Hımıalyq elementterdiń tiri jáne óli tabıǵatta taralýy. Adam organızmindegi hımıalyq elementterdiń bıologıalyq roli
Shymkent qalasy,
№70 S.Bekbosynov atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
hımıa páni muǵalimi Asanova Asemkýl Ýjetovna
Sabaqtyń taqyryby: Hımıalyq elementterdiń tiri jáne óli tabıǵatta taralýy. Adam organızmindegi hımıalyq elementterdiń bıologıalyq roli.
Sabaqtyń maqsaty:
- bilimdilik: oqýshylardyń D. I. Mendeleev jasaǵan perıodtyq zań boıynsha alǵan bilimderiniń deńgeıin kóterý jáne shyńdaı túsý.
damytýshylyq: logıkalyq qabilet damytý, oı - órisin keńeıtý, óz oılaryn erkin jetkizý. Ózin - ózi baqylaý men taldaýdy iske asyrý.
tárbıelik: dástúrli emes oqytý ádisin qoldana otyryp, oqýshylardyń hımıaǵa tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn qalyptastyrý, bir - biriniń pikirin tyńdaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Hımıalyq elementterdiń D. I. Mendeleev jasaǵan perıodtyq júıesi, ınterbelsendi taqta, slaıdtar, beınekórinis, testter.
Sabaqtyń túri: Dástúrli emes sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Blým taksonomıasynyń qadamdary.
Pánaralyq baılanys: Fızıka, matematıka, bıologıa, tarıh.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
A) sálemdesý, psıhologıalyq daıyndyq.
Á) synypty topqa bólý.
2. Bilimdi bilý, túsiný (baǵdarlaý - motıvasıalyq kezeń)
Toptar bir - birine suraqtar qoıady.
3. Bilimdi qoldaný ( oryndaýshylyq kezeń, oı tujyrymdamasy)
A) hımıalyq trenajer.
B) Poster qorǵaý.
4. Bilimdi analızdeý.
Beınekórinis kórsetý.(vırtýaldi zerthana)
5. Bilimdi jınaqtaý (shyǵarmashylyq kezeń)
Aqyldynyń alty qalpaǵy.
6. Bilimdi bekitý.
Intervú - test
7. Baǵalaý. Birin - biri ádil baǵalaý, naqty baǵalaý.
8. Úıge tapsyrma: §16 qosymsha málimetter elementter jaıly.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. Psıhologıalyq daıyndyq.
Ertede bir han bolypty. Sol han handyǵyna baratyn joldyń ústine úlken bir tas qoıyp, ózi saraıdyń terezesinen ne bolaryn qarap otyrady eken. Tań atqannan sol eldiń eń baı saýdagerleri, jolaýshylar, handyqta jumys isteıtin qyzmetshileri birtindep handyqqa kele bastaıdy. Jolda jatqan tas olardyń júrýine kedergi jasasa da, aınalyp ótip jatty. Keıbiri hannyń syrtynan qarap, aldyndaǵy jolda jatqan úlken tastyń kedergi bop yńǵaısyzdyq týǵyzyp turǵanyn da aıtty. «Halyqtan sonshalyqty salyq jınasa da, joldardy jóndeı almaǵany qandaı ókinishti» - dep talaıy aıtqanymen, ol tasty joldan alyp tastaýdy eshqaısysy oılamady. Bir ýaqytta bir jolaýshy sharýa handyqqa jemis, kókónisterdi ákeldi. Tar joldan ótpek bolyp edi, úlken tas kedergi boldy. Ol ózgeler sekildi aınalyp ótken joq. Sómkelerin jerge qoıyp, tasty terlep - tepship qozǵaı bastady. Jalǵyz óziniń kúshi jetpese de tyrysyp baqty. Ómirde de aldymyzdan kese - kóldeneń bolar máselelerdi aınalyp ótemiz, nemese ony syltaýratyp, basqa jolmen júrýdi jón kóremiz. Biraq ta kezdesken kedergini jolymyzdan alyp tastaǵanda ǵana jaqsylyqqa kenele alatynymyzdy kópshiligimiz uǵa bermeımiz - aý. Sondyqtan balalar sol jolaýshyǵa tasty kedergiden qutylý úshin járdem bereıik. Járdem berý úshin bizge ne qajet? Kúsh qajet. Kúsh degenimiz energıa. Ony qaıdan alamyz? Árıne shokoladtardan alamyz Úsh túrli shokoladtar arqyly oqýshylardy 3 topqa bólemiz. Toptarda top basshysyn saılaıdy jáne baǵalaý paraǵyn toptarǵa taratyp beremiz..
