabaq kórnekiligin, sýretterdi paıdalanyp maǵynasyn ashýǵa kómek berý eskeriledi. Sondaı - aq, sol sózderdi kiriktirip sóılem quratý tıimdi.
Balalarǵa álippe oqýlyǵynda berilgen «Bárinen de jaqsy» degen mátindi oqytyp kóreıik.
Mysaly:
Bir kishkentaı qyz topty adamnyń ortasynda sheshesinen adasyp qalypty. Ol sheshesin izdep taba almaǵan soń baqyryp jylapty. Ony kórgen adamdar jubatyp: - Sen jylama, biz seni qazir shesheńe aparamyz. Seniń shesheń qandaı adam edi? - dep surapty. Sonda qyz jylap turyp: - Siz bilmeıtin be edińiz, meniń sheshem eń jaqsy adam!? Ol bárinen de jaqsy, - dep jaýap beripti.
Eń áýeli mánerlep oqyp shyǵamyz. Sonan keıin 2 - 3 oqýshy oqıdy. Oqýshylardyń qate oqyǵan sózderine túzetý jasap, birneshe ret oqımyz. Mysaly, mátindegi «kishkentaı, baqyryp, jubatyp» degen sózderdi durystap aıta almaıtyndary baıqalady. Mátin mazmunyna baılanysty suraqtar men tapsyrmalar beriledi:
1. Kishkentaı qyz kimnen adasyp qaldy?
2. Qaıda adasyp qaldy?
3. Qyz qandaı edi?
4. Qyz ne istedi?
5. Qyzdy kimder jubatty?
6. Olar qyzdan neni surady?
7. Qyz ne dep jaýap berdi?
Balalardan tolyq jaýap alý eskeriledi.
1. Kishkentaı qyz sheshesinen adasyp qaldy.
2. Qyz kóshede adasyp qaldy.
3. Qyz kishkentaı edi.
4. Qyz baqyryp jylady.
5. Qyzdy kórgen adamdar jubatty.
6. Olar qyzdan - anań qandaı adam?- dep surady.
7. Qyz meniń sheshem eń jaqsy adam,- dep jaýap berdi.
Mátin mazmunyn túsinýde suraqtarǵa durys jaýap berýdiń úlken tıimdiligi bar, sondaı - aq suraq ta durys qoıylýy qajet.
Oqý jylynyń ekinshi jartysynda oqýshylardyń aldyna birte - birte kúrdeli kitaptar qoıylady.
10 - 15 Qańtardan bastap sabaq kestesine synyptan tys oqý sabaǵy kirgiziledi.
Ekinshi jartyjyldyqta oqylatyn kitaptar tańdap alynady. Oqylatyn kitaptardyń, shyǵarmanyń mazmunyn salystyrý nemese jaqsy, jaman jaqtaryn baıqatqan da durys.
Oqýshynyń bul kezeńde de oqý shapshańdyǵyn jetildirý jáne túsinip oqý basty maqsatymyz bolady. Muǵalimniń durys, mánerlep oqýyna bala eliktep qyzyǵady. Solaı oqýǵa kóp jattyqtyrý qajet.
Oqýshy alǵashqy kezde durys oqýǵa qınalady. Biraq muǵalimniń sheber oqýyna olar zer salyp tyńdaıdy. Balany qyzyqtyryp, durys oqytý muǵalimge baılanysty. Oqý tek muǵalimniń baqylaýymen iske asady.
Oqýshynyń óz betimen úıde oqýyn talap etýge bolmaıdy, óz erkimen otyryp oqýyna qyzyǵýshylyq týdyrý kerek. Birinshi synyp oqýshysyn eriksiz, jekirip kitap oqytsaq balanyń kitapqa degen kózqarasyn ózgertip alýymyz múmkin. Óz erkimen kitap oqý - óte kúrdeli proses. Birinshi jyly mundaı proses tek synypta, muǵalimniń baqylaýymen ǵana jetistikterge jetýi múmkin.
Oqý jylynyń ekinshi jartysynda ár sabaqta jańa kitaptarmen tanystyrylady. Aldymen oqýshy kitaptaǵy ózine unaıtyn mátinderdi, taqyryptardy taýyp, tyńdap alady. Osy taqyryptaǵy oqýda kezdesken qıynshylyqtardy muǵalim baıqap, jol kórsetip otyrady. Keıde oqýshy qınalyp, kitapty oqyǵysy kelmeı kitapty tastap ketetin jaǵdaılar da bolady. Sondyqtan ár oqýshynyń jeke múmkinshiligi de eskeriledi. Nashar oqıtyn oqýshylarǵa jeńil mátinder, jaqsy oqıtyndarǵa qosymsha mátinder beriledi.
Oqý tehnıkasyn jańa úırenip júrgen oqýshyǵa kitaptyń atyn, avtoryn, ondaǵy sýretterdi qarap mazmuny ne týraly ekenin aıtqyzý da paıdaly. Jaqsy daıyndyqtaǵy oqýshyǵa mátinniń 1 - 2 abzasyn oqýǵa, qalǵan bólimderin óte jaqsy oqıtyn oqýshyǵa oqytý da tıimdi. Sodan keıin mátin mazmuny suraqtar qoıý arqyly meńgertiledi. Sabaqta 10 - 12 mınýt oqýshy ózdiginen kitapty oqyp, belgili bir túsinik alýǵa yntalanýy kerek.
Qoryta kelgende, muǵalim synyptan tys oqýdy basqarýshy ǵana emes, balalardy durys oqýǵa baǵyt berip, qatesin túzetýshi de.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: San esimnen ótkendi qaıtalaý. (flıpchart sabaq)
