InfoHub Logo

Parker hanym aldymen qyzmet bólmesi, qonaq qabyldaý zaly bar baspanasyn sizge kórsetedi. Onyń sózin bólýge batylyńyz jetpeı, osynaý jaryq sáýleli ásem ǵımaratta saǵyzdaı sozylǵan segiz jyl boıy ǵumyr keshken bir mártebeli jannyń ıgiligi týraly kózge elesteterlikteı aıtqan áńgimesin uzaq tyńdaısyz. Sońynda, tózimińiz taýsylady da, batyldyq tanytyp «men dáriger emespin, tym quryǵanda tis emdeıtini de emespin» degendi qaıtalap turǵan Parker hanymǵa birdemeni tutyǵa kekeshtenip aıtasyz. Sózińizdi, Parker bıke qyzmettik bólme, kútý zaly jaıyna sáıkesetindeı kásibı baǵdar bermegen ata-anasyna renjip ókindi dep oılaǵandaı-aq tym kerbezdene qabyldaıdy.

Budan keıin ekeýlerińiz ekinshi qabattaǵy darbaza jaqqa qaraǵan terezesi bar, segiz dollarlyq bólmeni kórýge joǵaryǵa kóterilesizder. Týzenberrı myrza Palm-Bıchı mańynda ma, qaısy bir tusta inisiniń lımon ósiretin alańynyń jumysyn basqarýǵa Florıdaǵa keter-ketkenshe tólegeni sekildi shyn máninde, bul bólmeniń baǵasy on eki dollar edi ǵoı degendi ekinshi qabatqa jetkende Parker hanym únimen-aq ańǵartqan bolar edi. Ár qysty sonda ótkizetin Mak-Intaır hanym jeke tazalyq buryshy bar, kóshege qaraǵan terezeli kelesi bólmede turady. Ol batyldanyp ketip, budan góri arzandaýyn qalaıtynyn kúbirlep qalýy kádik.

Eger Parker hanymnyń bar yntamen tanytyp otyrǵan qyńyr-qısyqtyǵyna tóze alsańyz, Skıdder myrzanyń daǵaradaı bólmesin kórsetý úshin úshinshi qabatqa ertip aparady. Alaıda, Skıdderdiń bólmesin jalǵa bermeıdi. Ol bólmesinde kúni boıy pesa jazyp, qaǵaz tuqyly bar temekisin burqyratyp otyrar edi. Dese de, lambrekenin kórsetip, tańdaı qaqtyrý úshin bólme jaldaýǵa kelgen ár klıentin hanym osy bólmege ertip ákelýdi ádetke aınaldyrǵan.

Dál osylaı kirgen saıyn «meni qýyp shyǵýǵa kelgennen saý ma» degendeı úreıge erik bergen mártebeli Skıdder bólmeniń qaryzynyń shıregin bolsa da, tólep qoıatyny bar.

Sodan keıin ne bolady? Ne bolar deısiń! Qaltańyzdaǵy myjyq-myjyq bolǵan úsh dollaryńyzdy qysyp ustap alyp, jekkórýshiliktiń nysanasy bolǵan jıirkenishti kedeıshiligińiz ben joqshylyǵyńyz týraly qyryldaǵan pás únińizben málimdep, aıaǵyńyzdan tik turýǵa shamańyz jetse, Parker hanym sizdi ár qabatqa súırep júrmeıdi. «Klara!» dep, qatty daýystap shaqyrady da, sizden teris burylyp, ádeıi tómenge túsip ketedi.

Sonymen qara násildi qyzmetshi áıel Klara edenniń taqtaıymen jasalǵan tik satymen sizdi ertip, tórtinshi qabatqa shyǵaryp, tóbedegi dálizdiń jalǵyz bólmesin kórsetedi. Ol bólmeniń kólemi jeti-segiz fýt qana úıdiń orta tusynda ornalasqan. Bólmeniń eki jaǵynda taqtaıdan salynǵan qarańǵy qoıma men saraı.

