Halyqtyq pedagogıka – urpaq tárbıesiniń quraly
Halyqtyq pedagogıka – urpaq tárbıesiniń quraly
Halyq pedagogıkasy degenimiz tárbıe jónindegi halyqtardyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan pedagogıkalyq bilim tárbıe tájirıbesiniń jıyntyǵy. Halyq pedagogıkasyndaǵy aqyl – oı, ıdeıasy qaı halyqtyń bolsyn tirshilik tynysymen, ulttyq tárbıe dástúrlerimen tyǵyz baılanysta týyp, ósip órkendep, damyp jáne urpaqtan – urpaqqa jalǵasyp jetip otyrǵan. Halyq keler urpaǵyn ózine deıingi qoǵamnyń qoly jetetin tárbıelik jaqsy dástúr ataýlyny jınaqtap paıdalana otyryp, shynaıy adamgershilik qasıetterge baýlyp, tárbıeleýge maqsat etken. Birde – bir adamzat qoǵamy ózinen burynǵy aǵa býynyń aqyl – oıyn, tárbıelik tájirıbesin paıdalanbaı ómir súrgen emes.
Qazirgi zaman talabyna saı men de oqýshylardy tárbıeleýde halyqtyq pedagogıkany basty baǵdar retinde ustap kelemin. Halyqtyq pedagogıka bala tárbıesin jetilýi, ana tilimizdiń órisin keńeıtý, bilim berý salasynan ketken kemshilikterimizdiń ornyn toltyrý, ulttyq ıdeologıamyzdy nyǵaıtý quralynyń biri bolyp tabylady. Qazaq halqynyń san ǵasyrlyq tarıhı mádenı jetistikteriniń jemisin, rýhanı baılyǵyn, janyna bitken eńbeksúıgishtigin, otanshyldyq, ımandylyq, baýyrmaldyq, qonaqjaılyq qasıetterin tanytatyn tálimgerlik tárbıesi mol. Onda keshegi ótken danagóı qarıalar, ǵulama oıshyldar, sheshender jáne aqyn – jyrlardyń pálsapalyq batalarynyń psıhologıalyq paıymdaýshylary men pedagogıkalyq tujyrymdamalardyń óshpes izi jatyr. Halqymyzdyń tálimgerlik murasy ushan – teńiz bolsa da, onyń aýqymy sheksiz. Sondyqtan da olardy oqý tárbıe isine endirgende ǵylymı turǵydan júıeleýdi, baǵyt – baǵdar silteýdi qajet etedi. Qazaq etnopedagogıkasyn ǵylymı júıe retinde qarastyrsaq, mynadaı shema bolyp shyǵady.
1. Halyq pedagogıkasynyń maqsaty men mindetteri: segiz qyrly, bir syrly; jan – jaqty jetilgen azamat tárbıeleý.
2. Mazmuny: Ulttyq salt – dástúrler arqyly balaǵa aqyl – oı, adamgershilik, ásemdik, dene, densaýlyq, eńbek tárbıelerin berý, minez – qulyq daǵdylaryn qalyptastyrý.
3. Ádister: Áńgimelesý, keńesý, túsindirý, sendirý, talap etý, keńes berý, úıretý, kórsetý, ótiný, buıyrý, jattyqtyrý, bata berý, madaqtaý, alǵys aıtý, sógý, aıyptaý, jazalaý.
4. Túrleri: Oıyndar, toılar, eńbek merekeleri, oıyn – saýyqtar.
5. Quraldary: Sanamaq, jańyltpash, óleń – jyr, taqpaq, jumbaqtar, aıtystar, maqal – mátelder, sheshendik sózder, salttar, yrymdar, áńgime, keshter.
