İ. Tús jáne ony jorý

 

1. Avtokólik. Túsinde avtokólik minip bara jatsa—ja- ǵymdy jańalyq. Úlken istegi azyraq úzilis.
2. Aǵa: túsińizde aǵańyzdy kórseńiz—óz-ózińizge kóp se- nimdilik artatynyńyzdy bildiredi.
3. Aǵarǵan saqal—aýrý belgisi.
4. Aǵash alyp bara jatsań—shyǵyn.
5. Aǵash butaý—paıdasy joq isterdi tastap, baqytty ǵumyr keshýge bet burǵanyńyzdy bildiredi.
6. Aǵash jaqsań—zıanǵa batasyń.
7. Aǵash jaryp júrseń—qýanysh.
8. Aǵash kese: túste kórgen aǵash kese qolynan qaıyrly is keletin adamǵa jorylady.
9. Aǵash kesseń—jaqynyńdy joǵaltýyń múmkin.
10. Aǵash satyp alyp júrseń—ósekke qalasyń.
11. Aǵash tasyp júrý—baılyqqa kezigedi.
12. Aǵash ustasy—halyqtyń qamyn oılaıtyn, shyndyq pen aqıqatty ustanatyn adamnyń belgisi. Úlken qyz- mettegi kisini aǵash ustasy retinde kórý—jýyrda qyzmetiniń ósetindigin, saýdager bolsa—saýdasynyń júretindigin nemese aılyǵynyń kóbeıetindigin, bireý- ge qaryzdar bolsa—qaryzynan qutylatyndyǵyn bil- diredi.
13. Aǵash úı: túsińizde aǵash úı kórseńiz jáne ol úı jańa bolsa—túsinigi mol abzal janmen otbasy quratyny- ńyzdy bildiredi. Al eski úı bolsa—aýrýdyń belgisi nemese naýqasyńyzdyń odan saıyn kúsheıetinine jo- rylady.

 

 

14. Aǵash: belgisiz aǵash ashý men yzany bildiredi.  Lı- mon sıaqty aǵashtardy kórý—syrt dúnıesi men ishki dúnıesiniń ádemiligin, bilimi men amalynyń barlyǵyn jáne isiniń sózine saı  ekendigin  bildiredi.  Japyra- ǵy joq aǵash kórý—ýaıym men qýanysh. Japyraǵy bar aǵash kórý—uzaq ómir, dáýlet. Aǵashtyń ústinde jatqanyn kórse—bala-shaǵasy kóp bolady. Aǵashtyń ústinde tursa—qorqynyshynan qutylady. Kimde-kim túsinde aǵash ekse jáne ol aǵash kókteı bastasa—ol adam úılenedi. Al jemisi joq aǵashtar qadirsiz, dúnıe-múlki joq adamdy bildiredi. Óz baqshasyna aǵash otyrǵyz- ǵan adamnyń kóp perzenti bolady jáne olardyń ómiri sol aǵashtardyń uzyndy, qysqalyǵyndaı bolady. Halyqpen birge aǵashtyń kóleńkesinde otyrǵanyn kór- se—tús kórgen adamnyń Quran jáne súnnetke uıyǵany úshin Allanyń razylyǵyn alatynyn bildiredi. Aǵash- tyń butaqtary—baýyry men týǵan-týystardy bildi- redi. Bir aǵashtyń butaqtary kógerip, kóbeıgenin kórý—baýyry men týystarynyń kóbeıetinine jo- rylady. Al azaıatyn bolsa, olardyń da azaıatynyn bildiredi. Bireýdiń aǵashyn kesse, úıinen bireý uzaqqa ketedi. Bir aǵashtyń butaǵynyń qýrap qalýy—týys- tarynan bireýiniń óletinin bildiredi. Eger ol aǵash bireýdiki bolsa—sol adamnyń týystarynan bireý óledi. Eger túsinde bireýdiń butaq berip jatqanyn kórse, ol—adam balalarynyń malynan paıdalana- tynyn bildiredi. Aǵashtyń astynan japyraq jınap júrgenin kórse—bolashaqta mal-múlikti bolady dep jorylady. Aǵashtan jemis jınap  júrý—urpaqtyń, al ártúrli jemis jınap júrý—rahat ómir men uzaq ǵumyrdyń belgisi.
15. Aǵashtar kórmek—barlyǵy da mal, bul aǵashtardyń

túri, hali adam tabıǵatynyń halinshe bolar.

16. Aǵashtyń gúli: aǵashtyń gúldegeni jaqsylyqqa jáne qalaǵan nárseleriniń oryndalatynyna jorylady. Túsinde aǵashtyń gúlderiniń jınalǵanyn kórý—jaq- sylyq bolsa da, aǵashtyń ústinde turǵannan artyq emes.

 

 

17. Aǵashtyń japyraǵy: túste aǵashtyń japyraǵyn kó- rý—kóbinese súıinshige jorylady. Biraq, injir aǵa- shynyń japyraǵy qaıǵyǵa jorylady.
18. Aǵashtyń qabyǵy: túsinde aǵashtyń qabyǵyn kórse, qolyndaǵy mal-múlikke eshkimniń qol suqpaıtynyna jáne jora-joldastarynyń arasynda syıly bolaty- nyna jorylady.
19. Aǵashtyń qurty: túsinde aǵashtyń qurtyn kórý— týystaryńyzben arańyzda kelispeýshilik nemese ósek-aıańǵa ilinip júrgenińizdi, biraq sizdiń oǵan kó- ńil aýdarmaǵanyńyzdy bildiredi. Aǵashtyń qurtyn kórý—sizge bireýlerdiń qastandyq jasaǵysy kele- tinderdiń bar ekendigin bildiredi. Sondaı-aq dushpan- daryńyzdyń sizge jamandyq jasaǵanyn estip, maza- syzdanatynyńyzdy bildiredi.
20. Aǵza: túsinde aǵzalarynyń biri artyq bolsa—baılyq. Kókirek kórý, minez-qulyq pen ádetti, san kórý— jeńil-jelpi qıynshylyq.  Moıyn   kórý—jaǵym- syz áreketter. Tize kórý—otbasyndaǵy qıynshylyq. Qol—tabysty, qýanyshty, ǵashyq bolýdy bildiredi. Quıryq—ul balańyz bolatynyna jorylady. Qas— dúnıeńizdiń artatynyna jáne uzaq ómirge  joryla- dy. Emshek kórseńiz—qyz bala týylatynyn bildiredi. Synǵan aıaq nemese kesilgen aıaq kórseńiz—tarshylyq- ty bildiredi. Túsinde aıaǵyn joryǵan jaqsylyqqa jo- rylady.
21. Aǵyn sý—shyǵyndaný.
22. Aǵyn sý—ómirdiń belgisi. Aǵyn sýdyń basyn kórý, bereketti ómirdiń, erigen qardan móldir sýdyń aqqa- nyn kórý—baqytty ǵumyrdyń belgisi. Ózen sýdyń jaı aǵyp jatyp, birden tartylǵanyn kórse, aýrýdan bas almaıtynyn, al sýdyń sel sıaqty qatty aǵyp jatqa- nyn kórý ómirdiń ókinishpen ótetinin bildiredi. Aryq- tan las nárseniń ne qan aqqanyn kórý—jamandyq pen qaıǵynyń belgisi dep jorylady.
23. Adam ata (á.s.)-dy kórý—tús kórgen adamnyń bir kúná istegenin bildiredi, kúnásine táýbe etýi kerek. Adam paıǵambardy óz keıpinde kórgen adam qabiletti bolsa,

 

ákim bolady, eger ǵalym bolsa, adamdar onyń biliminen paıdalanady. Adam (á.s.)-nyń ózimen sóıleskenin kór- se—ǵalym bolady. Keıbir tús jorýshylar: «Adam (á.s.)- dy túsinde kórgen adam dushpandardyń sózine aldanyp jeńiledi, biraq sońynda qaıtyp rahatqa qaýyshady» deıdi. Adam (á.s.)-dy kórý—birge bas qosatynyna, keı- de urpaǵynyń kóbeıetinine jorylady.

24. Adam óltirý: túsinde bir kisini óltirý—ol kisige jasaı- tyn jaqsylyqty, óziniń óltirilgendigin kórý—ómir jasynyń uzaqtyǵyn bildiredi. Bir top adamnyń sizdi óltirýi—qyzmetińiz ben abyroıyńyzdyń ósetindigin bildiredi. Túsinde balasyn óltirgendigin kórý—halal tabys. Tanymaıtyn bireýdi óltirý—dushpanynan ústin bolyp, jaýyn jeńedi. Óz-ózine qol jumsaý—táýba etý. Eger áıel kisi túsinde kúıeýin óltirgendigin kórse—oǵan jala jabylady. Adam óltirgen qyzmetkerdi kórý— qajylyqty murat etken adam muratyna jetedi, aýrý kisi bolsa—aýrýynan saýyǵady. Bireýdi óltirseńiz— qanshama jyldardan beri tappaı joǵaldy degen ada- myńyzdan habar alasyz. Bir adamdy kóz aldynda óltirse, ol adamdy tanıtyn bolsańyz—sol adamnyń qolǵabysy tıedi, tanymaıtyn bolsa, istegen isine óki- nedi. Eger basqa bir adamdy óltirgenin kórse jáne óltirgen adam tanysy bolsa—ol kisi uzaq ómir súredi.
25. Adam óltirýshi: túsinde bul qylmysty isteý nemese bir

qylmyskerdi kórý jaqsylyqqa jorylady.