2-kezeń. Bilimdi bilý, túsiný (baǵdarlaý - motıvasıalyq kezeń)
Toptar bir - birine suraqtar qoıady.(ótilgen taqyryptar boıynsha suraqtar qoıady)
3 - kezeń. Bilimdi qoldaný (oryndaýshylyq kezeń, oı tujyrymdamasy)
a) hımıalyq trenajer. Ár topqa hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıedegi orny, rettik nómiri, perıod, atom zarády(elektron, neıtron, proton sandary), elektrondardyń jaıǵasýy, elektrondyq formýlasy, joǵary oksıdtiń formýlasy, ushkysh sýtektik qosylys formýlasyn jazady.
á) Poster qorǵaý.( Ár toptan 2 oqýshy shyǵyp, oqýshylar ózderiniń jazǵan málimetterin qorǵaıdy).
4 - kezeń. Bilimdi analızdeý. (Ár topqa vırtýaldy zerthana boıynsha hımıalyq tájirıbeler kórsetiledi, oqýshylar qandaı reaksıa júrgenin anyqtap reaksıa teńdeýlerin jazady)
5 - kezeń. Bilimdi jınaqtaý (shyǵarmashylyq kezeń)
Aqyldynyń alty qalpaǵy. 3 toptan eki - ekiden 6 oqýshy 6 túrli qalpaq kıip shyǵyp, óz oılaryn aıtady.(bul tapsyrmany oryndaý úshin tapsyrma oqýshylarǵa aldyn - ala beriledi)
1. Aq qalpaq bizge belgili nemese qajetti aqparatqa nazar aýdarý úshin paıdalanylady.
2. Sary qalpaq aıqyndylyq pen ómirge senimmen qaraýdy beıneleıdi. Ideıanyń jaǵymdy jaqtaryn zerdelep, kúsh - jigerin onyń jetistikteri men jaqsylyqtaryn izdeýge jumsaıdy.
3. Qara qalpaq – bul «ázázildiń qorǵaýshysy» nemese nelikten keıbir tetikter durys istemeıtinin baǵalaý.
4. Qyzyl qalpaq sezimdi, boljamdy jáne ishki túısikti bildiredi.
5. Jasyl qalpaq kreatıvtilikke, múmkindikterge, balamaǵa jáne jańa ıdeıalarǵa baǵyttalady.
6. Kók qalpaq oılaý úderisin basqarý úshin qoldanylady. Bul baqylaýshy tetik, ol barlyq alty qalpaqtyń talaptary durys oryndalyp jatqandyǵyna kepildik beredi.
6- kezeń. Bilimdi bekitý.
Intervú - test. Slaıdta test jazylǵan. Ár oqýshyǵa jeke test tarqatylyp beriledi. Durys jaýabyn belgilep bolǵan soń bir - birimen aýystyryp, qatelerin shyǵaryp, baǵalaıdy.
7-kezeń. Baǵalaý. Toptaǵy top basshysy toptyń ishindegi oqýshylardy baǵalaıdy) Muǵalim naqty baǵalaıdy.
8- kezeń. Úıge tapsyrma: §16, qosymsha málimetter elementter jaıly.
Qorytyndy: Eger de ómirde ózińe - óziń senimdi bolǵyń kelse, qıyndyqpen betpe - bet kezdesýden qoryqpa. Únemi ómir synaqtarynan jasqanyp, qashqaqtaı berseń, qıyndyqtar týyndaı beredi. Sondyqtan jeńil jol izdeme, qıyndyqpen kúrese bil. Eger umtylys pen tabandylyq jetkilikti bolsa, adam qandaı kedergini de jeńip, qabiletti bolady.
Intervú test.
1) Natrıı atomynyń qansha energetıkalyq deńgeıi bar?
A. 2
V. 4
S. 3
D. 1
E. 5
2) Azot atomynyń syrtqy energetıkalyq deńgeıin toltyrý úshin qansha elektron qerek?
A. 2
V. 4
S. 3
D. 1
E. 5
3) Qatar sany 16 jáne atomdyq salmaǵy 32 bolatyn element atomynda neıtron sany qansha?
A. 8
V. 4
S. 12
D. 16
E. 32
4) Elementterdiń perıodty ózgerýine ne sebep bolady?
A. Atom ıadrosyndaǵy oń zarádtardyń kóbeıýi.
V. Bastapqy elektrondyq qurylymynyń perıodty qaıtalanýy.
S. Atom radıýsynyń azaıýy.
D. Elektron sanynyń artýy.
E. Energetıkalyq qabatynyń birkelkiligi.
5) 20 neıtron jáne 19 elektrony bar elementtiń atomdyq salmaǵy qansha?
A. 20
V. 19
S. 26
D. 40
E. 39
Durys jaýaptar:
1) S.
2) S.
3) D.
4) V.
5) E.
