InfoHub Logo

Ashyq tárbıe saǵatynyń taqyryby: «Tárbıe otbasynan bastalady»
Ashyq tárbıe saǵatynyń maqsaty: Urpaq tárbıesinde ata - babamyzdyń ustaǵan jolyn, balanyń otbasyndaǵy ornynyń joǵary baǵalaǵandyǵyn pash etý, bala tárbıesine baılanysty salt – dástúr, maqal – mátelder, naqyl sózderdi paıdalana otyryp, oqýshylardy úlkenderdi syılaýǵa, kishige kómektesýge baýlý. Ózara syılastyqqa, adamgershilikke, ımandylyqqa, ınabattylyqqa tárbıeleý.
Kórnekilikter: Sózjumbaq, sýretter, naqyl sózder, jumbaqtar,
maqal – mátelder, sharlar

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi (sálemdesý, túgeldeý, topqa bólý)
İİ. Negizgi bólim
Muǵalim: Oqýshylar, búgingi ashyq tárbıe saǵatymyzdyń taqyrybyn anyqtaý úshin berilgen sózjumbaqty sheshý kerek (ár top ózine berilgen sózjumbaqty sheship, taqtaǵa iledi).
İ – top:
1. Kitapty kóp oqıtyn, nemerelerin jaqsy kóretin, aq saqaldy kisini kim deımiz? (ata)
2. Ózi salmaqty, baısaldy, bos ýaqytyn balalarmen ótkizgendi jaqsy kóredi. Sırkke, saıabaqqa aparady, otbasyn qorǵaýshy, saqtaýshy, ol kim? (áke)
3. Er baladan kishi qyzdy kim deımiz? (qaryndas)
4..... – ananyń baýyr eti (Bala)
5. Ákeńniń ápke – qaryndastarynyń balalary kim bolady? (jıen)
6. Ol óte meıirimdi, aq shashty, tátti baýyrsaq pisiredi, bizge jyly qolǵap, shulyq toqıdy. Ol kim? (áje)

İİ top:
1. Áke – otbasynyń....... (qorǵanyshy)
2. İnisi bardyń -..... bar (tynysy)
3....... úı bazar, balasyz úı qý mazar. (Balaly)
4.... sútin aqtamaǵandy, eshkim maqtamaıdy. (Ana)
5..... bardyń – jaǵasy bar (Aǵasy)
6. Úsh jurttyń biri (naǵashy)
7...... kóńili balada, balanyń kóńili dalada (Ananyń)
8. Balanyń isi -..... (shala)
9. As atasy -.... (nan)

İİİ top:
1. Uly dana aqyn (Abaı)
2. Eń ardaqty jan (ana)
3. Kishi qyz úlken qyzǵa kim bolady? (sińli)
4. Yrys aldy -.... (yntymaq)
5. Taldy kesýge arnalǵan qural (ara)
6. Er, jigit sózine sınonım (ul)
7. Ózińnen úlken er adamdy kim deımiz? (aǵa)
8. Emdeıtin maman ıesi (dáriger)
9.... – eldiń kórki, gúl – jerdiń kórki (Qyz)

