Til negizi - oı damytý
Til negizi - oı damytý
Til adamzattyń bir - birimen pikirin, túsinýin qamtamasyz ete kelip, tildik qarym - qatynasty is júzine asyrady.
Halqymyz mándi sóıleıtinderdi, «sózi mirdiń oǵyndaı eken» dep dáripteıdi. Al Júsip Balasaǵun «aqyl - oıdyń kórki – til, tildiń kórki – sóz» dep aıtqan eken.
Qazirgi tańda oqýshylardyń jeke erekshelikterin eskere otyryp, dara qabilettigin damytýǵa múmkindik beretin baǵdarly bilim berýge jol ashatyn Memlekettik jalpyǵa birdeı bilim berý standartyna sáıkes oqytý mazmunyn qoǵam talabyn eskerip, jańartý qajettigi - oqýshylardy aýyzsha jáne jazbasha sóıleýge, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge, óz betinshe mindetti jáne múmkin deńgeılerdi ıgere bilýge úıretýdi kózdeıdi.
Til damytý jumysy – kúrdeli de tvorchestvolyq proses. Bala tilin damytýda basty nazar aýdarylatyn – olardyń oryndaǵan jattyǵýlardyń mazmundylyǵy, júıeligi, anyqtyǵy, mánerligi, tazalyǵy, órnekteı, túrlendire alýshylyǵy jáne gramatıkalyq, orfografıalyq, pýnktýasıalyq, orfoepıalyq qatesizdigi.
Til damytý - oıdyń jumysyna negizdelip, oılaýdy iske asyrady. Kóptegen zertteýlerge qaraǵanda, nashar oqıtyn balalardyń kópshiliginiń tilderi nashar damyǵan, oılaryn durys jetkize almaıdy. Kerisinshe, tili jaqsy damyǵan bala oıyn da dál, sheber jetkizedi, oqýy da oıdaǵydaı meńgeredi, olardyń tabıǵat pen qoǵamdaǵy kúrdeli baılanystardy durys taný múmkindikteri de mol bolady. Tildi meńgerý barysynda bala qorytyndy jasaıdy, jalpylaý, naqtylaý, abstraksıalaý sıaqty oılaý operasıalaryn qoldanady.
Sóıleý arqyly bala tek basqa adamdarmen qarym - qatynas jasap qoımaıdy, sonymen birge aınalasyn da tanıdy. Sóıleýdi meńgerý - shyndyqty meńgerý. Til damytý úsh salaǵa bólinedi: 1. sózdik jumys; 2. sóz tirkesi jáne sóılemmen jumys; 3. baılanystarda sóıleýge úıretý jumysy. Bul jumystar bir - birimen baılanystyryla, qatar júrgiziledi. Ásirese baılanystyra sóıleýge úıretý jumysynda qalǵan ekeýinde úırengen bilim, ıkemdilik, sheberlikteri ushtasady, ıaǵnı oılaý, júıeleý, tekst qurastyrý, materıal jınaý, orfografıalyq sheberlikteri iske asyrylady.
Jalpy sóıleý degenimiz ózi adamnyń oıyn, bilgenin, sezimin ekinshi bireýge jetkizý úshin, ıaǵnı qarym – qatynas jasaý úshin til arqyly baılanysý bolyp tabylady.
Til damytý balaǵa tek jattyǵýlar men mazmundama, shyǵarma jumystaryn oryndaý arqyly ǵana emes, sonymen qatar sóıleý balanyń ózin kórsetetin quralyna aınalyp, ony qýantyp kóńilin sharyqtatatyn bolýy kerek. Balalardyń oıyn damytý úshin negizinen mynadaı jumystar iske asyrylady.
1. Baqylaý, til damytýdyń qaınar bulaǵy. Baqylaý arqyly jınaǵan materıaldaryn sóılemder, mazmundama, shyǵarma etip jazýǵa, sol sıaqty túrli jattyǵýlarǵa paıdalanady.
2. Shyǵarma jazdyrý. Sh. Káribaev:« Shyǵarma jazdyrý jumysy oqytýshynyń únemi basshylyq etip otyrýyna talap etedi. Oqýshylarmen tıisti áńgime júrgizip, baıqap surastyra otyryp, shyndyqqa úılesetin, shamasy keletin, jaqsy biletin materıaldy jazdyrǵan durys» - deıdi.
Bastaýysh mektepte júrgiziletin til damytý jumysy mynadaı maqsattardy kózdeıdi: 1. Oqýshylardyń baıqaǵyshtyq, oılaý qabiletteri men tilin, dúnıetanymyn damytý, ár nárseni salystyra taldap, óz betimen qorytyndy shyǵara bilýge úıretý.
2. Qazaq ádebı tili normasyna saı, óz sezimin, oıyn durys jazyp bere alatyndaı daǵdylap berý.
3. Ana tilin súıýge, onyń altyn qoryn, tamasha syryn, kórkem de názik sóz baılyǵyn qoldana bilýge tárbıeleý.
4. Jazý tilin damytýǵa septigi tıetin mazmundama men shyǵarma jumystarynyń ońaı da tıimdi túrlerin iriktep usyný.
Til adamzattyń bir - birimen pikirin, túsinýin qamtamasyz ete kelip, tildik qarym - qatynasty is júzine asyrady.
