InfoHub Logo

Vırýstyq gepatıtter (Saraýrý) — eń aldymen baýyr tinin, sondaı-aq basqa aǵzalar men júıelerdi zaqymdaıtyn gematotropty vırýstardan týyndaıtyn jiti juqpaly aýrýlar. Onymen eresekter de, balalar da aýyrady. Kóbine 3-7 jastaǵy sábılerde ushyrasady jáne qazan-jeltoqsan aılarynda jıileıdi.

Saraýrýlar vırýstyń bes klınıkalyq túrinen týyndaıdy: A gepatıtiniń vırýsy, V gepatıtiniń, S gepatıtiniń, D gepatıtiniń, E gepatıtiniń vırýstary. Osylardyń ishinde eń qaýiptisi S gepatıti, óıtkeni ol júre kele baýyrdyń berýishtenýine soqtyrýy múmkin. A gepatıti aýrýdyń keń taraǵan túrine jatady. Ol ishek juqpasy bolyp tabylady, óıtkeni balaǵa enteraldy jolmen juǵady. Vırýs aǵzaǵa ınfeksıalanǵan turmystyq zattar, sırek jaǵdaıda tamaq arqyly nemese juqpasy bar sý arqyly juǵady. Aýrý aınalymdy sıpatta ótedi, aýrý kezeńderi aıqyn aýysyp otyrady, ádette, adam odan jazylyp ketedi. Saraýrýdyń bul túri eshqashan sozylmaly túrge aýyspaıdy, ólimge dýshar etpeıdi.

Aǵymy

I kezeń – ınkýbasıalyk kezeń keminde 7 kún, eń uzaq degende 50 kúnge sozylady. Inkýbasıalyq kezeń orta eseppen 2-3 aptany quraıdy. Bul kezeń balalarda budan áldeqaıda uzaq bolady. Aýrýdyń eshqandaı klınıkalyq belgisi bolmaıdy, biraq kezeńniń sońyna qaraı naýqas aýrýdy qarym-qatynas jasaǵan basqa kisilerge tez juqtyra bastaıdy.

II kezeń – sarǵaıý aldyndaǵy kezeń birneshe kúnnen bastap kóp degende 1-2 aptaǵa sozylady. Orta eseppen 3-4-5 kún. Bul kezeń klınıkalyq belgilerdiń ár alýandyǵymen sıpattalady jáne mynadaı birneshe túrde ótýi múmkin: dıspepsıalyq túr – júrektiń  aınýy, tamaqtan, ásirese etti tamaqtan jıirkený, ishtiń ár túrli sıpatta aýyrýy, kóbine oń jaq aýyrady, ish ne qatady, ne ótedi, ish kebý, epıgastrıa aýmaǵynda aýyrtpalyq sezimi, aýyr jaǵdaılarda qusý. Bul eń jıi kezdesetin túr jáne aýyrǵan balalardyń shamamen 60- 80 paıyzynda kezdesedi.

Astenovegetatıvtik sındrom kezinde adamda uıqyshyldyq, uıqy ınversıasy (kúndiz uıqy keledi, túnde uıqysyzdyq), bas aýyrýy, dene qyzýynyń kóterilýi, jalpy ýyttaný belgileri baıqalady.

Saraýrýdyń tumaý tárizdes túri tumaý sekildi bastalady. Dene qyzýy 38°S-qa jáne odan joǵary kóteriledi, jótel t.b. baıqalýy múmkin.

Artralgıalyq túrinde býyndar, bulshyq et (búkil dene aýyrady) aýyrady. Bul túri balalarda sırek.

III kezeń – sarǵaıý kezeńi. Aldymen kózdiń aqtyǵy, tańdaı shyryshty qabaty, keıin búkil teri sarǵaıady. Buǵan qosa nesep túsi qoıýlanady, nájis tússizdenedi. Sarǵaıý qanshalyqty tez bastalsa, aýrý da sonshalyqty jyldam jeńildeıdi, dene qyzýy qalypqa kelip, qusý toqtaıdy, jalpy jaǵdaı jaqsaryp, tábet ashylady.

Bulardan keıingi IV kezeńde balanyń jaǵdaıy jaqsaryp, shıraq bola bastaıdy, sarǵaıý joǵalyp, tábeti ashylady, bıohımıalyq kórsetkishter qalypqa keledi.

Naqtamalaý

Naqtamalaýda balanyń otbasynda, balabaqsha men mektepke qarym-qatynas jasaǵan adamdary mańyzdy ról atqarady.

Zerthanalyq tekserý: qandy gepatosellúlárlyq (baýyr jasýshalyq) fermentterdiń belsendiligine bıohımıalyq tekserý mańyzdy. ALT normasy - 1 lıtrge 0,1-0,68 mmol-saǵ. AST mólsheri - 1 lıtrge 0,1-0,45 mmol/saǵ. Sonymen qatar bılırýbın tekseriledi, basqa da qajetti zerthanalyq taldaýlar jasalady. Bul fermentter joǵarylaǵan jaǵdaıda baýyr jasýshalary ydyraıdy da, jasýshalyq fermentter jasýshadan qan aǵymyna taraıdy. Fermentter deńgeıine qaraı saryaýrýdyń jeńil-aýyrlyǵy anyqtalady.

Emi

Balalarǵa ınterferon taǵaıyndalady. Aýyr jaǵdaılarda bir jasqa deıingi nárestelerge gormondyq em taǵaıyndalýy múmkin. Gormondyq emniń maqsaty – ımmýnodepressıvti áserge qol jetkizý. Negizgi em vırýsqa qarsy dári-dármekter berýge tireledi. Aýrýdyń jiti kezeńinde qatań tósek tártibi, odan ári dene qımyly shekteý jáne oń jaq qabyrǵa astyna zaqymdaýǵa jol bermeý qajet. Saraýrý kezinde em kem degende 6 aıǵa sozylady. Balalar arasynda saraýrýdyń aldyn alýda tazalyq sharalary asa mańyzdy. Jetkinshekterdi daladan kelgende, dárethanadan shyqqanda, tamaqtanar aldynda qoldy sabyndap jýyp júrýge, jeke tis shetkasyn, oramal paıdalanýǵa t.b. jeke bas tazalyq  talaptaryn oryndaýǵa kishkentaı kezden daǵdylandyrý – eń  aldymen ata-ananyń paryzy.

G. Áshirbekova, bala dárigeri

---