Táýelsizdik sımvoly — ulttyq valúta
Táýelsizdik sımvoly — ulttyq valúta
Maqsaty: Oqýshylardy táýelsiz elimizdiń eń birinshi aıryqsha belgisi — teńgemen tanystyrý, tól teńgemizdiń shyǵý tarıhy, aınalymǵa ený kezi týraly maǵlumattar berý.
Oqýshylardyń boıyna elimizge degen ystyq súıispenshilikti, maqtanyshty sińirtý.
Elin, jerin súıip qurmet tutatyn jas jetkinshekterdi eljandyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, teńgeler, ártúrli valútalar.
Barysy: Uıymdastyrý. Án: Qazaqstan jalaýy»
Uıymdastyrý kezeńi
Qymbatty oqýshylar! Táýelsizdigimizdi táý etip, egemendigimizdi tý etip jelbiretkeli 25 jyldan asty. Táýelsizdikke arnalǵan is - sharalar mektebimizde jalǵasyp jatyr. Sender táýelsizdik týraly ne aıtasyńdar?
Asosıasıa» jattyǵýy
- Balalar, Qazaqstan Respýblıkasy degende oılaryńa ne keledi?
- Óz oılaryńdy myna kartochkalarǵa úsh sóz jazyp, aǵashqa japsyryńdar.
- Iá, «Qazaqstan – bizdiń Otanymyz» degen sózde Osy sózge syıatyn barlyq sózdi ataý múmkin emes Otan - ol keń dalamyz Astana, Prezıdent, tý, ánuran, eltańba – bul bizdiń tarıhymyz.
- Balalar, biz búgin bizdiń sabaǵymyzdy myna kúnniń kózindegi sáýleler arqyly júrgizemiz.
İ sáýle. «Teńgeniń shyǵý tarıhy»
İİ sáýle.«Teńge — ulttyq tabystyń kepili»
İİİ. sáýle. «Teńge alý»oıyny
İÚ sáýle. «Aqsha týraly maqal - mátelder»
İ bólim. «Teńgeniń shyǵý tarıhy»
Muǵalimniń kirispe sózi:
1993 jyldyń 15 qarashasynda ulttyq valúta teńgeni engizý Qazaqstan Respýblıkasy ekonomıkalyq táýelsizdiginiń aıqyn kórinisi boldy.
Aqsha, teńge týraly ne bilesińder?
Valúta – osy elde paıdalanylatyn resmı memlekettik ulttyq aqsha birligi. Ulttyq valúta – eldiń aqsha birligi.
Erte zamanda aqsha rólin mal, ań terisi, Qytaıda - shaı, tuz atqarǵan. Qazaqstanda toqty nemese saýlyq qoı atqarǵan. Aqshanyń paıda bolýy taýar óndirisiniń damýyna jáne halyqtar arasynda qarym - qatynastyń ulǵaıýynyń nátıjesinde aqsha róli túrli metaldarǵa aýysa bastady. Óıtkeni metal ásirese, altyn, kúmis aqsha rólin atqarýǵa óte qolaıly boldy. Qazaq eli Uly Jibek jolyna ornalasqandyqtan, aqsha jasaý, ony aınalymǵa engizýdi ómir qajettiligi dep tym erte qolǵa alǵan Taraz, Otyrar qalalarynda qola, mys teńgeler soǵylǵan. Bul aqshalar el ekonomıkasynda erekshe mindet atqarǵan.
Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq valútasy - teńge. Ol 1993 jylǵy 15 qarashada aınalymǵa engizildi. Teńge beınelenýi, oryndalýy jáne qorǵalýy turǵysynan álemdegi ádemi, zaman talabyna saı jasalǵan aqsha belgileriniń biri. Keskin - kelbetin jasaýǵa Qazaqstan Dızaınerler Odaǵynyń basshysy Tımýr Súleımenov, Meńdibaı Álın, Aǵymsal Dúzelhanovtardyń qosqan úlesteri qomaqty. Búgin de teńgemiz turaqty valúta retinde óz mindetin múltiksiz atqaryp kele jatyr. Qazir aınalysta negizinen 200, 500, 1000, 2000, 5000 jáne 10000 teńgelik qaǵaz aqsha (banknot) qoldanylýda. Quny tómen, kúndelikti kóp qoldanylatyn qaǵaz aqsha tez tozady. Sondyqtan olardy metaldan tıyn túrinde jasady.
