InfoHub Logo

Bir dollar seksen jeti sent. Nebary osy ǵana. Onyń da alpysy bir senttikten. Árbir sent úshin et satatyn, ıne-jip satatyn, kók-azyq satatyndarmen qansha saýdalasatyn edi! Únsiz narazylyqtarynan qulaqtary qyzaryp ketetin.

Della bar aqshasyn taǵy da úsh ret sanady. Bir dollar seksen jeti sent! Jarty sent artyq shyqsaıshy!

Al, erteń rojdestvo!

Eski dıvanǵa qulaı ketip ókirip jylaýdan basqa eshnárse qalǵan joq.

Ómir degen kóz jasy, kúrsinis, aıaqtap kelgende ezý tartýdan turady degen fılosofıalyq tujyrym bar. Della sol baspaldaqtardan ótip bolǵansha úı ishin bir sholyp ótelik: jumasyna segiz dollar tólenetin arzan qol jalǵyz bólme... Úı dúnıelikterinde qara qasqa qaıyrshylyq belgileri bolmaǵanymen mylqaý kedeılik tunyp tur. Bári eskirgen, bári tozǵan, bári ońyp ketken.

Biraq, kúıeýi Djeıms Iýng jumystan qaıtyp kelgende «Djım!» dep Della moınyna asyla ketkende, bul erli-zaıypty jastardyń jan baılyǵy úılerine syımaı ketýshi edi. Qandaı adaldyq, qandaı tazalyq, qandaı saǵynysh!

Della jylaý baspaldaǵynan aman ótip, betin sireýlenip qalǵan mamyq ulpasymen birer súıkeı saldy da, terezege bardy. Sur qorshaýdyń irgesin kóbelep júrgen sur mysyqty kórdi. Kóńili eshnársege aýa almady.

Erteń rojdestvo!

Aılar boıynda tyrnaqtap jınaǵany bir dollar seksen jeti sent. Djımge qandaı syılyq jasaı alady? Aılyq tabystaryń jıyrma-aq dollar bolsa únem jasaý qıyn eken. Ony únemdeımin degeninen bereke bolmaı-aq qoıdy. Bıyl kúıeýine erekshe bir syılyq jasarmyn dep arman etip edi. Eshkimniń oıyna kelmes, eshkim taba almas, tek Djımge ǵana jarasatyn, sırek kezdesetin syılyq jasamaqshy da!
Della oıyna birdeme túse qalǵandaı, terezeden tez burylyp, aına aldyna keldi. Saýsaqtary jymyńdasyp, tez-tez qımyldap shashyndaǵy qadalǵylardy sýyryp-sýyryp tastap, tizesine túsetin qoıý qolań shashyn tarqatyp jiberdi.

Bul erli-zaıypty adamdardyń úıinde baǵasyz qymbat eki nárse bar edi. Bireýi Dellanyń shashy, endi biri — Djımniń ákesiniń ákesinen qalǵan altyn saǵat.

Eger Sava jurtynyń qatyn patshasy qarsy úıde turatyn bolsa, Dolla jýǵannan keıin shashyn sol úı jaqtaǵy terezeden tógildirip jiberip keptirse, qatyn patshanyń bar asyl kıimderi, bar asyl altyn-marjandary ońyp ketkendeı bolar edi.

Eger Súleımen patsha sol qarsydaǵy úıdiń esiginde turatyn bolsa, Djım onyń qasynan óte berip qaltasynan altyn saǵatyn sýyryp alsa, Taq Súleımenniń ózi kúndep, qyzyǵyp qalar edi.

Mine, Dellanyń shashy tarqatylyp, tizesinen tómen túse tógilip ketti.

Qulama sýdyń tolqynyndaı qulpyrǵan altyn tolqynǵa kóz toqtaı alar emes. Dellanyń názik denesin túgel jaýyp ketti. Jas áıel shashyn tez jınap, qadalǵylaryn qaıta qadap qalpyna keltirdi de, áldenege bel baılaı almaı azǵana turyp qaldy. Tozyǵy jetken qyzyl kilemge eki-úsh tamshy kóz jasy da domalap ketti.