Bólmede jińishke temir tósek, bet-qol jýǵysh, jalǵyz oryndyq qana tur. Sóresi ústeldiń de, shkaftyń da mindetin qosa atqarady. Tórt jalańash qabyrǵa men tóbe tabyt sekildi tónip, birtúrli qarańǵylyq tartady. Aıaq astynan tynysyńyz tarylyp ketkendeı bolǵan sátte qolyńyz eriksiz alqymǵa qaraı jyljyp, qos janaryńyz joǵaryǵa jyljyǵanda tóbedegi shaǵyn terezeden aspannyń shaǵyn bóligi qudyq túbindegi sýdaı jyltıyp kógerip kórinedi.

— Eki dollar, myrza — dep, álde, basynǵandaı, álde jaqyn tarqandaı Klara aıtady.

Ol jerge birde Lıson hanym bólme izdep kelgen. Ol ózinen góri birshama deneli áıel kóterlikteı iri jazý mashınkasyn alyp júrdi. Lıson hanymnyń denesi ósýin toqtatqandaı bolǵanymen kózi men shashy óskendeı. Aınalasyndaǵylar oǵan «Sen nege bizden qalyp qoıdyń?» derlikteı-aq taldyrmash qyz.

Parker hanym oǵan meıman kútetin zal men qyzmet bólmesin kórsetti.

— Myna qabyrǵadaǵy shkafqa adam súıeginiń qańqasy ma, nemese dári-dármek, tipti, kómir de saqtaýǵa bolady eken — dedi, ol.

— Men dáriger de, tipti, tym quryǵanda tis emdeıtini de emespin — dep, Lıson hanym ıyǵyn qıqań etkize jaýap berdi.

«Dáriger de, tipti, tis emdeıtini de emespin» deıtin qashan da daıar turatyn sózin mazaq etkendeı, basynǵan, aıaǵan salqynqandylyqpen jetkizgen Parker hanym qyzdy ekinshi qabatqa ertip shyqty.

— Segiz dollar? — dep, Lıson ishegin tartty da: — Siz ne dep tursyz! Men mıllıoner emespin ǵoı. Men jaı bir mekemeniń hatshysymyn. Qabaty bıik, baǵasy tómen birdemeńizdi kórsetińizshi.

Esik qaqqan sátte Skıdder myrza ornynan atyp turdy da, temeki tuqyldaryn eden ústine túgel shashyp aldy. Onyń yzalanǵan narazy keıpin kórgen Parker hanym saıtannyń aldamshy sýyq kúlkisimen:

— Aıypqa buıyrmańyz, Skıdder myrza, sizdiń úıde ekenińizdi bilmeppin. Men lambrekenimdi kórsetý úshin myna hanymdy shaqyrǵan edim.

— Bularyńyz endi, shynymen ǵajap eken — degen Lıson hanym pereshteler osylaı kúletin shyǵar deıtindeı-aq aq adal nıetpen kúldi.

Olar shyqpaı jatyp-aq, Skıdder myrza óziniń sońǵy, áli jaryqqa shyǵa qoımaǵan dramasynyń keıipkeri boıshań, qara shashty arýdyń obrazyn apyl-ǵupyl óshirip tastap, áp-sátte onyń ornyna boıy alasa, suryqsyz, tik ósken shashy jyltyraǵan, kúlkili beıneli bireý týraly jaza bastady.

— Anna Held osy keıipkerdiń sońynan júgirip, sumdyq bolady, endi — dedi de, Skıdder myrza aıaǵyn álgi lambrekenge qaraı kósilip, temekiniń kók tútini arasyna batyp ketti.

Sálden keıin «Klara» degen qońyraý úni sekildi óktem daýys Lıson hanymdaǵy ámıannyń kólemin aıdaı álemge jarıa etip jiberdi. Bul daýysty birden ilip áketken qara áıel tozaqtyń baspaldaǵymen kóterilgen jan alǵysh ispetti quıǵytyp kelip, beınebir arýaqpen tildesip turǵandaı-aq «eki dollar!» dep, yzaly únmen til qatty.

