InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan oblysy, Arys aýdany,
M. Shahanov atyndaǵy jalpy orta mektebi
Qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi
Polatova Aınur Múslimbekqyzy

Sabaqtyń taqyryby: Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń “Qamar sulý” romany
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa romannyń negizgi oqıǵa jelisimen tanys etý, taqyrybyn ashý, avtor ıdeıasyn taný;
Tárbıelik: Shyǵarmany taldaý arqyly ádet - ǵuryptardy bilýge, bas bostandyq úshin kúresýge, ulttyq ádebıetimizdi súıip oqýǵa, tálim - tárbıe alýǵa yqpal etý, adamı qasıetterge baýlý.
Damytýshylyq: Oı tastaý arqyly oılaý qabiletterin, oı - órisin keńeıtý, shyǵarmashylyq izdeniske baýlý.
Sabaq túri: Jańa sabaq
Ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, taldaý, STO, Venn dıagramsy.

Sabaqtyń júrgizilýi:
İ. Uıymdastyrý bólimi
Oqýshylardy sabaqtyń taqyryby men maqsatymen tanystyrý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
«Kim kóp biledi?» saıysy
İ kezeń: «Báıge»
İİ kezeń: “Til - óner”
İİİ kezeń: «Tapqyrlyq»
İÚ kezeń: «Doda»
Ú kezeń: «Jorǵa»
İİİ. Taldaý tabys kilti.
İÚ. Maǵynany ajyratý.
Ú. Sabaqty qorytyndylaý, baǵalaý.
Úİ. Úıge tapsyrma.

Sabaqtyń taqyryby:
Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń “Qamar sulý” romany
Sabaqtyń maqsaty: Bilimdilik: Oqýshylarǵa romannyń negizgi oqıǵa jelisimen tanys etý, taqyrybyn ashý, avtor ıdeıasyn taný;
Damytýshylyq: Oı tastaý arqyly oılaý qabiletterin, oı - órisin keńeıtý, shyǵarmashylyq izdeniske baýlý.
Tárbıelik: Shyǵarmany taldaý arqyly ádet - ǵuryptardy bilýge, bas bostandyq úshin kúresýge, ulttyq ádebıetimizdi súıip oqýǵa, tálim - tárbıe alýǵa yqpal etý, adamı qasıetterge baýlý.
Sabaq túri: Jańa sabaq
Ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, taldaý, STO, Venn dıagramsy.

Sabaqtyń júrgizilýi:
İ. Uıymdastyrý bólimi
Oqýshylardy sabaqtyń taqyryby men maqsatymen tanystyrý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
İ kezeń: «Báıge»
Suraqtar:
1. Qazaqtyń tuńǵysh pedagog jazýshysy -
2. Qazaq tiline tán qansha dybys bar?
3. Jańa kıimge beriletin syılyq –
4. Qazaqtyń uly aǵartýshy – aqyny kim?
5. Tuńǵysh qazaq ǵaryshkeri –
6. Sózdiń maǵynasyn ózgertetin qosymsha –
7. Abaıdyń ájesiniń aty –
8. Asan Qaıǵy qaı ǵasyrda ómir súrgen?
9. Mahambettiń ómir súrgen ǵasyry –
10. Turlaýly múshelerdi ata -

İİ kezeń: “Til - óner”
Adam dosymen myqty,
Aǵash....
Ata báıterek,
Bala....
Er jigit el úshin týady,
El....
Kúsh bilimde,
Bilim...
Elsiz el bolmaıdy,
Jurtsyz...

İİİ kezeń: “Tapqyrlyq”
Úı baǵady úrmeıdi,
aıaǵy joq júrmeıdi.
(Qulyp - Zamok – Lock)
Esigi bar tóbesinde,
Otyrasyń kelesiń de.
(Parta - Parta - Desk)
Jany joq bolsa da,
Aqyldy adam isin isteıdi
(Kitap - Knıga - Book)
Sýsyz pisken as kórdim,
Domalanǵan bas kórdim
(Qaýyn - Dyná - Talon)
Ózi sondaı názik,
Sý quısań ketedi alaqanyn jazyp.
(Gúl - Svetok - Flower)