Baǵalaý.
№70 S.Bekbosynov atyndaǵy jalpy orta mektebiniń
hımıa páni muǵalimi Asanova Asemkýl Ýjetovna
Sabaqtyń taqyryby: Hımıalyq elementterdiń tiri jáne óli tabıǵatta taralýy. Adam organızmindegi hımıalyq elementterdiń bıologıalyq roli.
Sabaqtyń maqsaty:
- bilimdilik: oqýshylardyń D. I. Mendeleev jasaǵan perıodtyq zań boıynsha alǵan bilimderiniń deńgeıin kóterý jáne shyńdaı túsý.
damytýshylyq: logıkalyq qabilet damytý, oı - órisin keńeıtý, óz oılaryn erkin jetkizý. Ózin - ózi baqylaý men taldaýdy iske asyrý.
tárbıelik: dástúrli emes oqytý ádisin qoldana otyryp, oqýshylardyń hımıaǵa tanymdyq qyzyǵýshylyǵyn qalyptastyrý, bir - biriniń pikirin tyńdaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Hımıalyq elementterdiń D. I. Mendeleev jasaǵan perıodtyq júıesi, ınterbelsendi taqta, slaıdtar, beınekórinis, testter.
Sabaqtyń túri: Dástúrli emes sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Blým taksonomıasynyń qadamdary.
Pánaralyq baılanys: Fızıka, matematıka, bıologıa, tarıh.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi
A) sálemdesý, psıhologıalyq daıyndyq.
Á) synypty topqa bólý.
2. Bilimdi bilý, túsiný (baǵdarlaý - motıvasıalyq kezeń)
Toptar bir - birine suraqtar qoıady.
3. Bilimdi qoldaný ( oryndaýshylyq kezeń, oı tujyrymdamasy)
A) hımıalyq trenajer.
B) Poster qorǵaý.
4. Bilimdi analızdeý.
Beınekórinis kórsetý.(vırtýaldi zerthana)
5. Bilimdi jınaqtaý (shyǵarmashylyq kezeń)
Aqyldynyń alty qalpaǵy.
6. Bilimdi bekitý.
Intervú - test
7. Baǵalaý. Birin - biri ádil baǵalaý, naqty baǵalaý.
8. Úıge tapsyrma: §16 qosymsha málimetter elementter jaıly.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi. Psıhologıalyq daıyndyq.
Ertede bir han bolypty. Sol han handyǵyna baratyn joldyń ústine úlken bir tas qoıyp, ózi saraıdyń terezesinen ne bolaryn qarap otyrady eken. Tań atqannan sol eldiń eń baı saýdagerleri, jolaýshylar, handyqta jumys isteıtin qyzmetshileri birtindep handyqqa kele bastaıdy. Jolda jatqan tas olardyń júrýine kedergi jasasa da, aınalyp ótip jatty. Keıbiri hannyń syrtynan qarap, aldyndaǵy jolda jatqan úlken tastyń kedergi bop yńǵaısyzdyq týǵyzyp turǵanyn da aıtty. «Halyqtan sonshalyqty salyq jınasa da, joldardy jóndeı almaǵany qandaı ókinishti» - dep talaıy aıtqanymen, ol tasty joldan alyp tastaýdy eshqaısysy oılamady. Bir ýaqytta bir jolaýshy sharýa handyqqa jemis, kókónisterdi ákeldi. Tar joldan ótpek bolyp edi, úlken tas kedergi boldy. Ol ózgeler sekildi aınalyp ótken joq. Sómkelerin jerge qoıyp, tasty terlep - tepship qozǵaı bastady. Jalǵyz óziniń kúshi jetpese de tyrysyp baqty. Ómirde de aldymyzdan kese - kóldeneń bolar máselelerdi aınalyp ótemiz, nemese ony syltaýratyp, basqa jolmen júrýdi jón kóremiz. Biraq ta kezdesken kedergini jolymyzdan alyp tastaǵanda ǵana jaqsylyqqa kenele alatynymyzdy kópshiligimiz uǵa bermeımiz - aý. Sondyqtan balalar sol jolaýshyǵa tasty kedergiden qutylý úshin járdem bereıik. Járdem berý úshin bizge ne qajet? Kúsh qajet. Kúsh degenimiz energıa. Ony qaıdan alamyz? Árıne shokoladtardan alamyz Úsh túrli shokoladtar arqyly oqýshylardy 3 topqa bólemiz. Toptarda top basshysyn saılaıdy jáne baǵalaý paraǵyn toptarǵa taratyp beremiz..