Shıqyldaǵan temir tósekke otyrýǵa yńǵaılanǵan Lıson hanym «Men kelistim» dep, tereń kúrsindi.

Lıson hanym kún saıyn jumysqa ketedi. Keshkisin býma toly qoljazba ákelip, mashınkamen kóshirip basyp otyrady. Keıde keshke jumysy bolmasa, ol osy úıde turatyn ózge jandarmen birge satynyń ústinde aıaldap otyratyny bar. Negizinde, Lıson hanym tabıǵatynan úı tóbesindegi dálizde turýǵa jaratylǵan adam emes tuǵyn. Ol pysyq, kóńildi, ádemi de jan. Sanasynda túrli ǵajaıyp arman-qıal únemi aınalsoqtap turady.

Birde ol «Ol bala emes nemese jer astyndaǵy murager» dep atalatyn Skıddert myrzanyń (áli jarıalanbaǵan) uly komedıalyq pesasynan úsh aktisin oqýyna ruqsat berip, tyńdaǵany bar.

Lıson hanym ýaqyt bólip, baspaldaqqa kelip otyrýǵa kelgende úı turǵyndary erkekter máz bolysyp qalady. Sol sátte qala mektebiniń muǵalimi, suńǵaq boıly, altyn sary shashty Longneker hanym onyń aıtqan ár áńgimesine «Qaıdam, olaı emes shyǵar» dep, senimsizdik tanytyp, baspaldaqtyń bas jaǵyna otyryp alady da jaqtyrmaı ún qatady.

Al, ámbebap dúkende isteıtin, atys alańyndaǵy jyljymaly úırekterdi kózdeý úshin jeksenbi saıyn Konı-Aılendke jol tartatyn Dorn hanym astyńǵy baspaldaqta otyryp alady da, taǵy da tyrjyńdaıdy. Lıson satynyń orta tusynda otyrady, jigitter ony qaýmalap alǵan. Ásirese, shynaıy ómirden alynǵan, ásireleýi basym jeke pesasynyń (áli eshkim kórmegen) bas keıipkeri etip belgilep qoıǵan Skıdder tipti jik-japar. Taǵy jasy 45-tegi tolyqsha kelgen, baı-qýatty bolsa da aqyly az, aqymaqtyǵy basym mártebeli Gýver de jelpinip qoıady. Ýyzdaı jas Ivens myrzanyń ózi «shylymyńdy tastashy» dep Lıson hanym jalynsa eken dep ádeıi óp-ótirik tútinge qaqalǵan bolyp qoıady. Jigitter «súıkimdi, tartymdy» dep onyń aldynda qursha jorǵalaǵanda, satynyń astyńǵy jáne ústińgi baspaldaǵyndaǵy qulaq etti jeıtin aıyptaýlardyń bir sátke tolastamaıtyny ókinishti-aq.

— Aıypqa buıyrmańyzdar, mártebeliler! Hor ánshileri baspaldyqtyń ústine shyǵyp, Gýver myrzanyń múrdesine qaıǵy-qasirettiń kóz jasyn tógýimizdi kútińizder. Maı basyp, tolýdyń, tánniń aýyrlap semirýiniń pále bolyp jabysatynyn, onyń úreı men qorqynysh, qasiret ákeletinin meńzep, kerneıshiler úrleńdershi, aspaptaryńyzdy!

Eger jýan Falstaftyń pák sezimin oıatsańdar, ol aryq Romeodan da artyq bolar. Alaıda, essiz ǵashyq er azamat úshin kúrsiný ǵana uıǵarylǵan, al, entigip qorazdanýǵa tózbeımiz. Semizderdiń mańdaıǵa jazylǵany Momýstyń qyzmetshileriniń arasynda dalbasalap bıleý. Bul dúnıedegi eń adal júrek elý eki dúımdik myqynnyń bas jaǵynda ǵana soǵyp turǵany ókinishti. Qarańdy batyrshy, Gýver!