- Balalar ómirde ártúrli jaǵdaılar bolady. Men senderge ártúrli jaǵdaılar daıyndadym. Solardy oqyp, sodan shyǵýdyń joldaryn qarastyryńdar.
İİ bólim.« Teńge — ulttyq tabystyń kepili»
1-jaǵdaı Sen anańmen birge bazarǵa deneshynyqtyrý sabaǵyna aıaq kıim alýǵa bardyń. Aralap júrip 300 teńge turatyn mashınany unatyp qaldyń. Sen mashınany alǵyń keldi. Al anańda bary 600teńge ǵana... Seniń áreketiń....
2-jaǵdaı Bıylǵy oqý jylynda ana tili oqýlyǵy jetispeıdi. Bazardaǵy oqýlyq baǵasy 450 teńge. Anań tanystardan eski, muqabasy jyrtyq kitap taýyp berdi. Seniń is áreketiń.....
3-jaǵdaı Muǵalim búgin saǵat ekide sırk bolatynyn aıtty. Bılet baǵasy 100 teńge. Sondaı - aq aǵylshyn kitabyn alýyń kerek. Ol 130 teńge. Qaısysyn tańdaısyń? Áreketiń.....
Minekeı, senderdiń tapqyrlyqtaryń kez kelgen jaǵdaıdan shyǵa biletindikterińdi kórsetip tur.
Al sender otbasy baılyǵyn tolyqtyrýǵa qalaı kómektese alasyńdar?
Kórinis.
Ákesiniń eki uly bolypty. Biri Asan jáne Sapar. Ákesi alys jolǵa shyǵyp bara jatyp balalaryn shaqyryp alyp bylaı deıdi:
Mine senderge meniń baılyǵymnyń bir bóligi. Bir jyldan soń oralamyn. Sonda sender meniń baılyǵymdy qalaı saqtaǵandaryńdy kóremiz deıdi.
Qysqa ma uzaq pa ýaqyt ótke soń ákesi kelip balalaryn kórip qaýyshqan soń balalarynan suraıdy:
- Al, balalarym, men joqta qalaı turdyńdar? Meniń baılyǵymdy qalaı saqtadyńdar?
Sapar jer astyndaǵy orynǵa túsip, ákesi bergen altyn aqshany alyp shyǵyp – Mine, áke seniń bergen aqsha. Qarashy qalaı saqtaǵanymdy.
Ákesi aqshany aldy da Asanǵa buryldy. Al, sen she?
Asan kúlimsiredi de qaltasynan 5 altyn aqshany alyp berdi.
- Men sen bergen aqshaǵa bir sıyr satyp aldym. Ony jaqsylap kútip edim sútti kóp berdi. Ony biz ishtik. Artylǵanyn satyp otyrdyq. Mine, sen bergen aqsha 5 - eý boldy jáne bir sıyr qorada tur.
2.«Ár elde — óz valútasy» Qyrǵyzstanda -/som/ Reseıde -/rúbl/ Germanıada — /marka/ Amerıkada — / dollar/ Ulybrıtanıada -/fýnt/ Ýkraınada — /grıvna/
/ sterlıń/ /karbovenes Qytaıda — / ıýán/ Tájikstanda — /manat/ Ózbekstanda — /sým Túrkıada -/ lıra / Latvıada - / lat / Koreıada — / ıena
Balar qalaı oılaısyńdar, baılyq neden quralady? Eńbekten.
İÚ sáýle. «Aqsha týraly maqal - mátelder»
Ár otbasy aqshanyń qunyn baǵalaý kerek. Ony oryndy jumsaı bilý kerek. Halyq arasyndaǵy aqsha jaıynda maqal mátelderdi eske túsireıik.
1. Teńge tıynnan óser,
Jylqy qulynnan óser.
2. Aqsha ketýge tyrysady,
Esep ustaýǵa tyrysady.
