InfoHub Logo

ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń  Tarıh, arheologıa jáne etnologıa  fakúlteti  stýdentterimen (uıymdastyrýshylar G.Qozǵambaeva, A.Beısegýlova)  onlaın formatynda Kyrshehır Ahı Evrın ýnıversıteti  Ekonomıkalyq jáne basqarý bilimderi fakúltetiniń dekany,  Halyqaralyq qatynastar kafedrasynyń meńgerýshisi profesor  Nur Chetınmen kezdesý bolyp ótti.

Kezinde bir tamyrdan ósip-ónip, keıinnen Syr Ana saǵasynda enshi alysqan búgingi túrik halqy men qara shańyraq – atajurtta qalǵan qazaq halqynyń  tarıhy tereńde. 

Túrkıanyń Tuńǵysh Prezıdenti Mustafa Kemal Atatúrik 1933 jyly 29 qazanda táýelsiz Túrkıa Respýblıkasynyń keleshegi týraly oı qorytty. «Búgin Keńes Odaǵy – dosymyz, odaqtasymyz. Alaıda erteń ne bolaryn búgin kesip eshkim aıta almaıdy. Dúnıe jańa tepe - teńdikke ulasýy múmkin. Mine sol kezde Túrkıa ne isteý kerektigin bilýi tıis. Bul dosymyzdyń qol astynda tili, dini, tegi bir baýyrlarymyz bar. Olarǵa qol ushyn sozýǵa daıyn bolýymyz kerek! Ázir bolý – sol kúndi únsiz kútý emes. Daıyndalǵan jón. Halyqtar buǵan qalaı ázirlenedi. Rýhanı kópirlerdi,  Til – bir kópir... Senim bir  -  kópir... Tarıh -  bir kópir. Tamyr tegimizge  oralyp san qıly oqıǵalarmen sógilgen tarıhymyzdy túgendeýge tıistimiz!» dep aıtqan. Tegi men tili bir, tilegi bir týysqandardyń arasynda qarym qatynasy, aralas - quralasy biraz jyl úzilip qalsa da, birin - biri umytqan joq. Arada qansha ýaqyt ótse de, Atatúriktiń sol zamanda aıtqan tarıhymyzdy túgendeýge tıispiz degen asqaq oılary búginde júzege asýda.  Keńes Odaǵy taraǵan soń, Qazaqstan men Túrkıa elderi keńestik kezeńde úzilip qalǵan  baılanystardy jalǵastyrdy. Qazaq halqy túrik halqymen tarıhy men mádenıeti tamyrlas bolǵandyqtan, ýaqyttyń ózi bul salany qaıta jańǵyrý qajettigin kórsetip berdi. «1991 jyly 15 naýryzda Qazaq KSR-i Prezıdentiniń shaqyrýy boıynsha Túrkıa Respýblıkasynyń Prezıdenti Turǵyt Ozal Qazaqstanǵa tuńǵysh ret resmı saparymen keldi. Osy sapar kezinde N.Nazarbaev pen Turǵyt Ozal Qazaq Keńestik Sosıalısik Respýblıkasy men Túrkıa Respýblıkasynyń  arasynda yntymaqtastyq týraly qol qoıylǵan kelisimde mádenıetteriniń, tilderiniń, rýhanı mura men dástúrlerdiń ortaqtyǵy biriktiretin eki el halyqtarynyń saıası saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, ekologıaly, mádenı, gýmanıtarly, habarlamalyq jáne basqa salalardaǵy uzaq merzimdi negizdegi ózara tıimdi yntymaqtastyqty odan ári keńeıtip, tereńdetýge umtyldy». «1996-1998 jyldary aralyǵynda Qazaqstan men Túrkıa arasyndaǵy mádenı yntymaqtastyqty damytý jónindegi kelisim jasaldy. Bul eki memleketti jaqyndastyratyn basty faktor - eki halyqtyń túbi bir týystyǵy, ótken tarıhynyń ortaqtyǵy, etnolıngvıstıkalyq jaqyndyǵy, geosaıası jáne ekonomıkalyq alǵysharttarynyń birlikti bastaýlary bolyp tabylady. Ia, eki el arasyndaǵy baılanystarǵa saraptama jasasaq túbi bir túrki halyqtaryn baılanystyratyn da tabystyratyn da ortaq máseleler kóp, sonyń biri ǵylymı jáne bilim berý júıesindegi baılanys pen yntymaqtyq bolyp tabylady.  Túrki halyqtarynyń qara shańyraǵy - qazaq halqynyń , elordsy Nur-Sultan qalasynda qurylǵan Túrki akademıasy búginde kúlli túrki álemin zertteıtin arnaıy ortalyqqa aınaldy. Sonymen qatar búginde túrki halyqtardyń oqý-aǵartý júıesin úılestiretin  jumystar da atqarylýda. Sonymen qatar  eki el arasyndaǵy joǵarǵy oqý oryndaryndaǵy jastarǵa bilim berý júıesindegi yntymaqtastyq pen kelisim sharttar aıasynda máseleler tóńireginde «Qazaqstan men Túrkıa arasyndaǵy mádenı baılanystar (bilim berý júıesi) taqyrybynda onlaın formatynda kezdesý boldy.