İÚ kezeń “Doda”10
1. J. Babaev “Qara jumysshylar odaǵy” qaı qalada, qaı jyly quryldy?
A) Vernyıda;
Á) Petropavlda;
B) Qostanaıda.
20
2. “Qosshy” odaǵy qaı jyly quryldy?
A) 1920;
Á) 1921;
B) 1923.
30
3. Ǵanı Muratbaev qansha jyl ómir súrdi?
A) 25;
Á) 22;
B) 23.
10
1. Qaı qala “Máńgilik qala” dep atalady?
A) Baǵdat;
Á) Rım;
B) Qaıyr.
20
2. Radıony kim oılap tapqan?
A) Papov;
Á) Saharov;
B) Nobel.
30
3. Qaı qala “Evropanyń sazdy astanasy” dep atalady?
A) Belgrad;
Á) Parıj;
B) Vena.
10
1. A. Qunanbaev kim bolǵan?
A) Aqyn;
Á) Ǵalym;
B) Muǵalim.
20
2. Balǵoja atanyń nemeresi kim?
A) Muqaǵalı;
Á) Ybyraı;
B) Jambyl.
30
3. “Qalqaman - Mamyr” poemasynyń avtory kim?
A) Abaı;
Á) Ybyraı;
B) Shákárim.

Ú kezeń“Jorǵa”
A nusqasy
1. Eń úlken muhıt?
2. Eń kóp adam qaı memlekette turady?
3. Almatynyń burynǵy ataýy?
4. Eýropada qansha memleket bar?
5. Sý qansha gradýsta qaınaıdy?
6. Evropadaǵy eń úlken memleket?
7. Bıgben qaı qalada ornalasqan?
8. 4 túbiri?
9. Qansha materık bar?
10. “Kapıtan qyzy” kim jazdy?

Á nusqasy
1. Sóılemniń turlaýly músheleri?
2. Qazaq tilinde neshe septik bar?
3. Maǵynasy bir - birine uqsas sózderdi qalaı ataıdy?
4. 9 sanynyń túbiri qansha?
5. “Chto delat” romanyn kim jazdy?
6. Abylaı hannyń shyn aty kim?
7. “Muǵalim” sóziniń sınonımin aıt.
8. Etistiktiń qansha shaǵy bar?
9. Qazaqstannyń valútasy?
10. Qazaqstannyń rámizderin ata?

İİİ Taldaý tabys kilti.
1. Asty syzylǵan sózge matematıkalyq tásilmen taldaý jasa.
8 naýryz Halyqaralyq áıelder kúni.
2. S. Toraıǵyrovtyń «Shákirt oıy» óleńine satylaı keshendi taldaý
Qarańǵy qazaq kógine,
Órmelep shyǵyp, kún bolam!
Qarańǵylyqtyń kegine,
Kún bolmaǵanda, kim bolam?
Muzdaǵan eldiń júregin,
Jylytýǵa men kirermin!

İÚ. Maǵynany ajyratý.
Óleńnen úzindi.
Úzindi - jaıly pikir Mazmuny sáıkes maqal - mátelder
Bir úıde jıýly eken qazyna mal,
Kórsetti bárin bizge aqsaqal shal:
«Burynǵy atamyzǵa syıǵa bergen,
Bizderde mynadaı bar, mynadaı bar!..»
Óleńnen úzindi Úzindi jaıly pikir Mazmuny sáıkes maqal - mátelder
Qarańǵy qazaq kógine,
Órmelep shyǵyp, kún bolam! Qarańǵylyqtyń kegine,
Kún bolmaǵanda, kim bolam?
Muzdaǵan eldiń júregin,
Jylytýǵa men kirermin!

Úİ. Jańa sabaq.
Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń “Qamar sulý” romany
Shyǵarma qurylysy:
1. Bastalýy: Qamardyń beınesin sýretteý
2. Damýy: Qamar men Ahmettiń hat joldasýy, Ahmet beınesi
3. Baılanysýy: Nurymnyń áıeliniń qaıtys bolýy.
4. Shıelenisýi: Qamardyń uzatylýy
5. Sharyqtaý shegi: Aıyqpas dertke shaldyǵýy
6. Sheshimi: Sońǵy kezdesý, Ahmet kegi.