3. Esepsiz dúnıe joq.
4. Bazary jaqyn baıymas.
Tereń oımen, sheber tilmen aıtylǵan halyq shyǵarmalarynda birde Qazybek bı Tóle bıge kedeılik neden dep suraq beripti. Sonda Tóle bı:
- Kedeılik úsh aǵaıyndy. Onyń tuńǵyshy kejirlik, ortanshysy - erinshektik, kenjesi - uıqy. Osy úsheýin boıyna úıir qylmaǵan adam kedeı bolmaıdy,- dep jaýap bergen eken.
Men «Teńgemin, teńgemin!» Qazaq degen eldenmin. Táýelsizdik - tuǵyrym, Jarqyn meniń ǵumyrym! Teńge teńge, teńgeler, Teńge adamǵa dem berer. Tirshiliktiń arbasy, Teńgemenen dóńgeler.
«Teńge alý» oıyny
6. Suraq – jaýap
Muǵalim: Bizdiń Otanymyz — egemendi, táýelsiz qazaq memleketi. 130 - dan asa ult ókilderi turatyn osynaý qasıetti mekende, asqaqtaǵan ólkede, keńdigi keremet darhan dalada, egini teńizdeı tolqyǵan, tórt túligi myńǵyrǵan, óndirisi órkendegen mekende ómir súrýshi árbir adam óz Otanyn janyndaı súıip, onyń kók baıraǵyn kókke kóterýdi maqtanysh tutady. Qorytyndy shyǵarý: Aqsha eńbekpen, bilimmen keledi.
Qorytyndy yátıjesinde: Elimizdiń ekonomıkasyn damytýshy, joǵary ıkemdi, uqypty tulǵa biz bolamyz!
Soltústik Qazaqstan oblysy,
Taıynsha aýdany, Zelenyı Gaı selosy
Zelenogaı orta mektebi, bastaýysh synyp muǵalimi
Ergalıeva Asel Slámshovna
Slaıdyn júkteý
15 qarasha ulttyq valúta teńge kúnine arnalǵan slaıdty júkteý
Maqsaty: Oqýshylardy táýelsiz elimizdiń eń birinshi aıryqsha belgisi — teńgemen tanystyrý, tól teńgemizdiń shyǵý tarıhy, aınalymǵa ený kezi týraly maǵlumattar berý.
Oqýshylardyń boıyna elimizge degen ystyq súıispenshilikti, maqtanyshty sińirtý.
Elin, jerin súıip qurmet tutatyn jas jetkinshekterdi eljandyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, teńgeler, ártúrli valútalar.
Barysy: Uıymdastyrý. Án: Qazaqstan jalaýy»
Uıymdastyrý kezeńi
Qymbatty oqýshylar! Táýelsizdigimizdi táý etip, egemendigimizdi tý etip jelbiretkeli 25 jyldan asty. Táýelsizdikke arnalǵan is - sharalar mektebimizde jalǵasyp jatyr. Sender táýelsizdik týraly ne aıtasyńdar?
Asosıasıa» jattyǵýy
- Balalar, Qazaqstan Respýblıkasy degende oılaryńa ne keledi?
- Óz oılaryńdy myna kartochkalarǵa úsh sóz jazyp, aǵashqa japsyryńdar.
- Iá, «Qazaqstan – bizdiń Otanymyz» degen sózde Osy sózge syıatyn barlyq sózdi ataý múmkin emes Otan - ol keń dalamyz Astana, Prezıdent, tý, ánuran, eltańba – bul bizdiń tarıhymyz.
- Balalar, biz búgin bizdiń sabaǵymyzdy myna kúnniń kózindegi sáýleler arqyly júrgizemiz.
İ sáýle. «Teńgeniń shyǵý tarıhy»
İİ sáýle.«Teńge — ulttyq tabystyń kepili»
İİİ. sáýle. «Teńge alý»oıyny
İÚ sáýle. «Aqsha týraly maqal - mátelder»
İ bólim. «Teńgeniń shyǵý tarıhy»
Muǵalimniń kirispe sózi:
1993 jyldyń 15 qarashasynda ulttyq valúta teńgeni engizý Qazaqstan Respýblıkasy ekonomıkalyq táýelsizdiginiń aıqyn kórinisi boldy.