Kezdesý kirispesinde profesor doktor Nur Chetın ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti – Qazaqstandaǵy  bilim beretin aldyńǵy qatarly oqý orny. Ýnıversıtet álemdik standarttarǵa saı  Ortalyq Azıa keńistigindegi eń iri, qýatty oqý orny bolyp tabylady,  QS World University Rankings reıtingi boıynsha  165 oryndy ıelenip, álemdik eń myqty 200 ýnıversıtettiń qatarynda. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti búginde Túrkıanyń kóptegen joǵary oqý oryndarymen yntymaqtastyq týraly kelisim jasaǵan. Osy negizde magıstrant, doktoranttarǵa eki el tarapynan profesor oqytýshylardyń jetekshilik etý tájirıbesi keńinen óristep otyr. Bir ǵylymı jetekshi Qazaqstannan bolsa, ekinshisi – Túrkıadaǵy joǵarǵy oqý ornynyń belgili ǵalymy bolyp tabylady. Osynyń bári de sizderge halyqaralyq deńgeıde oqyp, zertteýler júrgizýge laıyqty jol ashady. Sonymen qatar jyl saıyn stýdentter, magıstranttar jáne doktoranttardyń  tájirıbıeden ótý sharalary da iske asyrlǵan. Sonymen qatar Túrkıanyń aldyńǵy qatarly joǵarǵy oqý oryndarymen qos dıplomdy baǵdarlama boıynsha jumys jasaý múmkindigi qarastyrylǵan. Máselen, magıstratýrada bilim alýshylar oqýdyń bir jylyn Qazaqstanda, bir jylyn shet eldik ýnıversıtette oqyp, eki oqý ornynan da dıplom alý múmkindigi jasalǵan. Osyndaı aldyńǵy qatarly ýnıversıtette bilim alyp otyrǵan sizder baqyttysyzdar dep aıtty. Memleket tarapynan jastardyń  bilim alýyna, olardyń jan-jaqty damýyna, ózin-ózi kemeldendirýine qajetti jaǵdaıdyń bári jasalǵandyǵyn aıta kele Qazaqstandaǵy bilim berý júıesi men Túrkıadaǵy bilim berý júıesiniń sapasy men utymdy tustaryna toqtalyp ótti. Stýdentter ózderiniń kókeıinde júrgen magıstratýra, doktorantýra boıynsha suraqtaryn qoıyp, Túrkıadaǵy joǵarǵy oqý ornyndaǵy bilim berý júıesi jáne onyń erekshelikteri týraly máseleler tóńireginde tolymdy málimetter aldy. Nur Chetın hanym Túrkıadaǵy bilim berý júıesindegi ózgeristerge toqtalyp ótti. Ol eki el arasyndaǵy yntymaqtastyǵy jarasqan dostastyq qarym-qatynasy eki baýyr eldiń Elbasylarynyń ózara ymyraly baýyrlyq qatynasta ekenin aıtyp ótti.

 İs-shara barysynda Nur Chetın apaıymyz jastyq shaq jyldary, eńbek etken jolyn stýdentterge áńgimelep berdi. Nur Chetın apaıymyz: «Allah mal-múlikti qalaǵanǵa beredi, bilimdi suraǵanǵa beredi!» - dep stýdentterge barynsha bilim alyp damýǵa, ózderin damytýǵa jigerlendirdi. Kezdesý sońynda stýdentter alǵysyn bildirip, jyr shýmaqtaryn arnady.

Túrkıamen keń kólemdegi memleketaralyq qatynas ornatý - Qazaqstannyń halyqaralyq qatynastar salasyndaǵy basty mindetteriniń biri. Eki memleketti jaqyndastyratyn  eń basty  eki halyqtyń túbi bir týystyǵy, ótken tarıhynyń ortaqtyǵy, geosaıası, ekonomıkalyq alǵy sharttarynyń birlikti bastaýlarynda. 

ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti , t.ǵ.k., Qozǵambaeva Gúlnar Bestibaıqyzy

1 kýrs stýdenti: Namazbaı Baqbergen

---