26. Adam túsinde óziniń boıyn qysqa kórse—mártabasy- nan túser, boıynyń qysqalyǵyn kóp kórse—ómiriniń qysqalyǵy, adamnyń kókiregi—meıirbandyǵy.
27. Adam: kimde-kim túsinde tanymaıtyn jáne esh jerde kórmegen adamyn kórse, ol—Alla taǵala kórsetken sol adamnyń nápsisi. Eger sol adamǵa jaqsylyq jasaǵanyn kórse, ol—óziniń áreketiniń kórsetkishi. Eger eki adam kórse—qorqynyshtan qulan-taza arylady. Eger úsh adam kórse—kúnálardan saqtaný kerektigin bildiredi. Bedeldi adamnan kóılek alǵanyn kórse, sonyń ornyna taǵaıyndalady. Eger ol adamnan jip alǵanyn kórse, ol adammen arazdasyp qalady. Túsinde adamdy uryp-

 

 

soǵý—úıińizde keleńsiz jaǵdaı bolatynynyń belgisi. Adamdy jaralaý—joǵalǵan zatynyń tabylatynyna, adamǵa járdem berý—tús kórgen adamnyń bos nársemen aınalysatynyna, adamdy taspen urý—jumysynda ne- mese saýda-sattyqta joly bolmaıdy dep jorylady. Adamǵa nan berse—naýqastanady, aqsha berse—ósek- aıańǵa dýshar bolady, adamdy renjitse—kúmándi bolý- dan qutylady.

28. Adamnyń aıaǵy: adamnyń aıaǵy jasyl túske boıalǵa- nyn kórgen adamnyń malyna kesir tıedi. Jalańaıaq júrgen adamǵa báleket keledi. Túsinde bir adamnyń aıaǵyn jegenin kórgen adam týra jolǵa túsedi. Kimde- kim aıaǵynyń tasqa aınalǵanyn kórse, aıaǵynyń bireýi- nen aırylady. Aıaǵynyń kesilgenin kórgen adamnyń malynyń jartysy qoldan ketedi. Eki aıaq—ata-ana- nyń belgisi. Aıaǵynyń úlkeıgenin jáne saýsaqtary- nyń kóbeıgenin kórý—molshylyqqa kenelýdiń belgisi. Eki aıaǵynyń kesilgenin kórý—mal-múlikten aırylý- dyń nemese o dúnıelik bolýdyń nyshany. Kimde-kim bir aıaǵynyń uzarǵanyn kórse—saparǵa shyǵady. Eger baı bolsa—aýrýǵa shaldyǵady. Túsinde tórt aıaqty bolǵanyn kórý—kedeı bolsa, saparǵa shyǵyp, oǵan ol jerde járdem beriletinin bildiredi.
29. Adamnyń basyn kórmek—basshy bolmaq.
30. Adamnyń denesi: deneniń tazalyǵy men qýattylyǵy— dinge beriktiginiń belgisi. Denesiniń balshyqqa nemese temirge aınalǵanyn kórse—óledi. Deneniń semizdigi men úlkendigi—mal-múlkiniń, bedeliniń artatynyn, álsizdigi men kishiligi—bilimi men mal-múlkiniń azdy- ǵyn bildiredi. Túsinde denesiniń semirgenin kórgen adam- nyń mártebesi ósedi.
31. Advokat. Eger túsińizde sizdi jaqtap jatqan advokat kórseńiz—aldyńyzda kútip turǵan eleýli problema- nyń sheshýin tabatyn jan sizdiń jaqyn dosyńyz bol- maq. Alaıda keı dostaryńyzdan jaýlaryńyzǵa qara- ǵanda kóbirek zıan shegesiz.
32. Azan aıtý: túsinde azan aıtý—haj aıynda hajǵa ba- rýdy bildiredi. Azan aıtý—kóbinese shynshyl habar-

 

dy bildiredi. Azan, zikir aıtqanyn kórgen adamnyń daýsy ádemi bolsa jáne adamdar ony qulaq salyp tyńdap tursa—bedeldi adamdarmen birge bolady. Túsinde tóseginde jatyp, azan aıtqanyn kórý—týǵan- týystarynyń eń jaqyndarynyń bireýi óletinin, kórshisiniń úıinde azan aıtqanyn kórý—kórshileriniń bireýinen kúmándanatynyn, kósheniń ortasynda nemese bazarda azan aıtqanyn kórý—kedeılikti bildiredi.

33. Azanshy—jaqsylyqqa shaqyratyn kisini bildiredi.
34. Azý tister—jaqyn týystary, joǵarǵy tister—er qa- ryndastary, tómengi tister—áıel qaryndastary.
35. Aı—baq-dáýlet, murat, qýanysh.
36. Aı, kún kórse, ıakı kórip, mashaıyhty, ulyqtardy kór- se—bir bala kórip, ıakı qaryndastarynan jaqsylyq jáne dáýletke jeter.
37. Aıdahar kórse—óńinde bir myqty bastyqty kóredi.
38. Aıdahar: naýqas adamnyń túsinde aıdahar kórýi— jaqsy emes. Áıel túsinde aıdahar týǵanyn kórse—ál- siz bala týady, óıtkeni aıdahar jer baýyrlap júredi. Óziniń aıdahar bolǵanyn kórgen adamnyń ómiri uzaq bolady. Aıdahardyń etin jese—malǵa ıe bolady. Kóp basty aıdahar kórý—onyń árbir basynyń báleket ekenin bildiredi.
39. Aıdaharǵa, arystanǵa, jolbarysqa, barysqa ne múıiz- tumsyqqa minip júrse—barlyq jaýlaryn tize búk- tiredi.
40. Aıly kesh—mahabbattyń bastalýy.
41. Aına kórse—jumysynda úzilis bolady.
42. Aıran tógilip qalsa—dertti bolý.
43. Aıran ishseń—kóńiliń kóteriledi, jolǵa shyǵý.
44. Aıýb paıǵambardy kórse—bir renjý záhmatpen áýre bolar hám maly keter, balalary óler, aýrý záhmatynan buryn, budan soń jáne Alla taǵala burynǵysynan da artyq murattarǵa kezdeser.
45. Akrobat—táýekel etip bastamaq jumystan bas tart- qanyńyz jón edi. Eger túsińizde ózińiz akrobattyqpen aınalysyp júrseńiz—saq bolyńyz. Dushpandary-

 

 

ńyz kúshine enedi. Eger jas qyz óziniń akrobat ekenin kórse—jigitterdiń kózi tek sizde bolmaq.

46. Akýla—kútpegen dushpandyqtan saqtaný kerek.
47. Akýla qýyp júrse—kezdeısoq sapardan bas tartqa- nyńyz jón.
48. Akýsher. Bul tús óte aýyr aýrýdy boljaıdy. Eger jas qyz akýsherka kórse—úreı men qıynshylyqtar kútip tur.
49. Aq boz at kórseń—isiń ońalady.
50. Aq bulttardyń kóshýi—jolǵa shyǵý.
51. Aq eshki—alda atqarylar jumystar.
52. Aq kepter—zor tabys, dostaryńyzdyń adaldyǵyn bil- diredi.
53. Aq kıim kórseń—jol júresiń.
54. Aq kóılek kıseń—qýanasyń.
55. Aq qaǵaz—dostyq belgisi.
56. Aq qoılar kórse—kóp jamaǵat bolar.
57. Aq qoıan ense—qys qatty bolady.
58. Aq nan jeseń—kiris kiredi, aýyryp júrgen bolsań— jazylasyń.
59. Aq ógiz—ómirdiń eń bıik shyńyna shyǵý.
60. Aq saqaldy qarıa kórseń—isiń alǵa basady.
61. Aq tústi kıim kıse—o dúnıede de, bu dúnıede de syı- qurmetke bólenedi.
62. Aq úırekter aýyldaǵy úı aınalasynda júrse—jaqsy ónim jınaýdyń belgisi.
63. Aq sharap quıyp tursań—qýanysh.
64. Aq shulyq—ólim belgisi.
65. Aqshańqan bulttar—kiris.
66. Alqyzyl gúlder—qýanysh, kóńildi keshter.
67. Alma—qýanysh belgisi.
68. Alma aǵashy—qýanyshty jáıt.
69. Alma, almurt kórseń—lázzatqa kenelesiń.
70. Almurt jeseń—rahat tabý, qýaný.
71. Altyn aqsha—mańyzdy is.
72. Altyn kórseń—úlken adamdardyń shapaǵaty tıedi.
73. Altyn men kúmis—baılyq.