Aqsha, teńge týraly ne bilesińder?
Valúta – osy elde paıdalanylatyn resmı memlekettik ulttyq aqsha birligi. Ulttyq valúta – eldiń aqsha birligi.
Erte zamanda aqsha rólin mal, ań terisi, Qytaıda - shaı, tuz atqarǵan. Qazaqstanda toqty nemese saýlyq qoı atqarǵan. Aqshanyń paıda bolýy taýar óndirisiniń damýyna jáne halyqtar arasynda qarym - qatynastyń ulǵaıýynyń nátıjesinde aqsha róli túrli metaldarǵa aýysa bastady. Óıtkeni metal ásirese, altyn, kúmis aqsha rólin atqarýǵa óte qolaıly boldy. Qazaq eli Uly Jibek jolyna ornalasqandyqtan, aqsha jasaý, ony aınalymǵa engizýdi ómir qajettiligi dep tym erte qolǵa alǵan Taraz, Otyrar qalalarynda qola, mys teńgeler soǵylǵan. Bul aqshalar el ekonomıkasynda erekshe mindet atqarǵan.
Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq valútasy - teńge. Ol 1993 jylǵy 15 qarashada aınalymǵa engizildi. Teńge beınelenýi, oryndalýy jáne qorǵalýy turǵysynan álemdegi ádemi, zaman talabyna saı jasalǵan aqsha belgileriniń biri. Keskin - kelbetin jasaýǵa Qazaqstan Dızaınerler Odaǵynyń basshysy Tımýr Súleımenov, Meńdibaı Álın, Aǵymsal Dúzelhanovtardyń qosqan úlesteri qomaqty. Búgin de teńgemiz turaqty valúta retinde óz mindetin múltiksiz atqaryp kele jatyr. Qazir aınalysta negizinen 200, 500, 1000, 2000, 5000 jáne 10000 teńgelik qaǵaz aqsha (banknot) qoldanylýda. Quny tómen, kúndelikti kóp qoldanylatyn qaǵaz aqsha tez tozady. Sondyqtan olardy metaldan tıyn túrinde jasady.
- Balalar ómirde ártúrli jaǵdaılar bolady. Men senderge ártúrli jaǵdaılar daıyndadym. Solardy oqyp, sodan shyǵýdyń joldaryn qarastyryńdar.
İİ bólim.« Teńge — ulttyq tabystyń kepili»
1-jaǵdaı Sen anańmen birge bazarǵa deneshynyqtyrý sabaǵyna aıaq kıim alýǵa bardyń. Aralap júrip 300 teńge turatyn mashınany unatyp qaldyń. Sen mashınany alǵyń keldi. Al anańda bary 600teńge ǵana... Seniń áreketiń....
2-jaǵdaı Bıylǵy oqý jylynda ana tili oqýlyǵy jetispeıdi. Bazardaǵy oqýlyq baǵasy 450 teńge. Anań tanystardan eski, muqabasy jyrtyq kitap taýyp berdi. Seniń is áreketiń.....
3-jaǵdaı Muǵalim búgin saǵat ekide sırk bolatynyn aıtty. Bılet baǵasy 100 teńge. Sondaı - aq aǵylshyn kitabyn alýyń kerek. Ol 130 teńge. Qaısysyn tańdaısyń? Áreketiń.....
Minekeı, senderdiń tapqyrlyqtaryń kez kelgen jaǵdaıdan shyǵa biletindikterińdi kórsetip tur.
Al sender otbasy baılyǵyn tolyqtyrýǵa qalaı kómektese alasyńdar?
Kórinis.
Ákesiniń eki uly bolypty. Biri Asan jáne Sapar. Ákesi alys jolǵa shyǵyp bara jatyp balalaryn shaqyryp alyp bylaı deıdi:
Mine senderge meniń baılyǵymnyń bir bóligi. Bir jyldan soń oralamyn. Sonda sender meniń baılyǵymdy qalaı saqtaǵandaryńdy kóremiz deıdi.