Halqymyz mándi sóıleıtinderdi, «sózi mirdiń oǵyndaı eken» dep dáripteıdi. Al Júsip Balasaǵun «aqyl - oıdyń kórki – til, tildiń kórki – sóz» dep aıtqan eken.
Qazirgi tańda oqýshylardyń jeke erekshelikterin eskere otyryp, dara qabilettigin damytýǵa múmkindik beretin baǵdarly bilim berýge jol ashatyn Memlekettik jalpyǵa birdeı bilim berý standartyna sáıkes oqytý mazmunyn qoǵam talabyn eskerip, jańartý qajettigi - oqýshylardy aýyzsha jáne jazbasha sóıleýge, shyǵarmashylyqpen jumys isteýge, óz betinshe mindetti jáne múmkin deńgeılerdi ıgere bilýge úıretýdi kózdeıdi.
Til damytý jumysy – kúrdeli de tvorchestvolyq proses. Bala tilin damytýda basty nazar aýdarylatyn – olardyń oryndaǵan jattyǵýlardyń mazmundylyǵy, júıeligi, anyqtyǵy, mánerligi, tazalyǵy, órnekteı, túrlendire alýshylyǵy jáne gramatıkalyq, orfografıalyq, pýnktýasıalyq, orfoepıalyq qatesizdigi.
Til damytý - oıdyń jumysyna negizdelip, oılaýdy iske asyrady. Kóptegen zertteýlerge qaraǵanda, nashar oqıtyn balalardyń kópshiliginiń tilderi nashar damyǵan, oılaryn durys jetkize almaıdy. Kerisinshe, tili jaqsy damyǵan bala oıyn da dál, sheber jetkizedi, oqýy da oıdaǵydaı meńgeredi, olardyń tabıǵat pen qoǵamdaǵy kúrdeli baılanystardy durys taný múmkindikteri de mol bolady. Tildi meńgerý barysynda bala qorytyndy jasaıdy, jalpylaý, naqtylaý, abstraksıalaý sıaqty oılaý operasıalaryn qoldanady.
Sóıleý arqyly bala tek basqa adamdarmen qarym - qatynas jasap qoımaıdy, sonymen birge aınalasyn da tanıdy. Sóıleýdi meńgerý - shyndyqty meńgerý. Til damytý úsh salaǵa bólinedi: 1. sózdik jumys; 2. sóz tirkesi jáne sóılemmen jumys; 3. baılanystarda sóıleýge úıretý jumysy. Bul jumystar bir - birimen baılanystyryla, qatar júrgiziledi. Ásirese baılanystyra sóıleýge úıretý jumysynda qalǵan ekeýinde úırengen bilim, ıkemdilik, sheberlikteri ushtasady, ıaǵnı oılaý, júıeleý, tekst qurastyrý, materıal jınaý, orfografıalyq sheberlikteri iske asyrylady.
Jalpy sóıleý degenimiz ózi adamnyń oıyn, bilgenin, sezimin ekinshi bireýge jetkizý úshin, ıaǵnı qarym – qatynas jasaý úshin til arqyly baılanysý bolyp tabylady.
Til damytý balaǵa tek jattyǵýlar men mazmundama, shyǵarma jumystaryn oryndaý arqyly ǵana emes, sonymen qatar sóıleý balanyń ózin kórsetetin quralyna aınalyp, ony qýantyp kóńilin sharyqtatatyn bolýy kerek. Balalardyń oıyn damytý úshin negizinen mynadaı jumystar iske asyrylady.
1. Baqylaý, til damytýdyń qaınar bulaǵy. Baqylaý arqyly jınaǵan materıaldaryn sóılemder, mazmundama, shyǵarma etip jazýǵa, sol sıaqty túrli jattyǵýlarǵa paıdalanady.
2. Shyǵarma jazdyrý. Sh. Káribaev:« Shyǵarma jazdyrý jumysy oqytýshynyń únemi basshylyq etip otyrýyna talap etedi. Oqýshylarmen tıisti áńgime júrgizip, baıqap surastyra otyryp, shyndyqqa úılesetin, shamasy keletin, jaqsy biletin materıaldy jazdyrǵan durys» - deıdi.
Bastaýysh mektepte júrgiziletin til damytý jumysy mynadaı maqsattardy kózdeıdi: 1. Oqýshylardyń baıqaǵyshtyq, oılaý qabiletteri men tilin, dúnıetanymyn damytý, ár nárseni salystyra taldap, óz betimen qorytyndy shyǵara bilýge úıretý.
2. Qazaq ádebı tili normasyna saı, óz sezimin, oıyn durys jazyp bere alatyndaı daǵdylap berý.
3. Ana tilin súıýge, onyń altyn qoryn, tamasha syryn, kórkem de názik sóz baılyǵyn qoldana bilýge tárbıeleý.
4. Jazý tilin damytýǵa septigi tıetin mazmundama men shyǵarma jumystarynyń ońaı da tıimdi túrlerin iriktep usyný.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Bıologıadan koýchıng sabaq taqyryptarynyń tizimi1) Aýyl sharýashylyq janýarlary. Jylqy sharýashylyǵy jáne onyń negizgi salalary2) Sabaqta aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy paıdalanýdyń tıimdili...