4-0185

 

 

74. Altyn men kúmistiń synyǵy—paıdaly bilimge, shyn- shyl dos pen ózine teń áıelge, qaıyrly perzentke jo- rylady.
75. Altyn saqına—úılený toıy bolatynyn bildiredi.
76. Altyn táj—istegi ózgeriske bastaıdy.
77. Altyn—amandyq pen úmittiń, sondaı-aq qýanyshtyń, rızyqtyń, ıgi istiń belgisi, sonymen qatar qaıǵydan arylý, bala-shaǵa, bilim, týra jolǵa jorylady. Taza altyn men kúmisten jasalǵan buıymdar—yqylasty, pák nıetti, kelisim men týra sózdiń belgisi. Túsinde altyn bilezik kórý—syı-qurmetińiz ósedi nemese tús ıesiniń qolyna mıras keledi. Altyn sanaý—ýaqytsha naýqastyń belgisi. Altyn saǵat—ósek-aıańǵa ilinesiz. Altyn júzik—dostaryńyzdan jamandyq kóresiz. Al- tyn shynjyr—óte mańyzdy qupıalaryńyz bar eke- nine jorylady. Altyndy jamandyqqa jorıtyndar da bar.
78. Alfavıt: túsińizde alfavıt oqyp jatqanyńyzdy kór- seńiz—úlken adam sıaqty áreket jasaǵanmen, bala sıaqty bas tartý kerektigin bildiredi.
79. Alhory—tańyrqaý.
80. Alyp júrseń—kóz jasyna tap bolarsyń.
81. Álbom kórseń—jańa tanystyq belgisi.
82. Amanat: túsinde bir adamnyń amanatty ólgen adamǵa bergenin kórse—ol adam syryn bireýge aıtatynyn bildiredi. Túsińizde amanatty saqtaı almaıtyn adam- ǵa berseńiz—syryńyz ashylady. Kimde-kim túsinde áıeline bir nárse amanat etip bergenin jáne ony áıeli- niń saqtaǵanyn kórse—áıeli júkti bolady.
83. Amandasý—paıdany, saýda-sattyqtaǵy tabysty jáne aqıqatty ustanýdy bildiredi.
84. Ana túıe (ingen) kórý—qatyn bolady.
85. Ana: anasynyń dúnıege ózin alyp kelgenin kórgen adam naýqas bolsa, aıyǵady. Eger deni saý bolsa, keń peıildiligin bildiredi. Eger baı bolsa, qıynshylyq kóredi, kedeı bolsa, baı bolady. Anasymen sóılesse— qýanyshty habar alady. Anasyn urý—aýrýdyń belgi- si. Anasymen bir jerge barǵanyn kórse nemese birge

 

 

otyrsa—baqyt pen qýanyshty bildiredi. Anasynyń jylap júrgenin kórý—úlken qaıǵyny bildiredi. Qaı- ta anasynyń qarnyna kirý—súıgenine qaýyshady.

86. Anar—dúnıe-múlik, keıde áıeldi, keıde bala-shaǵany bildiredi. Jańa pisken anar bolsa—turmysqa shyq- paǵan qyzdyń belgisi. Dámi, ıisi jaman anar kórý— ádepsiz áıeldiń belgisi. Qyshqyl dámdi anar—haram maldy bildiredi.
87. Anekdot. Siz anekdot aıtyp júrgen tús—sizdiń ómi- rińizdiń qońyrqaı tústeri kóptigin bildiredi. Eger jas qyz anekdot tyńdap júrse—ol qyzyq izdep júrgen topqa tap bolady.
88. Ant ishý: túsinde ant ishý nemese ant berý saltanatynda júrgenin kórse—bir zalymnyń sizdi renjitetinin jáne qıynshylyqty bildiredi.
89. Antena—uzaqtan kelgen habar. Úıińizge antena or- natý—uzaqtaǵy dosyńyzdan habar alý nemese kútken isińiz oryndalady. Keı kezde antena jek kóretin adam- men kezdesetinińizdi de bildiredi.
90. Ań aýlaý: túsinde ań aýlasa, dáýletti bolady. Túsinde kıik, taý eshkisin, qoıan jáne zebr kórgen adam mol dáýletke bólenedi. Tazymen ań aýlap júrgenin kórse, senimdilikke jetip, dańqqa ıe bolady. Teńizde qarmaqpen taza balyq aýlaǵanyn kórse—adaldyqpen tabylǵan tabys. Eger áıel adam ań aýlasa, ákesi men kúıeýiniń malyn qorǵaıtynyn bildiredi. Tazy ıtter- diń qalaǵa kirýi—jumyssyzdyqty bildiredi. Arystan, qabylan sıaqty ańdardy aýlaý—dushpandaryńyzdy jeńip, isińizdiń ońǵa basatynyna jorylady.
91. Apıyn—jaqsylyqqa jorylmaıdy. Apıyn iship, shalqaıyp jatqanyn kórse, ólimi jaqyn ekenin bil- diredi. Apıyn isteý úshin ónimin jınap júrgen adam ózgeden jamandyq kóredi. Egindikte apıyn talshy- ǵyn jınap júrgenin kórse, ókinishke soqtyrady. Apıyn talshyǵyn qaınatý—jaman adamdarmen ta- nysady.
92. Appaq qarly qys—kóńildiń aqtyǵyn bildiredi.
93. Ara kórseń—qaýipti adamǵa kez bolasyń.

 

 

94. Ara. Qol aramen aralaý—alda sizdi kóp is pen shattyqqa toly otbasylyq ómir kútip tur. Úlken ara kórseńiz—siz úlken qyzmette bolyp, eleýli adamǵa aınalasyz.
95. Aral kórseń—molanyń belgisi.
96. Aralastyrý: túsinde eki nárseni bir-birine qosyp ara- lastyrý—kúmándi, kúdikti isterdi bildiredi.
97. Arqa. Eger jalańash arqany kórseńiz—senimińizdi nemese kúshińizdi joǵaltasyz. Mundaı tústen keıin bireýge aqyl aıtýǵa bolmasa aqsha berýge bolmaıdy. Eger bóten adam sizge arqasyn berip ketip bara jatsa— jumys ornyńyzda bireýdiń qyzǵanyshyn týdyryp júrgenińizdi sezdiredi. Óz arqańyzdy kórseńiz—ol sizdiń kez kelgen ortada abyroısyz ekenińizden habar- dar etedi.
98. Arqan kórseń—qıynshylyq.
99. Arpa kórseń—baılyq qazyna.
100. Arpa, bıdaı—azyq-túlikke arzanshylyq bolady.
101. Aryq sıyr—qymbatshylyq.
102. Aryq sıyr kórse—elde asharshylyq bolady.
103. Arystan kórseń—mańyzdy bir qonaq kelýi múmkin.
104. As úıdi kórseń—molshylyq nyshany.
105. Asqabaq jeseń—ishiń ashıdy, ókinesiń.
106. Aspandaǵy ot—bastyqtyń aýysatynyn bildiredi.
107. Aspannan jaýǵan burshaq—ókinishtiń belgisi.
108. Asqana pyshaǵyn kórseń—úıde urys-janjal shyǵady.
109. Asyl tasty saqına—tabys ákeler.
110. At kórse—qurmet, saltanat bolady. Bıe kórse—qur- metti, izgi qatynǵa kezdespek.
111. Atqa miný—arman-tilegi oryndalady, baılyǵy arta- dy.
112. Atqa minip, kókpar tartsa—táýir qyzmettiń tizginin ustaıdy.
113. Aýzynan hár nárseni shyǵar kórse—sózge dep joryla- dy, aýyzǵa kirse—ryzyǵy molaıady.
114. Aýzyńnan sý tókseń—bireýdi renjitesiń.
115. Aýla kir-qoqysty bolsa—tabysqa kenelesiń.
116. Aýla taza bolsa—qýanysh.
117. Aýrýhana kórseń—unamsyz nárse joǵalady.

 

 

118. Aýrýhanada jatsań—járdem keledi.
119. Aýyra qalsań—kerisinshe, densaýlyǵyń jaqsarady.
120. Ashtyq. Túsińizde qarnyńyz ashsa—jaqsy emes. Úıi- ńizde de, túzde de janyńyz jaı tappaıdy, al qos ǵa- shyq bas qossa—olardyń otaýy berik bolmaıdy.
121. Ashyq aspan—kóńildiń kóterilýi.
122. Ashyq tereze kórseń—ókinish nyshany.
123. Ashytqy kórse—aqshaǵa keneledi.
124. Ashshy jemis kórý—qaıǵy, kúıinish.
125. Aıý—aqymaq dushman bolady.
126. Aıýdy kórse—kóldeneń oljaǵa kezigedi.
127. Aıaǵy kir bop júrse—muńaıady.
128. Aıaǵyń jalańash qalsa—jaqynyńdy joǵaltýyń múm- kin.
129. Aıaz ben sýyq—báriniń túbi jaqsylyq bolady.
130. Aıaq kórý—mal bolady hám maǵıshat tirshiligi.
131. Aıaq. Qyz óziniń ádemi ári taza aıaǵyn kórse—baqytty bolashaq pen senimdi dostar. Eger úsh nemese odan kóp aıaq kórse—sizdiń josparyńyzdyń tym kólemdiligin jáne onyń bári sátti bola bermeıtinin habarlaıdy. Eger boıjetken túk basqan aıaqty kórse—ol óz kúıeýiniń qojasy bolmaq.
132. Aıaqsyz qalsań—isiń tabysty bolady.
133. Aıaqtyń semip qalýy—saıahatqa shyǵýdyń belgisin ta- nytady.
134. Ádilqazy. Ádilqazy alqasynda júrgenińiz túsińizge engen bolsa, bul ómirde kóp nársege kóńilińiz tolmaı júrgenin bildiredi.
135. Áıel adam eki jigitpen uıyqtasa—nekesi tıimdi bola- dy.
136. Áıel bosanyp júrse—baqyt, jaqsylyq.
137. Áıel erkekpen súıisse—densaýlyq belgisi.
138. Áıel kórseń—sáttilik belgisi.
139. Áıel qarbyz jep júrse—bala kóteredi.
140. Áıel ózin saqaldy kúıde kórse—kútken nársesin alady.
141. Áıel kebisi—sál-pál qorqynysh.
142. Áıel túsinde kúıeýin uryp júrse—kiris keledi.
143. Áıelder túsinde kir jaısa—utym bolady.