Qysqa ma uzaq pa ýaqyt ótke soń ákesi kelip balalaryn kórip qaýyshqan soń balalarynan suraıdy:
- Al, balalarym, men joqta qalaı turdyńdar? Meniń baılyǵymdy qalaı saqtadyńdar?
Sapar jer astyndaǵy orynǵa túsip, ákesi bergen altyn aqshany alyp shyǵyp – Mine, áke seniń bergen aqsha. Qarashy qalaı saqtaǵanymdy.
Ákesi aqshany aldy da Asanǵa buryldy. Al, sen she?
Asan kúlimsiredi de qaltasynan 5 altyn aqshany alyp berdi.
- Men sen bergen aqshaǵa bir sıyr satyp aldym. Ony jaqsylap kútip edim sútti kóp berdi. Ony biz ishtik. Artylǵanyn satyp otyrdyq. Mine, sen bergen aqsha 5 - eý boldy jáne bir sıyr qorada tur.
2.«Ár elde — óz valútasy» Qyrǵyzstanda -/som/ Reseıde -/rúbl/ Germanıada — /marka/ Amerıkada — / dollar/ Ulybrıtanıada -/fýnt/ Ýkraınada — /grıvna/
/ sterlıń/ /karbovenes Qytaıda — / ıýán/ Tájikstanda — /manat/ Ózbekstanda — /sým Túrkıada -/ lıra / Latvıada - / lat / Koreıada — / ıena
Balar qalaı oılaısyńdar, baılyq neden quralady? Eńbekten.
İÚ sáýle. «Aqsha týraly maqal - mátelder»
Ár otbasy aqshanyń qunyn baǵalaý kerek. Ony oryndy jumsaı bilý kerek. Halyq arasyndaǵy aqsha jaıynda maqal mátelderdi eske túsireıik.
1. Teńge tıynnan óser,
Jylqy qulynnan óser.
2. Aqsha ketýge tyrysady,
Esep ustaýǵa tyrysady.
3. Esepsiz dúnıe joq.
4. Bazary jaqyn baıymas.
Tereń oımen, sheber tilmen aıtylǵan halyq shyǵarmalarynda birde Qazybek bı Tóle bıge kedeılik neden dep suraq beripti. Sonda Tóle bı:
- Kedeılik úsh aǵaıyndy. Onyń tuńǵyshy kejirlik, ortanshysy - erinshektik, kenjesi - uıqy. Osy úsheýin boıyna úıir qylmaǵan adam kedeı bolmaıdy,- dep jaýap bergen eken.
Men «Teńgemin, teńgemin!» Qazaq degen eldenmin. Táýelsizdik - tuǵyrym, Jarqyn meniń ǵumyrym! Teńge teńge, teńgeler, Teńge adamǵa dem berer. Tirshiliktiń arbasy, Teńgemenen dóńgeler.
«Teńge alý» oıyny
6. Suraq – jaýap
Muǵalim: Bizdiń Otanymyz — egemendi, táýelsiz qazaq memleketi. 130 - dan asa ult ókilderi turatyn osynaý qasıetti mekende, asqaqtaǵan ólkede, keńdigi keremet darhan dalada, egini teńizdeı tolqyǵan, tórt túligi myńǵyrǵan, óndirisi órkendegen mekende ómir súrýshi árbir adam óz Otanyn janyndaı súıip, onyń kók baıraǵyn kókke kóterýdi maqtanysh tutady. Qorytyndy shyǵarý: Aqsha eńbekpen, bilimmen keledi.
Qorytyndy yátıjesinde: Elimizdiń ekonomıkasyn damytýshy, joǵary ıkemdi, uqypty tulǵa biz bolamyz!
Soltústik Qazaqstan oblysy,
Taıynsha aýdany, Zelenyı Gaı selosy
Zelenogaı orta mektebi, bastaýysh synyp muǵalimi
Ergalıeva Asel Slámshovna
Slaıdyn júkteý
15 qarasha ulttyq valúta teńge kúnine arnalǵan slaıdty júkteý
You Might Also Like