6. Nátıjesi: Segiz qyrly, bir syrly jany taza, táni saý adam.
7. Tárbıege sebepshi kúshter: Tabıǵat, eńbek, turmys, salt – dástúr, din, ana tili, ulttyq oıyndar.
8. Tárbıe ortasy: Otbasy, aýyl – aımaqtar, rý, qaýym, taıpa, ult, mektep, medrese.
9. Tárbıe obektisi: Bala.
10. Halyq tárbıeshileri: Áke – sheshesi, atasy men ájesi, apa, aǵalary, aýyl úlkenderi, óner ıeleri.
Halyq pedagogıkasy degenimiz tárbıe jónindegi halyqtardyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan pedagogıkalyq bilim tárbıe tájirıbesiniń jıyntyǵy. Halyq pedagogıkasyndaǵy aqyl – oı, ıdeıasy qaı halyqtyń bolsyn tirshilik tynysymen, ulttyq tárbıe dástúrlerimen tyǵyz baılanysta týyp, ósip órkendep, damyp jáne urpaqtan – urpaqqa jalǵasyp jetip otyrǵan. Halyq keler urpaǵyn ózine deıingi qoǵamnyń qoly jetetin tárbıelik jaqsy dástúr ataýlyny jınaqtap paıdalana otyryp, shynaıy adamgershilik qasıetterge baýlyp, tárbıeleýge maqsat etken. Birde – bir adamzat qoǵamy ózinen burynǵy aǵa býynyń aqyl – oıyn, tárbıelik tájirıbesin paıdalanbaı ómir súrgen emes.
Qazirgi zaman talabyna saı men de oqýshylardy tárbıeleýde halyqtyq pedagogıkany basty baǵdar retinde ustap kelemin. Halyqtyq pedagogıka bala tárbıesin jetilýi, ana tilimizdiń órisin keńeıtý, bilim berý salasynan ketken kemshilikterimizdiń ornyn toltyrý, ulttyq ıdeologıamyzdy nyǵaıtý quralynyń biri bolyp tabylady. Qazaq halqynyń san ǵasyrlyq tarıhı mádenı jetistikteriniń jemisin, rýhanı baılyǵyn, janyna bitken eńbeksúıgishtigin, otanshyldyq, ımandylyq, baýyrmaldyq, qonaqjaılyq qasıetterin tanytatyn tálimgerlik tárbıesi mol. Onda keshegi ótken danagóı qarıalar, ǵulama oıshyldar, sheshender jáne aqyn – jyrlardyń pálsapalyq batalarynyń psıhologıalyq paıymdaýshylary men pedagogıkalyq tujyrymdamalardyń óshpes izi jatyr. Halqymyzdyń tálimgerlik murasy ushan – teńiz bolsa da, onyń aýqymy sheksiz. Sondyqtan da olardy oqý tárbıe isine endirgende ǵylymı turǵydan júıeleýdi, baǵyt – baǵdar silteýdi qajet etedi. Qazaq etnopedagogıkasyn ǵylymı júıe retinde qarastyrsaq, mynadaı shema bolyp shyǵady.
1. Halyq pedagogıkasynyń maqsaty men mindetteri: segiz qyrly, bir syrly; jan – jaqty jetilgen azamat tárbıeleý.
2. Mazmuny: Ulttyq salt – dástúrler arqyly balaǵa aqyl – oı, adamgershilik, ásemdik, dene, densaýlyq, eńbek tárbıelerin berý, minez – qulyq daǵdylaryn qalyptastyrý.
3. Ádister: Áńgimelesý, keńesý, túsindirý, sendirý, talap etý, keńes berý, úıretý, kórsetý, ótiný, buıyrý, jattyqtyrý, bata berý, madaqtaý, alǵys aıtý, sógý, aıyptaý, jazalaý.
4. Túrleri: Oıyndar, toılar, eńbek merekeleri, oıyn – saýyqtar.
5. Quraldary: Sanamaq, jańyltpash, óleń – jyr, taqpaq, jumbaqtar, aıtystar, maqal – mátelder, sheshendik sózder, salttar, yrymdar, áńgime, keshter.
6. Nátıjesi: Segiz qyrly, bir syrly jany taza, táni saý adam.
7. Tárbıege sebepshi kúshter: Tabıǵat, eńbek, turmys, salt – dástúr, din, ana tili, ulttyq oıyndar.
8. Tárbıe ortasy: Otbasy, aýyl – aımaqtar, rý, qaýym, taıpa, ult, mektep, medrese.
9. Tárbıe obektisi: Bala.
10. Halyq tárbıeshileri: Áke – sheshesi, atasy men ájesi, apa, aǵalary, aýyl úlkenderi, óner ıeleri.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Geografıa 9 synypTaqyryptary:1. AÓK quramy jáne mańyzy klasterler2. Qazaqstannyń ósimdik sharýashylyǵy3. Qazaqstannyń mal sharýashylyǵy4. Tamaq ónerkásibi