 

 

144. Áıelderdiń bas qosqan ortasy—artyna ósek-aıań erý.
145. Áıeldiń túsinde symbatty er adam kirse—qurmetke ıe bolady.
146. Áınek kórseń—qorqasyń.
147. Álgi adam túsinde bireýdi ursa—dushpanyna bánde bo- lar, egerde óltirse—muratyna jeter.
148. Álgi adam ústine jaqsy kıimder kıse, bul—hám mártebe. Kóńili hosh ýaqyt bolǵandaı bir is bolsa kerek der.
149. Ámıan. Eger túsińizde aqsha toly ámıan kórseńiz— janyńyz tynysh, baqytty ómir súresiz.
150. Ámir berý: Ibn Sırınniń kózqarasy boıynsha, túsin- de ámir berý—qaıyr men tabysty, nan kes dep ámir bergenin kórý—qyzǵanshaqtyqty, bir adamnan nan daıynda degen ámir alý—ol adamnyń joly bolaty- nyn bildiredi. Bireýden bıdaı sat degen ámir alý adam ryzyq alatynyn, tur degen ámir alý—úılenýdi, tu- ryp jýyn degen ámir alǵanyn kórý—táýbe etý kerek- tigin bildiredi.
151. Ártis. Túsińizde ártis kórseńiz—lázzat pen shattyqqa bastamaq. Al eger ózińizdi ártis rólinde kórseńiz— jaqyn kúnderi kún kórý úshin úlken kúsh jumsaýǵa týra keledi. Biraq qobaljymańyz, etken eńbegińizdiń jemisi de orasan bolmaq.
152. Átesh, tańerteńgi átesh daýysyn estý—jaqsy belgi. Eger siz jalǵyz basty bolsańyz, bul tús erte turmys qurýdy jáne baqýatty úıdi bildiredi.
153. Áteshter tóbelesip jatsa—siz otbasyńyzdy janjal- dasyp, tastap ketesiz.
154. Áteshtiń túnde aıqaılaýy—qaıǵy ákeledi.
155. Áýeli qaısy adam túsinde atqa minip júrse, sol attan jyǵylmaı, ózi túsip tursa—jaqsy bolady, at murat der. Sol adam muratyna jetedi dep aıtady. Baǵanaǵy attan jyǵylyp ketse—jaqsy emes der, azyraq qater bolsa—kerek der.
156. Áshekeı buıym. Eger áıel áshekeı buıymdy syılyq alyp jatsa—ony súıikti kúıeý, keremet úı-jaı kútip tur.
157. Baǵaly zattar taýyp alsań—isińde sáttilik molaıar.

 

 

158. Bazar:  túste   bazar   kórseńiz—meshitke    joryla- dy. Keıbir tús jorýshylar túste bazardy kórýdi— dúnıe-múlik dep joryǵan. Sondyqtan úlken bazar kórse—onyń jalpy jaǵdaıy jaqsaryp, dúnıesi kóp bolady. Al taǵy bir basqa tús jorýshylar túste ba- zardy kórýdi—qaıǵyny, qıynshylyqty bildiredi dep joryǵan. Kitap   bazaryn   kórse—týra   jol- men júrip, táýbe etedi jáne jamandyqpen kúresý kerektigin bildiredi. Dári-dármek bazaryn kórse— qýanysh. Mata bazary—ar-namys, bılik. Qarý-jaraq bazary—qýanyshqa, perzentke jorylady. Jún sa- tylatyn bazar—rızyq pen paıda. Balyq satylatyn bazar—adal tabys, týǵan-týystarymen bas qosady. Bazarda eshteńe satylmaı bos turǵanyn kórse— qulshylyǵyndaǵy kemshilikti, dinı ámirlerdi oryn- damaı júrgenin bildiredi. Eger bazarda barlyq nárse tolyp turǵanyn kórse—tús kórgen adamnyń seniminiń kúshtiligin, árbir isin ıslamnyń sharttaryna laıyq túrde sheshetinin, Allanyń shynaıy quly ekendigin bildiredi. Bazarda kedeı adamdy kórip, ony qasyna shaqyryp, oǵan qajetti zatyn satyp alyp syıǵa tartsa—jany jumaqta bolatynyna   jorylady. Atqa minip bazardan ótse—muratyna jetedi. Bazar- dyń ortasynda namaz oqyǵanyn kórse—úılengen bolsa, perzentti bolady, boıdaq bolsa—úılenetinin bildiredi. Bazarǵa baryp bos qaıtqanyn kórse—úmit etken nársesi oryndalmaıdy.
159. Baıqus: urǵashy   baıqus—qaıyrsyz,   satqyn   adam.

Baıqustyń baqyraýy—qıynshylyq pen ólimniń belgisi. Baıqusty óltirý—dushpanyn jeńý, baıqusty torǵa qamaý—qaýiptiń belgisi, baıqusty úıinde kórý— sol úıden bireý aýyr naýqastanady.

160. Baılaný: túsinde eki qolynyń bir-birine baılanyp qalǵanyn kórý—álsizdiktiń belgisi. Qolynyń jippen bir jerge baılaýly ekenin kórý—jaqsy emes. Túsinde qoly nemese aıaǵynyń bir jerge baılanǵanyn kórgen adam ózdiginen jumysyn tastaıdy nemese óz erkimen erkindigin shekteıdi.

 

161. Baılaý: túsinde bir nárseni baılaý—jaqsy emes. Adamdy baılaý, sizdi kóre almaıtyn adamdardyń kóbeıetinine, biraq sizge jamandyq isteı almaıtyny- na jorylady. Janýardy baılasańyz—aqsha tabý úshin jumsaǵan kúshtiń barlyǵy bosqa ketedi. It baılaý— qandaı da bir is úshin qýanyp, artynan renjıtinińizdi bildiredi. Dushpanyńyzdy baılasańyz—aram jolmen kóp aqsha tabasyz. Keıbir tús jorýshylar adam erkin bolǵany úshin ony erkindiginen aıyrý jaqsylyqtyń nyshany emes, biraq jan-janýarlardy baılaý qaıyr- ly is dep biledi.
162. Baılyq: túste baılyqqa kenelý—qýaný, ryzyqqa bólený, molshylyq.
163. Baqa—oqys, ońaı olja.
164. Baqsha: túsinde baqshany rettep júrý—uzaq ómir. Jemis aǵashtary men gúldermen bezendirilgen baq- shany kórý—boıdaqtar úshin qaıyrly bolady, ol—úılenýdiń belgisi. Óz úıiniń baqshasyn kórý— senimdilik, ári tazalyq jáne mal. Baqshadan gúl jınaý—istep júrgen isińizge járdem berilmeıdi. Baqshaǵa aǵash otyrǵyzý—baqytty ómir súrý. Baqshany sýǵarý—qıynshylyqtan qutylý. Baqshada jer aýdarý, qýraǵan baqsha kórý—istegen kúnási úshin tutqyndalýdy bildiredi.
165. Baqshanyń dýaly: túsinde baqshanyń aınalasynyń dýalmen qorshalǵanyn kórý—istegen isterińizdiń oryn- dy ekenin, eńbegińiz retti bolatynyn bildiredi.
166. Baqyr aqsha—dushpannyń dattaý sózi.
167. Bal—kóbinese jaqsylyqty bildiredi. Nanǵa bal jaǵyp jeý—qıyndyqsyz mol tabysqa jetý. Bal jalaý— úılený. Bal jınaý—jańa tabysty is. Bal satý— qaıǵyly habar. Bal satyp alý—jaqsy nıetińizdiń sa- ýabyn alasyz. Baldy bireýge berý—zıandy is. Dindar adam bal kórse—ıgi ispen dárejesi joǵarylaıdy.
168. Bal arasy: bal arasyn kórýdiń ártúrli jorýlary bar. Bal arasy tabys pen bereketti nemese paıdaly ári adamdardy jaqsy isterimen qýantatyn kisini bildi- redi. Aranyń shaǵyp alǵanyn kórý—qıynshylyqpen

 

 

mal tabý. Bal arasyn óltirgenin kórý—malyna zıan tıedi.

