InfoHub Logo

Teriniń qurylysy, qyzmeti jáne mańyzy
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa teriniń qurylysy, qyzmeti men mańyzy týraly bilimdi meńgertý, ǵylymı kózqarastaryn qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oıyn arqyly oı - óristerin, oılaý shapshańdyǵyn damytý.
Oqýshylardyń bıologıalyq tanymyn oıyndar oınaý arqyly logıkalyq tapsyrmalar arqyly shyǵarmashylyq qabiletin damytý
Tárbıelilik: Oqýshylar arasynda uıymshyldyqty jáne syılastyqty oıatý.
Tulǵalyq izgilik qasıetterge baýlý jáne uqyptylyqqa, salaýatty ómirge tárbıeleý
Sabaqtyń ádisi: Túsindirý, áńgime suhbat, jańa tehnologıa elementteri, logıkalyq tapsyrmalar, iskerlik oıyndar.
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi meńgertý.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Oqýshylardy 3 topqa bólý.
1 - top. «Teriniń qurylysy».
2 - top. «Teriniń qyzmeti».
3 - top. «Teriniń mańyzy»

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi:
“Er dáýleti - eńbek”
1. Suraqty sýrette.
Densaýlyqty nyǵaıtý, saqtaý týraly ǵylym.
2. Jasýshany zertteıtin ǵylym.
3. Adam búıreginiń massasy.
4. Búırektiń óte qaýipti aýrýy.
5. Búırek qyzmetin zertteıtin dáriger
Búırektiń negizgi qurylymdyq jáne qyzmettik birligi.
Jaýaptary:
1. Gıgıena
2. Sıtologıa
3. 150 g
4. Nefrıt
Ýrolog
Nefron

2. Test Suraqtary.
1. Adam búıreginiń massasy?
A) 100 g V) 150 g S) 350 g
2. Úrmeburshaq pishindi jup múshe?
A) ókpe V) júrek S) búırek
3. Búırektiń oıys jaǵyndaǵy ishki keńeıgen qýysy?
A) búırek astaýy V) búırek qaqpasy S) nefron
4. Búırek ulpasy neshe qabattan turady?
A) 3 V) 2 S) 1
5. Zár shyǵarý múshesin kórset.
A) júrek V) ókpe S) búırek
6. Búırektiń syrtqy qońyrqaı tústi qabaty?
A) mı zaty V) qyrtysty zat S) búırek astaýy
7. Búırektiń ishki bozǵylt tústi qabaty?
A) mı zaty V) qyrtysty zat S) búırek astaýy
8. Búırek ústi bezderi................ jatady?
A) syrtqy sekresıa bezderine
V) ishki sekresıa bezderine S) aralas bezderge
Jaýaptary:
1. V 5. S
2. S 6. V
3. A 7. A
4. V 8. V

“Bilgenge marjan”
İİİ. Jańa sabaq
Teriniń qyzmeti, mańyzy
↓
Jeńil, erkin qozǵalýǵa múmkindik beredi;
Tulǵamyzdyń syrtqy jabyny;
Denege ár túrli mıkrobtar enýden saqtaıdy;
Ysyp nemese sýyp ketýden dene qyzýyn saqtaıdy;
Sýdyń mólsherin belgili kólemde saqtaıdy;
Túsi melanın pıgmentine baılanysty ártúrli bolady.

Teriniń qurylysy
↓
Syrtqy (epıdermıs) → Epıtelıı ulpasynan turady.
Naǵyz teri (derma) → Dáneker ulpadan turady.
Teri astyndaǵy maı klechatkasy → Maı ulpasynan túziledi

Syrtqy qabat – epıdermıs kópqabatty epıtelıı ulpasynan túzildi. Onyń tereń qabatynda pıgment bolady, teriniń túsi osyǵan baılanysty. Epıdermıstiń qalyńdyǵy barlyq jerde birdeı bolmaıdy. Ol qysym kóp túsetin jáne kóp úıkeletin jerlerde (alaqanda, tabanda ) qalyńdaý bolady. Ol únemi túlep, tereńirek ornalasqan jasýshalardyń esebinen jańaryp otyrady. Epıdermıs óli, múıizdengen jasýshalardan turady. Balalardyń teri epıdermısi óte juqa bolady.

Ortańǵy qabaty – derma nemese naǵyz teri ornalasqan.
Onda júıke talshyqtarynyń ushtary men qan tamyrlarynyń jıi tory ornalasqan.
Balalar men jasóspirimderde naǵyz teri qabaty 16 jasqa deıin ósedi.
Bunda kóptegen reseptorlar, maı jáne ter bezderi, túk túbiri ornalasady

Maı klechatkasy – teriniń eń tereń qabaty.
Ol jumsaq dáneker ulpasynan jáne jasýshalardyń shoǵyrynan turady. Ol
“tósenish” qyzmetin atqarady. Qorektik zattardyń jáne energıanyń “qoımasy” bolyp esepteledi.

IV“Baqytty sát” oıyny
1. Boı sergitý
2. Sýretpen jumys.
3. Jumbaqtas
4. Siz bilesiz be?
5. Oılan, tap!

1. “Boı sergitý”
1 – top. “Teriniń qurylysy”
1. Teri neshe qabattan turady? (..........)
2. Qalyńdyǵy 4 mm - ge deıin bolatyn teriniń ústińgi qabaty. (.......................)
3. Ter, maı bezderi, shash túbiri, tyrnaq negizi bar teriniń qabaty. (.......................)
Maı jasýshalarymen toly borpyldaq ári jumsaq qabat. (................)
5. Teriniń týyndysy. (......................)

2 - top. “Teriniń qyzmeti”
Teriniń ókpege uqsas qyzmeti. (........)
Deneni tym salqyndaýdan jáne qyzýdan saqtaý qyzmeti. (.........)
Organızmdegi sý almasýdy retteý qyzmeti. (...........)
Titirkenýdi qabyldaý qyzmeti. (.........)
Hımıalyq zattardyń zıandy áserinen qorǵaıtyn qyzmeti.(.......)

3 - top. “Teriniń mańyzy”
1. Terini basqasha qalaı aıtýǵa bolady? (.............)
2. Ystyq, sýyq, kúıý, úsý jaraqattaryn bildiredi. (...........)
3. Qandaı pıgmentke baılanysty teri ártúrli bolady? (........)
4. Teri myqty jáne.................

Qostanaı oblysy,
Arqalyq qalasy, Arqalyq medısına kolejiniń
bıologıa páni muǵalimi: Syzdyqbaeva Aıymkúl Muratqalıqyzy