Iaǵnı, bizdiń búgingi taqyrybymyz «Tárbıe otbasynan bastalady» dep atalady. Sabaq barysynda biz otbasy, adamǵa eń qymbat, eń jaqyn adamdar týraly, olardyń meıirimdiligi, súıispenshiligi týraly, ımandylyǵy týraly sóz qozǵaımyz.
Qazaq halqynyń qalyptasqan salt - sanasy, ádet dástúrleri - ǵasyrlar ıdeologıasy. Olardyń túsinik - nanymy álemdik sanamen ulasyp, ǵaryshtarmen ushtasyp jatady. Ár halyq urpaqsyz bolmaıdy. Ár adam jetpegen armanǵa, shyǵatyn bıikke tek qana urpaǵymen jetýdi maqsat etip, úmit artady.
Osy qaǵıdany myqty ustanǵan halyq balanyń bolashaǵyn tárbıeden bastaıdy, sonan soń ǵana ult tilin, tarıhyn, babalar murasyn, analar tilegin oryndaý úshin bilim muhıtyna sapar shegedi. Halyqtyń keıingi urpaǵyna qaldyrǵan tárbıe úlgilerin tek keshegi, kúni ótken desek myqty qatelesemiz. Tárbıe ónegeleri - úzilip qalmaıtyn úrdis, ol urpaqtan - urpaqqa aýysyp, jalǵasyp máńgi jasaıtyn qubylys. Qazaq taǵylymynyń ustanǵan negizgi baǵyty - ata - babalardyń úlgi ónegesi, aqyl - keńesi, dúnıege shynaıy kózqarasy, bostandyqqa, erkindikke, táýelsizdik - derbestikke umtylysy. Bul aldan kútken armany, oıǵa alǵan negizgi maqsaty.
Qazaq ómiri - tárbıe oqýlyǵy.
Qazaq halqynyń úı - ishi tárbıesine tańdanǵan orys jazýshysy, etnograf V. I. Dal 1832 jyly kúndeligine, ádilettilik izdep sharshaǵan, biraq qaırat - jigerin joǵaltpaǵan, suńǵaq boıly, ádemi qyz Máýlendi kórip: «Mıdaı dala, eshbir mektep, kitap joq aınala qarańǵylyq, biraq Máýlen óte ǵajaıyp tárbıelengen»- dep jazyp qoıǵan.
M. O. Áýezov: «Bala ata - ananyń taǵylymymen» - ósedi degen.
Uly Abaı: «Adam ata - anadan týǵanda esti bolmaıdy; estip, kórip, ustap, tatyp eskerse, dúnıedegi jaqsy men jamandy tanıdy daǵy, sondaıdan bilgeni, kórgeni kóp bolǵan adam bilimdi bolady. Estilerdiń aıtqan sózderin eskerip júrgen kisi ózi de esti bolady» (19 - shy qara sózinen)
«Adamzattyń bárin súı baýyrym dep» uly aqyn atamyz Abaı aıtqan eken. Adamzat – búkil adam balasy degen sóz. Adamdy súıý adam tanýdan bastalady. Adam taný – adamzat arasyndaǵy qarym – qatynas meıirimnen bastalady. Al adamǵa degen súıispenshilik, meıirimdilik qaıyrymdylyq – eń áýeli árkimniń otbasynan bastalady. Ár úıdiń ishindegi adamdar sol otbasynyń músheleri bolyp sanalady.
Maǵan da, saǵan da,
Jaqyn týys – bes adam.
Úsh áripten turatyn.
Ońǵa oqy, solǵa oqy.
Ózgermeıdi esh odan.
Bári de óz juratyń,
Aıtady, qane, kim atyn? /apa, ata, ana, ini, aǵa./
- Otbasy degen ne? (oılaryn aıtady)
1) Syzbanusqamen jumys. Otbasy múshelerin atap bereıik.
Endi balalar otbasynyń múshelerine jeke – jeke toqtalyp óteıik.
Ata, áje, áke, ana, bala, aǵa, ini, qaryndas, t b.
Bala – adamnyń baýyr eti – deıdi qazaq halqy.
Urpaq – ǵumyr jalǵasy, tirshilik kózi. Qaı halyq bolsyn, úmitin eń aldymen urpaǵynan kútedi. Janǵan otyn sóndirmeı, tútinin tútetin urpaq qaldyrýdy kózdeıdi. Halqymyz balaly bolý baqytyn baılyqqa, mansapqa aýystyra almaǵan.
«Bala - ómirdiń jalǵasy, kóz qýanyshy, shańyraq ıesi,»- dep urpaqty bolýǵa, onyń tárbıesine qatty kóńil bólgen.
Qýanyp jan júregi qaq jaryldy,
Qasiret basyndaǵy qaldy arylyp.
Ul – qyz kórip dúbirli toı jasaıdy,
Atqan soń mańdaıynan tań jarylyp.
- Balalar, bizdiń otbasymyzda eń úlken, eń ardaqty, barlyq táttilerin senderge arnap tyǵyp qoıatyn kim?
- Durys, ol bizdiń ata - ájelerimiz. Kim óziniń ata - ájesine arnap taqpaq aıtyp berem deıdi.