169. Bal arasyn qýyp júrse—paıdaǵa jolyǵady.
170. Bal qurty—kásip etýshi, biliminen paıdasy bar kisi bo- lar.
171. Bala: bala joǵaltqan áıeldi kórý—kóterińki kóńil- kúı. Qyz týylý—joqshylyqtan qutylý. Ul týylý— aýrý men qaıǵydan arylady. Balamen oınaǵanyn kórse—jaqsy habar estıdi. Óziniń bala bolǵanyn kór- se—uzaq ómir súredi. Mektepte balalarmen birge oınaý nemese olarmen saıahatqa shyǵý—otbasy músheleriniń jaqsylyǵyn kóredi. Tastandy balany úıge ertip ke- lý—ol úıge bereke keledi. Jetimder úıinen bala alý— dárejesi kóteriledi.
172. Balaǵattaý: túsinde bireýdiń balaǵattaǵanyn kórse— sol adamnyń kesiri tıedi.
173. Balalar arbasy. Balalar arbasyn kórseńiz—sizdiń ja- qyn týysyńyz sizge úlken syılyqtar syılamaq.
174. Balalardy kórseń—isiń tabysty bolar.
175. Balany súıseń—qýanasyń.
176. Balany túsirip alý—qıynshylyqtan qutylý.
177. Balanyń mashınasy: túsinde balanyń mashınasyn kórý—saparǵa shyǵýdyń belgisi. Balanyń mashınasyn alyp úıine ákelgenin kórý—saparǵa shyǵý úshin daıyn- dalyp júrgenin, balanyń mashınasynyń bos bolǵanyn kórý—úılengen bolsa, balaly bolatynyn, boıdaq bol- sa, úılenetinin bildiredi.
178. Balǵa: túsinde balǵa alǵanyn  kórgen  adam  bereket- ke keneledi. Balǵa satsa—bir  zaty  joǵalady,  al balǵa satyp alsa—baqytty bolady. Balǵamen shege qaǵý—qýanyshty habar estý. Balǵamen bir nárseni syndyrý—oıyn-saýyqtyń,   kóterińki   kóńil-kúı- diń belgisi. Balǵanyń daýsyn estý—bir jerge sha- qyrylatynynyń nyshany. Bir adamdy balǵamen ursa—mártebeli adamnyń kómegi tıedi. Shege qaǵyp jatyp, qolyn uryp alsa—aınaladaǵy adamdardan sógis estıdi. Balǵamen jumys istep jatyp, balǵanyń basy  shyǵyp  ketse—jumysynan  shyǵady,  saýdager

 

bolsa, shyǵynǵa batady, úılengen  bolsa,  ajyrasa- dy.

179. Baldyz: túsińizde baldyzyńyzdy kórseńiz—sizge ja- qyn júrgen adamǵa járdem bere almaıtyndyǵyńyz- dy nemese otbasyna sizdiń áserińizden túsinispeýshilik shyǵatynyna jorylady.
180. Balkon—qaýipti joǵarylaý. Eger qos ǵashyq bir- birimen balkonda qoshtasyp tursa—olar uzaq ýaqytqa, keıde tipti máńgilikke qosh aıtysýy múmkin. Jalpy balkon—shalǵaıdaǵy dostaryńyzdan jaǵymsyz habar alýyńyz múmkin.
181. Balmuzdaq kórseń—sátsizdikke tap bolýyń múmkin;
182. Balmuzdaq: túsinde balmuzdaq jeý—jumysyńyzdyń biraz ýaqyt toqtaıtynyn bildiredi. Balmuzdaq istep jatqanyńyzdy kórý—birge jumys isteıtin jora- joldastaryńyzben ymyraǵa kelý kerektigin oılap júrgenińizdiń belgisi.
183. Balta: baltamen aǵash kesý—ǵashyqtyqtyń tuzaǵyna túsý jáne istelgen qateligi úshin keshirim suraý. Saby joq balta bolsa, otbasyndaǵy kóńilsizdik. Balta ne- mese shabatyn quraldarmen otyn shabý, taqtaıdy joný—úılengender úshin baqytty bolýdyń  belgisi, al boıdaqtar úshin úılenýdi bildiredi. Baltamen adam óltirý—áıel balasy úshin júktilik, al er adam úshin tabys pen jetistik. Jabaıy ańdy baltamen uryp ólti- rý—dushpanyn jeńý. Balta kórý—jumystan shyǵary- lady, baltany qaıraý—urys-keris.
184. Balýan kórý—kúsh-qýatyńyz artady. Kúresshi, boks- shy kórý—ómirdegi kúrestiń qıynshylyǵy.
185. Balshyq: aq jáne jasyl balshyq—naýqastaný, qyzyl balshyq—oıyn, qara balshyq—qaıǵy-muń. Bal- shyqtyń ishinde nemese batpaqta júrý—qaıǵy men qasiret. Balshyqqa kómilip, biraq tunshyqpaǵanyn kórse—basyna kelgen báleketten qutyla almaı- dy. Balshyqtan shyqqanyn kórse—báleden ońaı qu- tylady. Pisken balshyq kórý—adamdardy bir-birimen urystyrý. Pispegen balshyq jegenin kórse—balasy men otbasy úshin mal jınaıdy. Úıin balshyqpen

 

 

sylasa—qıynshylyq bolady. Balshyqtyń ishinde júrgenin kórse—naýqas bolsa, naýqasy uzaqqa sozy- lady. Balshyq istep, odan kirpish ılegenin kórse, jaq- sylyqqa jorylmaıdy. Keıbir tús jorýshylardyń pikirine qaraǵanda, túste balshyq ıleý—urys-keristiń jáne dushpandyqtyń belgisi.

186. Balyǵy bar kól—jaısyz habar.
187. Balyq—qatyndar bolyp jorylady, sany málim mól- sherde bolsa, eger de kóp bolsa, ǵanımat bolady.
188. Balyq jeseń—qanaǵatsyzdyqqa kezigesiń.
189. Balyq iri, kóp bolsa, ol—mol baılyq, mal bolady.
190. Balyq: laı sýdan balyq aýlaý jaqsylyq emes. Taza sýdan balyq aýlap júrgen adam qýanyshty habar estıdi. Úlken balyq aýlaý—paıda men jaqsylyqtyń belgisi, kishkentaı balyq aýlaý—paıdakúnemdik. Sazan balyq ustasa—úılenedi nemese jaqsylyq bolady. Tiri balyqty aýlap, ony jep jatqanyn kórse—kóp tabysqa keneledi. Tiri balyqty jese—ol adam mal-múlikke ıe bolady. Tuzdy balyq—qaıyr jáne mal-múlik. Úlken  balyq  qazyna  men  baılyq, al kishkentaılary qaıǵy men muń. Qasyndaǵy tátti tamaqty jemeı qasyndaǵy sasyq balyqty jese, adal áıelin tastap, zına isteıtinine jorylady. Teńizde ólgen balyqty kórse—armany oryndalmaıdy. Balyqtardyń tátti sýdan teńizge jáne teńizden tátti sýǵa ótkenin kórý—halyq pen úkimet arasyndaǵy kelispeýshilikti bildiredi. Keptirilgen balyq kórse— qıynshylyq bolǵanda járdem alatynyn bildiredi. Aspannan jerge balyq túskenin   kórý—ýaqyty- nyń qýanyshty ótetinine, balyqty tuzdaý—júrek aýrýyna, balyqty qýyrý—qaıǵyny bildiredi. Balyqtyń qylshyǵyn terý—keıbir adamdardyń sizdi aldamaqshy bolǵanyna, biraq júzege asyra almaıty- nyna jorylady.
191. Balyqshy—úlken tabystyń   belgisi.   Balyqshynyń

teńizde júrgenin kórý otbasynda bolatyn qıynshy- lyqty bildiredi. Balyqshylardyń aıǵaılap júrýi— úmit etken nárselerdiń oryndalmaıtynyna jorylady.

 

Balyqshynyń sýǵa tunshyǵýy—jaqyn arada qaýiptiń bolatynyn bildiredi.

192. Bank kórse—shyǵyn bolady.
193. Bal arasyn qýyp júrgen kisi óńinde bir paıdaǵa jolyǵady.
194. Basynan qus aınalyp ushqan kisi baqytty bolady.
195. Batyp bara jatqan kúndi kórseńiz—kóńilsiz kúnderge tap bolasyz.
196. Baraban—qaıǵy-muńnyń belgisi. Baraban keıde úı- lenýdi, keıde joǵalǵan adamnyń oralýyn bildiredi. Baraban tartý—er adamdar úshin qıynshylyqtyń, áıelder úshin jaqsylyqtyń belgisi. Óziniń baraban tartqanyn kórý—tanymal bolady, istegen isi jaqsy bolsa, jaqsylyq jaǵynan, jaman bolsa, jamandyq jaǵynan aty shyǵady. Bir áıeldiń baraban tartyp otyrǵanyn kórý—onyń atynyń jan-jaqqa tara- tylatynyn bildiredi. Jas jigittiń baraban tar- typ otyrǵanyn kórý—dushpanynan habar alaty- nyn, qarıa adamnyń baraban tartqany onyń ómir jasy uzaq bolatynyn bildiredi. Áıeldiń tartqan barabanynyń daýsyn estý—qýanyshty, jigittiń tartqan barabanynyń daýsyn estý—dushpanynyń jaqyn ekenin bildiredi.
197. Barqyt: túsińizde barqyt nemese jibek alǵanyńyzdy kórý—jaqsy bir jumysqa turý. Barqyt kıim kıý— qyzmetiniń joǵarylaıtynyn bildiredi. Áıelińizge barqyttan tigilgen bir kóılek berý—otbasyńyzdaǵy baqyttyń belgisi.
198. Barys kórseń—dosyńa jolyǵasyń.
199. Bas kıim—basshylyq pen úılenýdiń belgisi. Bireýdiń sizge bas kıim berýi—jolaýshylyq pen uzaq sapardy bildiredi. Bas kıim kıý—abyroıynyń ósetindigin bil- diredi. Qyz basyna taqıa kıip júrse, jýyq arada tur- mysqa shyǵady. Júkti áıel kórse, ul bala bosanady.
200. Bas maılamaq, zennattyq, júzine aq jaqpaq, qaıǵy, jupar kórmek, júzine súrtse, izgi maqtanysh bolmaq.
201. Bas. Eger sizdiń túsińizge engen adam basynyń forma- sy ádemi bolsa—siz jaqsy adamdarmen tanys bola-

 

 

tynyńyzdy, ári olardyń mańyzdy isterińizge qol ushyn beretinin habarlaıdy. Eger túsińizde eki nemese odan da kóp bas kórseńiz—ómirińizde tez arada úlken jetistik bolady, sondaı-aq bir qater bar. Biraq onyń sonshalyqty mańyzy joq. Tym úlken bas—ómirińizde jamandyqtan góri jaqsylyqtar basym bolatynyn ha- barlaıdy. Basyńyzdy jýsańyz—ataqty adamdarmen kezdesip, olardyń aqylyn tyńdaısyz.