Gýver mártebelim qyryq beste, baı, topas bolǵandyqtan, sulý ásem Elenanyń júregin jaýlap alar ma eken? Qyryq bestegi Gýver baı, aqymaq, onyń ústine semiz, únemi mashaqatqa ushyraýǵa jazylǵan. Gýver sen eshteńege senimiń joq.

Jazdyń bir jaıma shýaq keshinde Parker hanymnyń úıin panalaýshylar baspaldaq ústinde otyrǵan sátte Lıson kókke qarap, kúlki syńǵyrlaǵan kóńildi únmen:

— Aa, áne tur, Ýıllı Jekson! Ol osy aradan da kórinedi eken — dep, jar saldy.

Bári joǵaryǵa kóz saldy. Biri aspanmen talasqan ǵımarattardyń terezelerine qarasa, endi bireýleri Jekson dep atalatyn áýe kóligin izdep, áýirege tústi.

— Áne kórinip turǵan juldyz ǵoı — dep, Lıson hanym jińishke ásem saýsaǵymen kórsetedi de: — Anaý bir jaltyrap turǵan úlkeni emes, sonyń qasyndaǵy birińǵaı kógildir sáýle shashyp turǵan juldyz. Meniń bólmemniń tóbesindegi terezeden ár tún saıyn kórinedi. Men ony Ýıllı Jekson dep atap ketkenmin.

— Áı, qaıdam. Olaı bola qoımas-aý! —degen Longneker: — Men sizdiń astoronom ekenińizdi bilmeppin.

— Árıne! — dep, Lıson hanym daýsy jarqyn-jarqyn shyǵyp: — Qyzyl juldyz ǵalamsharynda bıyl kúzde jeń jasaýǵa arnalǵan qandaı matanyń sánge aınalǵanyna sheıin men kez kelgen astronomnan artyq bilemin — deıdi.

— Já, olaı bola qoımas! — degen Longneker hanym: — Sizdiń aıtyp otyrǵan juldyzyńyz Gamma dep atalsa kerek. Ekinshi dárejeli kólemge jatatyn juldyzdar tobyna enedi, aspan áleminiń enin boılap...deı bergende, Ivens myrza sózin bóldi:

— Kerisinshe, oǵan Ýıllı Jekson ataýy artyq jarasatyn sekildi.

— Túsinbeıtin nesi bar — dep, Gýver myrza Longneker hanymdy jaqtyrmaǵan jaǵymsyz únmen: — Lıson hanym juldyzdardy óz qalaýynsha ataı alady, erte zamandaǵy astronomdardan nesi kem.

— Olaı bola qoımas — dep, Longneker hanym kúrsindi.

— Bul juldyz jerge qulaı ma, joq pa degen ǵana men úshin qyzyq bolyp tur — degen, Porn hanym:

— Myltyq atý alańynda jeksenbide on úırektiń toǵyzy jáne bir qoıan meniń oǵyma ushty... — dep edi.

— Myna tómennen onsha kórinbeıdi eken. Ony meniń bólmemnen kórseńder ǵoı. Qudyqtyń túbinen kúndizdiń ózinde juldyz kóringendeı bolasyz. Túnde meniń bólmem dál shahtanyń uńǵymasyndaı tas qarańǵy. Jalǵyz Ýıllı Jekson ǵana kımonoǵa áshekeı etip taqqan úlken almaz túıireýishteı jarqyrap turady.

Sóıtip júrgende Lıson hanym úshin oqylýy aýyr shımaı qaǵazdardy úıge ákelmeıtin de kún týdy. Sonymen ár tańda jumysyna barýdyń ornyna bir mekemeden kelesige salpaqtaýyna týra keldi. Uıatsyz jas qyzmetkerlerdiń únemi bas tartqan sýyq jaýaptary júrekti shanshyp ótetin boldy. Bul óte uzaqqa sozyldy.