2-kezeń. Bilimdi bilý, túsiný (baǵdarlaý - motıvasıalyq kezeń)
Toptar bir - birine suraqtar qoıady.(ótilgen taqyryptar boıynsha suraqtar qoıady)
3 - kezeń. Bilimdi qoldaný (oryndaýshylyq kezeń, oı tujyrymdamasy)
a) hımıalyq trenajer. Ár topqa hımıalyq elementterdiń perıodtyq júıedegi orny, rettik nómiri, perıod, atom zarády(elektron, neıtron, proton sandary), elektrondardyń jaıǵasýy, elektrondyq formýlasy, joǵary oksıdtiń formýlasy, ushkysh sýtektik qosylys formýlasyn jazady.
á) Poster qorǵaý.( Ár toptan 2 oqýshy shyǵyp, oqýshylar ózderiniń jazǵan málimetterin qorǵaıdy).
4 - kezeń. Bilimdi analızdeý. (Ár topqa vırtýaldy zerthana boıynsha hımıalyq tájirıbeler kórsetiledi, oqýshylar qandaı reaksıa júrgenin anyqtap reaksıa teńdeýlerin jazady)
5 - kezeń. Bilimdi jınaqtaý (shyǵarmashylyq kezeń)
Aqyldynyń alty qalpaǵy. 3 toptan eki - ekiden 6 oqýshy 6 túrli qalpaq kıip shyǵyp, óz oılaryn aıtady.(bul tapsyrmany oryndaý úshin tapsyrma oqýshylarǵa aldyn - ala beriledi)
1. Aq qalpaq bizge belgili nemese qajetti aqparatqa nazar aýdarý úshin paıdalanylady.
2. Sary qalpaq aıqyndylyq pen ómirge senimmen qaraýdy beıneleıdi. Ideıanyń jaǵymdy jaqtaryn zerdelep, kúsh - jigerin onyń jetistikteri men jaqsylyqtaryn izdeýge jumsaıdy.
3. Qara qalpaq – bul «ázázildiń qorǵaýshysy» nemese nelikten keıbir tetikter durys istemeıtinin baǵalaý.
4. Qyzyl qalpaq sezimdi, boljamdy jáne ishki túısikti bildiredi.
5. Jasyl qalpaq kreatıvtilikke, múmkindikterge, balamaǵa jáne jańa ıdeıalarǵa baǵyttalady.
6. Kók qalpaq oılaý úderisin basqarý úshin qoldanylady. Bul baqylaýshy tetik, ol barlyq alty qalpaqtyń talaptary durys oryndalyp jatqandyǵyna kepildik beredi.
6- kezeń. Bilimdi bekitý.
Intervú - test. Slaıdta test jazylǵan. Ár oqýshyǵa jeke test tarqatylyp beriledi. Durys jaýabyn belgilep bolǵan soń bir - birimen aýystyryp, qatelerin shyǵaryp, baǵalaıdy.
7-kezeń. Baǵalaý. Toptaǵy top basshysy toptyń ishindegi oqýshylardy baǵalaıdy) Muǵalim naqty baǵalaıdy.
8- kezeń. Úıge tapsyrma: §16, qosymsha málimetter elementter jaıly.
Qorytyndy: Eger de ómirde ózińe - óziń senimdi bolǵyń kelse, qıyndyqpen betpe - bet kezdesýden qoryqpa. Únemi ómir synaqtarynan jasqanyp, qashqaqtaı berseń, qıyndyqtar týyndaı beredi. Sondyqtan jeńil jol izdeme, qıyndyqpen kúrese bil. Eger umtylys pen tabandylyq jetkilikti bolsa, adam qandaı kedergini de jeńip, qabiletti bolady.
Intervú test.
1) Natrıı atomynyń qansha energetıkalyq deńgeıi bar?
A. 2
V. 4
S. 3
D. 1
E. 5
2) Azot atomynyń syrtqy energetıkalyq deńgeıin toltyrý úshin qansha elektron qerek?
A. 2
V. 4
S. 3
D. 1
E. 5
3) Qatar sany 16 jáne atomdyq salmaǵy 32 bolatyn element atomynda neıtron sany qansha?
A. 8
V. 4
S. 12
D. 16
E. 32
4) Elementterdiń perıodty ózgerýine ne sebep bolady?
A. Atom ıadrosyndaǵy oń zarádtardyń kóbeıýi.
V. Bastapqy elektrondyq qurylymynyń perıodty qaıtalanýy.
S. Atom radıýsynyń azaıýy.
D. Elektron sanynyń artýy.
E. Energetıkalyq qabatynyń birkelkiligi.
5) 20 neıtron jáne 19 elektrony bar elementtiń atomdyq salmaǵy qansha?
A. 20
V. 19
S. 26
D. 40
E. 39
Durys jaýaptar:
1) S.
2) S.
3) D.
4) V.
5) E.
Baǵalaý.
You Might Also Like