Venn dıagramsy.
Ǵaısha – Kedeıdiń qyzy, súıgenine qosylady.
Qamar – Baıdyń qyzy Jorǵa Nurym alyp qashady.
Jamal – Orta dáýletti otbasynan shyqqan, Ǵalı qaıtys bolǵan soń, Baıjannyń bosaǵasyna eriksiz barady.
Aıtysker qyzdar, 15 jastaǵy qalyń malǵa satylǵan qazaq qyzdary, súıgenimen qashyp ketedi, ǵashyqtary da ózderi de ajalmen qaýyshady.

Sultanmahmut Toraıǵyrov «Qamar sulý» romany.
1 B. Taqyryby: áleýmettik teńsizdik, áıel teńsizdigi.
2 B. Shyǵarma ıdeıasy: qazaq jastarynyń bas bostandyǵy, qyzdardy qalyń malǵa satý.
3 B. Negizgi keıipker: Qamar, Ahmet, Omar, Nurym.
4 B. Qosalqy keıipkerler: Qasen, Jáýke, Jumabaı, Bátek molda.
5B. Ádebı baǵyt: realızm, sonyń ishinde synshyl realızm. Janry – proza, poezıa+proza.

6 B. Monolog:
Ahmetti súıemin - aq, súıgenim úshin osynsha kúıemin – aq,
Al endi shydamadym... qaralandym. (Qamar, 28 - bet)
Oıdaǵym keldi me, jyly jaýap berdi me,
Qamar meni súıdi me, súıgendikten kúıdi me. (Ahmet, 30 - bet)

7B. Kórkemdik erekshelik. Portret.
Sulý, sypaıy, bıazy, aq kóńil, sózge sheshen.(Qamar)
Sózge sheshen, aqyn, kórikti.(Ahmet)
Qatygez, qatal, zulym, bireýge jaqsylyq istemegen, óz qamyn oılaıtyn, baı tuqymynan shyqqan adam. (Omar)
8B. Salt - dástúr: atastyrý, qyzdy qalyń malǵa satý, jar - jar, úshkirý, káde berý.
9B. Maqal – mátel
«Soqyr taýyqqa bári bıdaı.
Tań atpaımyn dese de kún qoımaıdy».
«Káriliktiń aldy jigittiktiń sońy».
«Arsyzǵa úsh kún meıram».
«Sýǵa ketken tal qarmaıdy».
«Teńi kelse tegin ber».
«Aldyńǵy arba qaıda júrse, sońǵy arba sonda júredi».
«Bir toıǵan shalǵa baılyq».
«Jalǵyz qyzdyń úni shyqpas,
Jalǵyzdyń jany shyqpas».
«Soqyrdyń qolyna, sańyraýdyń jolyna túspe».
«Jaqsydan jaman týsa – emi bolmas,
Jamannan jaqsy týsa – teńi bolmas».
«It úrdi, kerýen kóshti».
«Bastan qulaq sadaqa».

10. B. Keıipkerler minez - qulqy
Biraq aýylynyń malǵa mastanǵan murynsyzdyq jelbastary ǵana Ahmettiń zerektigin kóre almaı kúndep, ishteri tarylyp, ólip kete jazdaýshy edi. (ishtarlyq)
Qamardyń Ahmetke degen mahabbaty. (aqpeıildik)
Qamardyń basyn teskende (zulymdyq)
Qamardy Nurymnyń áketetin kezi (úreı)

11B. Basqa tilden engen sózder:
Ýkazanoı molda, shkola, avgýst, doktor, chahodka (orys)
Hasharat, kúpý, súre, Iasın (arab)
Shahybyz (parsy)

12B. Shyǵarma qurylysy:
1. Bastalýy: Qamardy sýretteýi. Qamar men Ahmettiń kezdesýi. Ahmettiń oqýǵa ketýi
2. Damýy: Nurymnyń áıeli qaıtys bolýy. Nurymnyń Qamarǵa kisi jiberýi
3. Shıelenisýi: Qamardyń uzatylýy
4. Sharyqtaý shegi: Naýqastanýy
5. Sheshimi: Ahmetpen kezdesýi

Úİİ. Sabaqtyń qorytyndysy
Qazirgi qazaq áıeliniń modelin jasaý.
Qazaq áıeli kim, qandaı? degen suraq tóńireginde
Baǵalaý kezeńi.
Úıge tapsyrma: S. Toraıǵyrovtyń “Qamar sulý” romany