Bir kúni ol keshki tamaqtan keıin asqanadan shyǵyp, ymyrtta qaıtatyn sol ýaqytynda Parker hanymnyń úıiniń baspaldaǵymen joǵary kóterilip bara jatty. Alaıda, bul joly onyń asqazany bos ishegi shuryldap tur edi.

Ol aýyzǵy dálizde Gýver myrzamen jolyǵyp qaldy. Myrza mundaı múmkindikti bos jibersin be. Ol taldyrmash qyzdyń tóbesinen alyp tas ispetti qarap sál bógeldi de, maǵan kelinshek bolshy dep ótindi. Qyz selk etip, shegindi de qabyrǵaǵa jabysyp tura qaldy. Erkek jalma-jan qolyna jarmasqanda ol qolyn kóterip turyp, betinen tars etkizip shapalaqtap jiberedi. Sóıtti de, satynyń jıeginen ustap, baıaý qadammen joǵaryǵa shyqty.

«Sahnanyń sol jaǵynan Arý qyzdyń turǵan tusyna qaraı ushyp jetýge tıis» Mertl Delormǵa (Lıson hanym) arnaǵan jańa kórinisin óziniń komedıalyq qoıylymyna (kórermenge jetpegen) qyzyl sıamen qosymsha etip, jazyp jatqan Skıdder myrzanyń bólmesi esiginiń aldynan ol óte shyqty. Edenniń taqtaıynan jasalǵan ebedeısiz satymen eńbekteı jazdaǵan ol bólmesiniń esigin ashty.

Onyń sham jaǵýǵa, syrt kıimin sheshýge áli kelmedi. Temir tósekke qulaı ketse de onyń aryq álsiz denesi pýrjınany múlde sozbady. Osynaý tozaqtyń inine kómilgen jas qyz aýyrlap ketken qabaǵyn zorǵa ashty da kúlimsiredi.

Sebebi, ózine adal Ýıllı Jeksony bıazy sáýlesin tóbedegi terezeden tógip, oǵan jaryq berip tur edi. Onyń názik jany búkil álemnen bólshektenip qalypty. Túpsiz qarańǵylyqqa batyp, ózi de tań qalarlyqtaı eshbir járdemi joq, at qoıyp, aıdar taqqan juldyzdy shaǵyn tórtburysh qorshap turdy. Longneker hanymdiki durys ta shyǵar, bul juldyz múlde Ýıllı Jekson emes, kerisinshe Gamma bolýy da yqtımal. Sonda da, bul juldyz Gamma bolmasa eken dep sonsha qatty tileımin.

Ol shalqadan jatyp, qolyn kótermek bolyp eki márte áreket jasady. Úshinshi rette ol súırikteı qos saýsaǵyn zorǵa degende ernine tıgizip, ózi jatqan qarańǵy innen Ýıllı Jeksonge ystyq súıis joldady. Sóıtti de álgi qoly salbyrap tómen qulady.

— Máńgilikke qoshtasaıyq, Ýıllı! — dep, estiler-estilmes sybyrlady da:

— Sen bul jerden myńdaǵan shaqyrym alystasyń, tym quryǵanda bir ret te jarq etpediń. Degenmen, munda tas qarańǵylyq tónip turǵanda sen sonaý alystan maǵan únemi jaryq túsirdiń, solaı ǵoı? San myńdaǵan shaqyrymnan... qoshtasaıyq ta... Ýıllı Jekson...

Qara násildi qyzmetshi áıel Klara, Lıson hanymnyń esigi bekitýli ekenin erteńinde saǵat onda bilip, buzyp kiripti. Sirke sýyn ıisketý, qus júnin órteý, sylap-sıpaýdyń eshbiri áser etpegen soń álde kim jedel járdem shaqyrýǵa ketti. Shaqyrý ala sala keshikpesten qorqynyshty sıgnalyn oıbaılata dáriger kóligi esik aldyna keldi. Álde bir muńly, sál jymıǵan baısaldy keıiptegi, ózine senimdileý, bárine daıar táýekelshil aq halatty jas dáriger mashınadan sekirip tústi.