202. Bas—mal-múliktiń, qazynanyń belgisi. Bas úlken bol- sa, bedeli artady, al kishkentaı bolsa, kemshiliginiń ba- ryn bildiredi. Kimde-kim basynyń arystannyń basyna aınalǵanyn kórse—mal-múlikke ıe bolady. Eger ıt, esek, attyń basyna aınalǵanyn kórse—qıynshylyq bolady. Túsinde basynyń ıilip turǵanyn kórse—ol adam istegen isi úshin ókinedi. Basynyń shabylǵanyn jáne qaıtyp ornyna qoıylǵanyn kórse—ómirdegi kúreste jeńiske jetedi. Basynda jara kórse—aýrýdyń, bireýdiń basyn jarý, renjýdiń, shashyn alý—tabysty bildiredi. Qolynda kesilgen bas bar bolsa—bedeldi adamnan járdem alady. Moınynan basynyń úzilgenin kórý—eger baı adam bolsa, baıı túsedi, qyzmetker bol- sa, aılyǵy men tabysy kóbeıedi, qaryzdary bolsa, qu- tylady, qıynshylyq kórip júrse, qýanady. Eger óz basyn kóleńkede nemese aınada kórse—mal-múlik pen dáýletke jorylady. Óliktiń basyn nemese súıekteriniń bir bóligin kórý—úlken bedeldi adamnan járdem alady. Óziniń basynan basqa taǵy bir bastyń bolǵanyn kórý— bes túrli jorylady: uzaq ómir, jumysynyń jeńildeýi, jaqsy nátıje, bir kásiporynǵa múshe bolý, úlkenderge jaqynbolady.Túsindebasynyńúlkeıgeninkórse—ataq pen dańqty, al kishireıgenin kórse—kerisinshe bolaty- nyn bildiredi. Maldyń basy—molshylyqty bildiredi. Eti jelinbeıtin maldyń basyn kórý—jaqsylyqtyń belgisi emes. Basyńyzdyń qatty isigenin kórý—aby- roıyńyzdyń ósetindigin, dúnıe-múlikti bildiredi.
203. Baqqa kirip, ony aralaý—jaqsylyqtyń belgisi.
204. Baspaldaq—sapardaǵy qıynshylyqty bildiredi. Aǵash baspaldaqtyń synǵanyn kórý—aýrýǵa dýshar

 

bolatyndyǵyn bildiredi. Baspaldaqpen shyǵý—ataq- abyroıdy bildiredi. Baspaldaqtan túsý—qyzmetinen bosatylatyndyǵyn bildiredi. Bul tústi naýqas adam kórse, aýrýynan jazylady. Eger baspaldaq kirpish- ten órilse—jaqsylyqtyń belgisi. Shyǵyp bara ja- typ baspaldaqty sanaý—ómir-jasynyń uzyndyǵyn bildiredi.

205. Balalardy kórseń—jumysyńda tabysqa jetesiń, qýa- nyshty bolasyń.
206. Bastaǵy tumaq—qurmet belgisi.
207. Bastaý-bulaq kórseń—qýanasyń.
208. Bastaýdyń sýyn kórseń—molshylyqqa kenelesiń, ne jyryp júrseń—saýyǵasyń.
209. Bastyǵyńdy kórseń—jaısyzdyqqa urynarsyń.
210. Basyna qyna, saqalyna qyna boıaý jaqsa—bir isinde hata qylǵandyǵy.
211. Basyńa qus qonsa—bir qyzmetti atqaryp shyǵady.
212. Batpaq—qıyndyq pen kederginiń belgisi. Batpaqqa batý—eńbegińizdiń zaıa ketkendigin bildiredi. Batpaq- tan shyǵý—isińizdiń sáttiligi.
213. Batyldyq: túsinde batyldyq tanytý—bir nárseni qatty qalaýdyń, keıde dushpandarǵa qarsy bas kóterý arqyly Allaǵa jaqyndaýdyń belgisi.
214. Baý: túsińizde baý kórseńiz—eńbegińizdiń rahatyn kóre- siz, kóńilińizdiń kóteriletinin bildiredi. Baýǵa júzimniń kóshetin otyrǵyzsańyz—oılap júrgen isińizdiń júzege asatynyn bildiredi. Júzimderi pisip, jetilgen baýdyń ishinde júrý—esendik pen úmittiń belgisi. Pispeı tur- ǵan júzimdi jeý—tek qana búgingi kúndi oılap, erteńin oılamaıtyn adamǵa jorylady.
215. Baýda serýendese—qýanysh.
216. Baýyzdaý: túsinde bireýdi baýyzdaǵanyn kórse—ata- anasyna qarsy keletinine jáne zulymdyqqa jory- lady. Týystarynyń bireýiniń baýyzdaǵanyn, biraq eshqandaı qan shyqpaǵanyn kórse—olardyń ara- synda arazdasý bolmaıtynyn bildiredi. Óziniń baý- yzdalyp jatqanyn kórgen adamnyń isi teris ketedi. Eger kógershin, qoı sıaqty nárselerdi baýyzdaǵanyn

 

 

kórse—ol adam úılenedi. Túsinde bir balany baýyzda- sa—ol balanyń er jetkeni dep jorylady. Ózin-ózi baýyzdaǵanyn kórse—isteriniń orynsyz bolǵanyn bildiredi.

217. Baýyr eti: túsinde baýyr jese—daıyn mal-múlikti bildiredi. Qara baýyrdy pisirse—ul bala bolatyny- na jorylady. Qara baýyrdyń jarylýy—balanyń naýqastanatynyna, pisken baýyr jeý—ońaı jolmen mal tabatynyna, bireýge baýyr berý—ol adamǵa jár- dem beresiz. Baýyrdyń úlkeıýi—qýanysh pen shattyq. Baýyrdyń kishireıýi—qýanyshtyń azaıatyny. Baýyr— erlik pen batyrlyqtyń belgisi. Óziniń baýyrynyń mólsherden tys úlken ekendigin kórý—meıirimdi, ba- tyr jigitti bildiredi. Adamnyń baýyryn jeý—baı- lyq. Baýyrdyń maıly ekendigin kórý—áıel jaǵynan keletin dúnıe. Baýyrdaǵy jara—ekijúzdilik.
218. Baýyr. Aýrý baýyr tańdaǵan áıelińizdiń nadandyǵy sizdiń azannan-keshke deıingi kóńil-kúıińizdi túsiredi. Janýar baýyryn kórý—sizdiń súıgenińizdiń kóńilin ózge bir adam ózine aýdarǵysy kelip júrgeninen habar- dar etedi.
219. Baýyrlary: túsinde týǵan-týystaryn kórý—jumys pen densaýlyǵyńyzda ýaqytsha kemshilik bolatynyn bildiredi. Baýyrlaryn kórý—senimdilikti, járdem alý men kúsh-qýattyń bolatynyn bildiredi.
220. Baýyrlaryńdy tolyq kúshinde kórseń—jetistik, úl- ken qýanysh.
221. Baıý: túsinde baı bolý—kedeılik. Sondyqtan túsinde baıyǵanyn kórgen adam—qanaǵatshyl.
222. Báleket: túsinde báleketke kezikkenin kórý—jumysy ońǵa basyp, qýanyshqa kenelýdi bildiredi.
223. Bedeldi adam: túsinde bedeldi adammen tanysyp nemese kezdesse—dushpandaryn jeńip, isi ońǵa basady.
224. Beıit jaǵalasa—árýaq joly.
225. Belbeý—ákeni jáne baýyrdy bildiredi. Sondaı-aq belbeý—baılyq pen dúnıe-múlik. Bir kisi túsinde be- line belbeý taqsa—ómir jasy uzaq bolady. Kúmis bel- beý—ataq-abyroıdyń ósetindigi. Belbeýin bos tartqan-

 

dyǵyn kórý—áıelderiniń nemese bala-shaǵasynyń kóp bolatyndyǵyn bildiredi.