Biraq, erteń rojdestvo! Ústinde kónetoz qońyr-kúreń jaket, basynda kónetoz qońyr-kúreń qalpaq, Della úıinen shyǵyp ketti.

«Shashtan jasalǵan buıymdar» degen mańdaıshasy bar úıge Della tez jetip, asyǵa kirdi.

— Meniń shashymdy satyp almas pa ekensizder?

— Alamyz. Qalpaǵyńyzdy sheshińiz, áýeli tovardy kórelik! Altyn tolqyn qulpyryp taǵy da tógilip ketti.

— Jıyrma dollar...

— Ákelińiz tezirek!

«Áýeli tovardy kórelik!» dedi-aý. Mundaı qurmaldyq tek qana keń peıilden, sheksiz súıer jar qolynan keletinin osyny aıtqan sum estidi me eken, sirá!

Kelesi birer saǵat erine syılyq izdeýge ketti. Qýanyshty áıel kóshe-kósheni qanat bitkendeı ushyp júrip kezdi. Aqyrynda izdegeni de kezdese ketti.

Bul Djım úshin ádeıi arnap jasalǵandaı nárse eken. Platınadan jasalǵan saǵat baýy. Basqa magazınderden mundaı eshnárse kezdespep edi. Jalǵan jyltyraq, arzan áshekeıi joq, asyldyń ajaryn óz ajaryn buzbaı jasapty. Barlyq asyl nárseler áshekeısiz, syrtqy jyltyraqtan saý keledi. Bul da tap sondaı asyl edi. Saǵat baýy úshin jıyrma bir dollar tólegennen keıin, Dellanyń qaltasynda árıne seksen jeti-aq sent qaldy. Endi Della úıine jetýge asyqty, Djımniń altyn saǵaty qandaı qymbat bolǵanymen baýy tozyńqy qaıys bolǵandyqtan jurt kózinshe saǵatyna qaraýǵa ol qatty qysylatyn. Myna baýdy taǵyp bergen soń saǵatyn erkin-aq sýyra alatyn bolady.
Úıine kelgen soń Dellanyń alqynysy basylyp, endi ózge jaılaryn oılaýǵa týra keldi. Aldymen áldeqandaı temirlerdi gazǵa qyzdyryp, qalǵan shashyn buıralap aldy. Sabaqtan qashyp ketken erkek balaǵa uqsap kalǵanyna qynjylǵan joq.

Saǵat keshki jetide kofe qaınap, taba gaz ústinde tamaq, ázir bolyp qalyp edi. Djım eshýaqytta keshigip kelgen emes. Della saǵat baýyn alaqanyna qysyp alyp, kirer esikke jaqyn otyrdy.

— Qudaıym-aı, Djımge unamaı qalmaıtyn ete gór!..

Esik ashylyp Djım úıge kirdi. Áıelin kórdi de, qalyń shóptiń arasynda bódene baryn sezingen setter ıtke uqsap qatyp qaldy. Áıelinen kózin de ala almaıdy, tili de kúrmelip qalǵandaı. Onyń kózderi ne aıtyp turǵanyn túsine almaı Della qorqyp ketti. Ashý da emes, tańdaný da emes, narazylyq ta emes, shoshyný da emes, qysqasy — Dellanyń kútkenderiniń biri de emes. Kózin áıelinen aýdarmaı, esinen tanǵandaı beıjaı qarap qalypty.

Della ornynan atyp túrdy.

— Djım, aınalaıyn, maǵan bulaı qaramashy! — dep aıǵaılap jiberdi. — Men shashymdy kestirip satyp jiberdim. Rojdestvoǵa qarsy saǵan birdeme syılaı almasam, ol beısharalyqty men kótere almas edim. Shashym áli-aq ósip, jetilip ketedi. Sen maǵan ashýlanbaısyń ǵoı, solaı emes pe? Basqa sharam bolmady. Meniń shashym tez ósedi. Já, meni kele jatqan meırammen quttyqtashy. Kel, meıramǵa birge qýanaıyq. Men saǵan qandaı tamasha, tańqalarlyq syılyq ákeldim.

— Sen shashyńdy qyryqtyryp tastaǵansyń ba? — dedi Djım, óz kózimen kórip tursa da, kóńili áli sene almaı turǵandaı.