— Qyryq toǵyzynshy úıge kólik keldi. Ne boldy? — dedi, julyp alǵandaı.

— Oı, dáriger, ıá! — dep, úıinde yńǵaısyzdyq bolǵany, óziniń beımaza kúı keshýiniń qajetsizdigin aıtyp, Parker hanym shaǵymdana bastady:

— Oǵan ne bolǵanyn túk túsinbedik. Ne istesek te esin jımady. Ol tipti jap-jas qyz ǵoı. Ol Elen hanym, ıa, álgi Elen Lıson bıkesh. Buryn-sońdy meniń úıimde...

— Qaı bólme? — dep, dáriger jigit Parker hanymǵa buryn múlde estimegen qorqynyshty daýyspen suraq qoıdy.

— Úı tóbesindegi dálizde. Mine...

Jedel járdem dárigeri mundaı úılerdiń tóbesinde bolatyn bólmelerdiń ornalasýyn jaqsy biletin sekildi. Baspaldaqtyń tórteýin tastap, attap-attap ótip, joǵary qaraı júgirdi. Parker hanym ózin qatty qurmetteıtin adam retinde baıyrǵy minezimen onyń sońynan asyqpaı aıańdady.

«Astronomdy» qos qoldap kóterip tómen túsip kele jatqan dárigermen ol satynyń bastapqy alqabynda tiresip qaldy. Ol toqtaı qaldy da, ota pyshaǵyndaı ótkir tilimen bar-joǵy biraýyz sózdi óte qatty bolmasa da anyq aıtty.

Qyrtystanbaıtyn matadan tigilgen kóılektiń ilgishten sypyrylyp túskenindeı-aq Parker hanym siltideı tynyp qozǵalyssyz turyp qaldy. Sol kezden bastap, osynaý birtúrli jaǵdaı onyń táni men janynda máńgi saqtalyp qalǵan edi. Qyzyqqa qumar turǵyndar sol sátte dárigerdiń oǵan ne aıtqanyn álsin-álsin suraıtyndary bar.

— Suramańdar. Eger men sondaı sóz estigenim úshin kúnádan arylatyn bolsam, tynysh qana kóńil toq kóz jumar edim — deıdi.

Dáriger ony qolyna alyp kóterip bara jatyp, túrli oqıǵalardy qyzyǵa tamashalaıtyn kóp nópirdiń qasynan ótkende úreılengen top qaq aıyrylyp jol bergen tuǵyn. Nege deseńiz, onyń óńi-túsi qashyp ketken edi. Eń qımas adamyn jerlegendeı óńi surlanyp ketken.

Tirshiliktiń nyshany joq qyzdy mashınada daıar turǵan zembilge qoıǵan da joq. Qushaqtaǵan kúıi mashınanyń aldyńǵy oryndyǵyna jaıǵasyp, júrgizýshige «Al, bas alǵa, Ýılson!» degenin jınalǵandar túgel estipti.

Sonymen támám. Qandaı áńgime boldy? Erteńinde tańǵy gazetten túrli oqıǵalar týraly aıdardaǵy shaǵyn maqalany oqydym. Sońǵy birneshe sóılemi osy oqıǵany oı eleginen ótkizýge (maǵan kómegi tıgendeı) járdem etýi yqtımal.

Sol maqalada ash ózegine túsip, aryp-ashyp, shól qysqan jas qyz Shyǵys kóshesiniń 49-úıinen Belvú emhanasyna jetkizilgenin habarlaǵan. Maqala bylaı aıaqtalady «Naýqasqa medısınalyq alǵashqy kómek kórsetken dáriger Ýılám Jeksonnyń málimdeýinshe, naýqastyń saýyǵyp ketýine senim mol».

---