226. Bir jaqqa baryp joldan qaıtsań—ertesinde jolyń bolmaıdy.
227. Betińe sekpil tússe—baqyttyń belgisi.
228. Bı muǵalimi—mańyzdy istegi jeńiltektik.
229. Bıdaı bıti, qyr qandalasy—mehnat, azap bolady.
230. Bıdaı kórse—amandyqtar bolyp, shattyqtarǵa kezde- ser.
231. Bıdaı oryp júrseń—molshylyq belgisi.
232. Bıdaı, arpa, tary—mundaı nárseler kórse, ǵaıyptan bir is kezdesedi.
233. Bıdaı: túsinde pispegen bıdaı jegenin kórse—istegen qulshylyǵy men taqýalyǵynyń shynaıy ekendigin bildirip, jalpy jaqsylyqqa jorylady. Jasyl ma- saq arzanshylyq pen molshylyqty bildiredi. Túsinde qolynda, qaptyń ishinde nemese qyrmanda jınalǵan bıdaıdy kórse—ózgelerdiń tabysynan úles alatynyn nemese bıdaıdyń azdyǵy men kóptigine qaraı bilimdi bolatynyn bildiredi.
234. Bıdaıdyń ortasynda jatsań—baıısyń.
235. Bıleý—shattaný.
236. Bıt kórseń—aqshaǵa, jaqsylyq habarǵa tap kelesiń.
237. Bıik jer: túsinde shyńnyń nemese odan da bıik jerde turǵanyn kórý—mártebesiniń artatynyn bildiredi. Saýdada joly bolady.
238. Bıik munara—bir er bolady, adamdar ortasynda—ol izgi sóz sóıleıdi, eger de ol munara jyǵylsa—ol erdiń óletindigi, ıakı ol orynnan joq bolýy.
239. Bıikten tómen túsý—qolyndaǵy mal-múlkinen aıry- lýdyń belgisi. Kimde-kim taýdan túskenin kórse— jaqsylyqtyń belgisi. Kimde-kim eski baspaldaqpen tómenge túskenin kórse—ol adamnyń saýdada joly bolmaıdy. Baspaldaqtan qulaıtyn bolsa—dushpany- nan jeńiledi.
240. Boı: túsinde boıynyń shetten tys uzarǵanyn kórgen adamnyń ómiri de uzaq bolady. Boıy qysqarsa—qıyn- shylyq pen qorqynyshty bildiredi. Túsinde bir adam-

 

 

men boı ólshegenin kórse—synǵa túsedi. Boı ólshegen adamnan boıy uzyn bolsa—synaqtan jeńip shyǵady.

241. Boıynyń uzyndyǵy—ajaly jaqyndyǵy, mártabadan túsýi.
242. Borsyq—aýyr jaǵdaıdan keıingi sáttilik.
243. Bos shelek kórseń—úmitiń aldaıdy.
244. Botqa jep júrseń—áýreshilik artady.
245. Bóri—bir zalym ury, ıakı ótirikshi ulyqqa kezdesý.
246. Bótelke kórseń—ajyrasýyń múmkin.
247. Bóten áıel sizdiń kúıeýińizdi óltirse—ajyrasýyńyz múmkin.
248. Bóshke kórseń—qýanasyń.
249. Býra qýalaıtyn bolsa—qurbandyq berý kerek.
250. Buqa kórseń—qaıǵy, aýrý tap keledi.
251. Bulaq—úlken jańalyq, qýaný.
252. Bulaq aǵyzbaq, bir úıden onyń aqqanyn laıyqsyz kórse, ol kúıinish, qaıǵy, jylaý bolady.
253. Bulaqty ashý—jańalyq ashý.
254. Bulbul—maly kóp, baqýat er kisini nemese baqýat áıelge jorylady. Keıbir tús jorýshylar bulbuldy Quran oqıtyn balaǵa joryǵan. Túsinde bulbuldyń torda otyrǵanyn kórse—otbasyndaǵy urysty bildire- di. Bulbuldyń daýysyn estý—kóterińki kóńildi jáne ǵashyq bolýdyń belgisi.
255. Bulbul kórseń—qýanyshty habar keler.
256. Bult basqan aspan—mazasyzdyq belgisi.
257. Bult: Túsinde bult kórý—halyqty baqytqa jeteleı- tin ıslam dini dep jorylady. Bult—tirshilikti sýsyn- datatyn bolǵandyqtan, Alla Taǵalanyń meıirimi dep jorylady. Keıde bult—ǵylym men bilimdi, syrdy bildiredi. Bulttardyń ústimen júrgenin kórgen adam— salıhaly (jan dúnıesimen taza) qyzben úılenedi. Eger arman-tilegi bolsa, oryndalady jáne saparǵa shyǵady. Bilim izdenýshi bolsa, túbine jetip ataqty bolady. Kimde-kim bulttardyń arasyna kirip, ol jer- den eshteńe almasa, ol adam ǵalymdarmen birge otyryp suhbattasady, biraq olardyń ǵylymynan eshteńe al- maıdy. Eger bult qara bolsa—qýanysh pen baqytty

5-0185

 

bildiredi. Bultty kórgende júreginde qorqynysh bolsa—ol adamǵa qýatty adam tarapynan qorqynysh keledi. Keıbir tús jorýshylar bultty mezgilinde kórse, nyǵmet pen bereketke mal-múlikke ıe bolaty- nyn bildiredi dep aıtady. Jańbyr jaýyp jatqanyn kórse—Alla Taǵalanyń sol aýmaqqa ryzyqty mol beretinine jorylady. Eger halyq qýańshylyq kórip jatsa, Alla Taǵala olardyń ryzyǵyn molaıtyp, qurǵaqshylyqtan qutqarady. Jańbyrsyz qara bult kórse—ol adam kóp tabys tabady. Keıde bult—qatty aıazǵa nemese ýaıymǵa jorylady. Qyzyl bult—sol aýmaqta búliktiń, aýrýdyń shyǵatynyn bildiredi. Eger aspannyń jerden aspan álemine kóterilip, qalany kóleńkelegenin kórse—jaqsylyq pen bereket bola- tynyn bildiredi. Tús kórýshi saparǵa shyǵatyn bolsa, sapary sátti bolady, basynda ýaıymy bolsa, qýanady. Qyzyl bult—jumyssyzdyqty; qara bult—qaıǵy- muńdy bildiredi. Eger túsinde bulttan bir nárse alǵa- nyn kórse—ǵylym men bilimde edáýir ilgerileıdi dep jorylady. Bultqa minip, ústinde júrgenin kórse—ol adamnyń jaqsylyqty, syrdy sezetinin bildiredi. Túste bult kórý toǵyz túrli jorylady: syr, basqarý isi, memlekettiń damýy, meıirim, namys, azap, joqshy- lyq, báleket jáne búlik. Túsinde aspandaǵy bulttyń ózimen birge qozǵalǵanyn kórse—ol adam molshylyqqa jetedi. Bult aspanda qaptap, jańbyrdyń ornyna qar jaýǵanyn kórse—sol jerde bir bálekettiń bolatynyn bildiredi. Bulttan jańbyrdyń ornyna sút jaýǵanyn kórse—bereketti, molshylyq jyl bolatynyna, bal jaýǵanyn kórse—baqytty ómir súretininiń belgisi.

258. Burǵy: Túsińizde burǵy kórseńiz—ómir jáne fıloso-

fıa turǵysyndaǵy kózqarasyńyz tereńdeı túsetinine jorylady. Mundaı tús istiń ońaılyǵyn bildiredi. Burǵymen bir jerdi teskenińizdi kórseńiz—múmkin- digińizdi durys paıdalanatynyńyzdy bildiredi. Bur- ǵyny satqanyńyzdy kórseńiz—bilimińizden ózgeler de paıdalanatynyna jorylady.

259. Burshaq kórse—kóz jasynyń belgisi.

 

 

260. Burysh: kimde-kim ózin qorǵannyń buryshynda turǵa- nyn kórse—ol adam jaqsy kóretin adamdaryna kú- mán keltiretinin bildiredi. Eger naýqas bolsa—kóz jumady.
261. Burysh: túste burysh kórý—qaıǵy-muńdy jáne saq bolý kerektigin bildiredi. Túste burysh satyp alý— qıynshylyqqa; surap alý—jumysyńyzdaǵy keleń- sizdikke; burysh berý—naýqastan qutylýǵa jory- lady. Túsinde jasyl burysh jeý—dosyńyzdyń senimdi adam ekendigine, biraq istegen isińizdiń áserinen óki- netinińizdi bildiredi. Burysh keıde jaqsylyqqa, keı- de jamandyqqa da jorylady. Qara nemese qyzyl buryshty tamaǵyna qosqanyn kórse—jaısyz habar alatynyn bildiredi.
262. Butaq: kóktem gúlderimen nemese jemisterge toly aǵash butaqtaryn kórý—sabyr eter bolsańyz, úmit et- ken nárseleriń birte-birte oryndalatynyn bildiredi. Túsinde qurǵaq, japyraqsyz, gúlsiz, jemissiz aǵashtyń butaǵyn kórý—jaqsylyq emes. Jaqynda kedeılikke dýshar bolatynyn bildiredi.
263. Búırek: túsinde búıreginiń aýyrǵanyn kórse, min- detti túrde densaýlyǵyn teksertý kerektigine es- kertý dep bilý kerek. Bul tús ósekti, adamdardy sha- ǵystyrý sıaqty jaman nıetti de bildiredi. Túsinde búıreginen tas shyqqanyn kórse—bitire almaı júrgen jumystaryn dostary arqyly sheshetinin bildiredi. Búırek qýyryp jegenińizdi kórseńiz—kútken jerden aqsha alatynyńyzdy bildiredi.
264. Búkir: túsinde búkir bolǵanyn kórý—baılyqqa, mol tabysqa keneletinin bildiredi. Keıbir kezde búkir bolýdy—kúnálardyń kóptigi dep te aıtylady. Tú- sinde búkir bolǵanyn kórý—uzaq ómir súretindigin bildiredi. Túsinde búkir kisimen tanysý nemese sóı- lesý—qıynshylyqqa tap bolatynyn bildiredi. Ibn Sırın búkir bolýdy—úlken qaryz dep jorıdy. Tú- sinde búkir ekendigin kórý—kóp balaly bolatyndy- ǵyn bildiredi.