— Ie, kestirdim de sattym. Saǵan syılyq satyp aldym. Sen báribir meni jek kórip kete almaısyń ǵoı, Djım. Shashym qysqarǵany bolmasa, men sol Dellamyn...

Djım tańyrqaǵandaı bólmeniń ishin aınala qarap shyqty da:

— Olaı bolǵanda seniń uzyn burymdaryń endi joq qoı? — dep qaıtalap, qadala surady.

— İzdemeı-aq qoı, Djım. Taba almaısyń. Aıtyp turmyn ǵoı: satyp jiberdim, kestirdim de satyp jiberdim. Endi jumsarshy, erkeletshi meni. Men ne istesem de sen úshin istedim. Meniń seni sonsha súıetinimdi eshkim ózgerte almaıdy. Kotletti qýyra bereıin be?

Djım eriksiz jibip ketti. Dellasyn qushaqtaı aldy. Sodan keıin paltosynyń qaltasynan oraǵan bir nárseni alyp stoldyń ústine qoıdy.

— Meni de qate túsinip júrme, Della! — dedi Djım. Shashynyń uzyndyǵy, ne qysqalyǵy meniń qalqashymdy jek kórsete almaıdy. Sen myna orap ákelgenimdi ashyp kórshi. Sonda meniń áýeli nemenege abyrjyp, ańyryp qalǵanymdy óziń de túsinersiń.

Dellanyń aq saýsaqtary taǵy da jymyńdasyp, tez-tez qımyldap Djımniń orap ákelgenin ashty.

Della qýanǵanynan áýeli aıǵaılap jiberip edi, uzamaı jylap jiberdi. Odan keıin uzaq toqtata almaǵan kúrsiný, óksý bastaldy. Óıtkeni, Djımniń ákelgeni shashqa qoıylatyn taraqtar eken! Bireýi jelkege qoıylatyn, ekeýi eki shekeden qoıylatyn tamasha jasalǵan naǵyz tasbaqa taraqtary. Taraqtardyń shilterli jıekteri Dellanyń shashymen tústes jaltyldaǵan tastarmen kómkerilgen.

Bul qymbat taraqtar. Della ol taraqtardy Brodveıdiń bir magazıninen kórip, talaı ret qyzyǵyp qarap turǵan. Ol taraqtardy qolǵa túsirý ómir boıy oryndalmaıtyn armanyndaı edi.

Endi mine, sol taraqtar qolynda tur. Tek basynda shashy joq. Sonaý kelmeske ketken altyn tolqyndy shashyna myna taraqtar qandaı jarasar edi, shirkin!

Della taraqtardy keýdesine basty. Álden ýaqytta óksýin toqtatyp jymıýǵa shamasy keldi. Kózi jylap, ózi jymıyp turyp:

— Meniń shashym óte tez esedi, Djım! — dedi.

Sodan keıin kúıeýine óziniń ákelgen syılyǵy esine túsip:

— Qudaı-aı sol! — dep qaldy. — Sen áli meniń ákelgen syılyǵymdy kórgen joqsyń ǵoı! Mine! Della alaqanyn ashyp Djımniń altyn saǵatyna taǵatyn platına baýyn kórsetti. Qubaqan tústi asyl metal Dellanyń tasyp tógilgen qýanyshyna ún qosqandaı birge jarqyrap ketti.

— Shyn-aq tamasha emes pe, Djım? Qalany túgel aralap áreń taptym.

Saǵatyńdy ákelshi, ózim taǵyp bereıin. Qandaı jarasar eken, kóreıik.

Djım saǵatyn sýyryp berýdiń ornyna, dıvanǵa qulaı ketti de, eki qolyn basynyń astyna qoıyp, jymıa berdi.

— Dell! — dedi ol álden ýaqytta. — Tegi, bizdiń birimizge birimiz ákelgen syılyqtarymyz biraz ýaqyt jata turar... Sen shashyńdy satyp maǵan saǵat baý ákelseń, men saǵatymdy satyp saǵan myna taraqtardy ákeldim...

Eń qymbat syılyqtar — adal jan, taza júrek syılyǵy — osylardan asa almaýy kerek!..

---