 

 

265. Búldik ıt: túste búldik ıt kórý—adal dos dep jory- lady. Túsinde búldiktiń tistep alǵanyn kórý—dush- pandaryńyzdyń kesiri tıetinin bildiredi. Talap jatqan búldikti taspen nemese aǵashpen qýǵanyn kór- se—dushpandarynan qoryqpaıtynyn bildiredi.
266. Búldirgen kórseń—syrqattanasyń.
267. Búlikshi: túsinde búlikshini kórý—kóńilsizdik pen dos- tarymen arazdasýdy bildiredi.
268. Búrkit kórý túsinde—qýatty sultan bolady.
269. Búrkit: túsinde búrkitke ıe bolǵanyn kórý—abyroı, ataq-dańqynyń, bedeliniń ósetindigin bildiredi. Tú- sinde búrkittiń balapanyn alý—balaly bolatyndy- ǵyn bildiredi. Bul tústi kúndiz kórgen kisi aýrýǵa shaldyǵady. Búrkittiń balapany sizdi shoqysa—aýrý- dyń asqyndap uzaıtyndyǵyn bildiredi. Túsinde búrkit etin jegenin kórý—uzaq molshylyqty bildiredi. Tú- sinde búrkitke minip ushqandyǵyn kórý—uzaq saparǵa shyǵatyndyǵyn bildiredi.
270. Bilezik: túste bilezik kórý—kóbine jaqsylyqqa jo- rylady. Boıdaq jigit túsinde bilezik kórse, kóp keshikpeı úılenetinine jorylady. Bir áıelge bilezik syılaǵanyńyzdy kórseńiz—dos bolǵyńyz kelgen adamnan teris jaýap alatynyńyzdy bildiredi. Áıel- diń qolynan bilezik kórý—qýanyshty habardy; bile- zikti óz qolynan kórý—qaıǵy-muńdy bildiredi. Ólgen adamnyń qolynda bilezik kórse—ol adamnyń sizden razy bolatyndyǵyn bildiredi. Túsinde bedeldi adamnyń qolynan bilezik alsa—ol adamnyń ózi ne- mese baýyry balaly bolady. Qolyna bilezik taǵyp alǵanyn kórse—qıynshylyq pen tarshylyq jory- lady. Eger altyn bilezik taǵyp, onyń qolyna keń bolǵanyn kórse—basynan qıynshylyq ótetindiginiń belgisi. Basqa bireýlerdiń bilezik taǵyp júrýi—qıyn jaǵdaıda sizden kómek suraıtynyn bildiredi.  Bile- zik joǵaltyp alsańyz—eshqashan oryndalmaıtyn is úshin kóńilsizdenetinińizdi bildiredi. Bilezikti ıesine qaıtaryp bergenińizdi kórseńiz—jaqynda basyńyzǵa qýanyshty oqıǵa keletinine jorylady.

 

 

271. Bilek: túsińizde bilek kórseńiz—senimdiligińizben jurtqa tanymal bolyp, olarǵa paıdańyz tıedi. Túsin- de qol kúrestirip jatqanyn kórý—onyń ómirde qur- bylarymen jarasyp júrgenin, al eger qarsylasyn jeńgen bolsa—sol jarystan jeńetinin bildiredi.
272. Bir jerge jınalý: túsinde dos jarandarmen bir jerge jınalý—úılenýdi bildiredi. Jaqsy kóretin dosymen birge otyrǵanyn kórgen áıel adam—jaqsy kóretin jigitimen turmys qurady.
273. Bir kózdi bolý: kimde-kim túsinde bir kózdi bolyp júr- genin kórse—ol malynyń jartysynan aırylady. Ári kúnáǵa batady. Sondyqtan da ol táýbe etip, Allaǵa jal- barynýy qajet.
274. Bir kisi dırham kúmis tapqanyn kórse—ol dırhamdar ketik bolmaı bútin bolsa, onyń qatyny júkti bolsa, er bala tabar, eger kúmispen bireýmen áńgimelesse, dosy- nan kórkem sóz estir, eger jarly bolsa, ol kórgenindeı oıaýynda oljaǵa kezdeser.
275. Bir kisi esegine minip, hár jerdi kezip júrse—bir musylman jamaǵatynan aıyrylar, ıakı bir kúnáǵa ba- tar.
276. Bir kisi jigit bolyp kórinse—ol dushmany bolar.
277. Bir kisi ózin eki tildi kórse—áýelgi ǵylymynyń ústi- ne basqa ǵylym biler. Áýelgi qajatynan tys bir qajat berer, dushmanyna ústemdik tabar.
278. Bir kisi ózin saqalsyz, murtsyz kórse—anasynan mıras alar.
279. Bir kisi Paıǵambarymyzdy túsinde kóp kórse—daýam isiniń jeńildigi bolar, dúnıege hesh qajaty qalmas, túgel bolar, hám Alla taǵaladan qorlyq kórmes.
280. Bir kisi safar, jol kórse—safarmenen jorylar.
281. Bir kisi túsinde kaǵbaǵa ımamdyq qylsa—ımamdarǵa ımam bolar.
282. Bir kisi túsinde ony shaıtan jańyltar kórse—ol kisi para jer hám ol kisi dushmany ustap, qatynyna sógis berer, ıakı aıyrar.
283. Bir kisi tisin kúshteýmen súrtse—oǵan shadlyq kezde- ser.

 

 

284. Bir qushaq nemese arbalap otyn ákelseń—dáýletti ómir súresiń.
285. Bir nárseni qazyp alý—súıiktisine qoly jetedi nemese kóp tostyrǵan hat keledi.
286. Bir top aq kepter—keleshektegi tabys pen qýanyshtar.
287. Bir iri balyq, ıakı eki balyq tutsa—bir qatyn, ıakı eki qatyn bolar.
288. Birdeńeni órteseń—urys-janjalǵa kezigersiń.
289. Birdeńeni ilip júrseń—aqsha alasyń.
290. Bireý shuńqyrda qajatyn ister kórse—qylmas isti sóıleýshi bolar.
291. Bireýge bal ashyp júrseń—oıyńdaǵyny iske asyrýǵa asyqpa, kútpegen qaýipke kezigýiń múmkin.
292. Bireýden bir zattardy alyp jatsań—onda aldaǵy ýaqytta olja paıdaǵa kezigesiń.
293. Bireýden taıaq jeý nemese ólip qalý—mundaı jaǵdaı- da qurbandyq berýge týra keledi.
294. Bireýdi balaǵattaý—tabys.
295. Bireýdi sabaý—dushpandardan ústem bolyp shyǵýmen para-par.
296. Bireýdi sózben tildeý—sátsizdik.
297. Bireýdiń súıiskenin kórseń—muńaıasyń.
298. Bireýdiń shashyn alyp jatsań—onyń qaza tabýy múm- kin.
299. Bireýlerdi kezdestirý—aqtaryla syrlasýdyń oraıy kelgeni.
300. Bir nárseni sandyqtan alyp jatqan kisi óńinde qa- myǵar, al túsinde sandyqqa bir nárseni salyp jatqan kisiniń kóńili qam-qaıǵydan arylar.

týs jorý, týs jorý aksha korse, týs jorý altyn korse, týs jorý alfavıt, týs jorý balyk, týs jorý ıt korse, týs jorý kazaksha, týs jorý mysyk, týs jorý sý korse, týsınde aksha korsen, týsınde altyn korse, týsınde aıagyn aýyr bolsa, týsınde balyk korse, týsınde bıt korse, týsınde jylan korse, týsınde jylky korse, týsınde ıt korse, týsınde kan korse, týsınde mysyk korse, tús jorý jigit kórse, tús jorý janýarlar, tús jorý jylan, tús jorý kitaby qazaqsha, tús jorý kitapshasy, tús jorý kıim kórý, tús jorý ul bala kórse, tús jorý áıel adam kórse, túsińde altyn kórseń, túsińde aıaǵyń aýyr bolsa, túsińde aqsha kórseń, túsińde balyq kórseń, túsińde jylan kórseń, túsińde jylqy kórseń, túsińde ıt kórseń, túsińde mysyq kórseń, túsińde tisiń tússe, túsińde tyshqan kórseń