InfoHub Logo

Imandylyq – tárbıe negizi

Qazirgi kezde el bolashaǵy – jastar, Qazaqstannyń keleshegin kórkeıtetin bilimdi urpaq degen sózderdi jıi estıtin boldyq. Álbette, qaı halyqtyń da bolmasyn, memlekettik damý strategıasynda jastarǵa, jas býynǵa, olardyń tárbıelenip, ortaǵa saı ozyq bilim ıgerip shyǵýyna basa nazar aýdarylady. Búgingideı aqparat pen tehnıkalyq jańalyqtar kezek sharpyǵan zamanda, oqýǵa, ǵylymǵa, tájirıbege súıenip, bul salalardaǵy jetistikterge ıek artqan durys - aq. Alaıda jastardyń sanaly azamat bolyp qalyptasýynyń kilti tek qurǵaq bilimde tur dep aıtsaq, qatty qateleskenimiz.

Adam balasynyń týra joldan adaspaı, tolyq, kemel, aqyl - esi túzý azamat qataryna jetýi onyń jas shaǵynda alatyn tárbıesine, ata - anasynyń meıirim kórsete alýyna baılanysty. Jasyratyny joq, búginde kosmopolıttik ıdeıa keýdelerin ýlap, týǵan ultyna jandary ashymaıtyn «máńgúrt» tıpindegi jastardyń kóbeıip kele jatýy alańdatarlyq jaıt. Buǵan «jol berip jatyrsyń» dep, jetpis jyldaı ýaqyt boıy keńestik súzgiden ábden súzilip, qorǵanshaqtyq kúıge ushyraǵan aǵa urpaq ókilderin kinálaý qıanat ta bolar. Áıtse de, kez kelgen nársege kózdi jumyp qaraý, súıekke sińgen salǵyrttyq, kózdi baılap, kórer aldymyzdy tumshalap tastaǵan. «Quldyq psıhologıadan», qarańǵy qorqynyshtan, ıt túrtpekten aryla almaı otyrǵanymyz shyndyq. Myna máselege de baıypty kózqaras tanytqanymyz jón. Táýelsizdik alǵan kezden bylaı qaraı on bes jyl ýaqyt ishinde ómirge kelgen urpaq boıynda erekshe umtylys, erekshe qýat seziledi. Qoǵam men adamdy qatar shyrmaǵan qat - qabat qıyndyqtardyń, daýasyz daýlardyń kóp ýaqyt ótpeı, kúni biterine kúmánsiz sengimiz keledi. Bul armandy bizdiń jas óskinderimiz júzege asyrmaq. Tek óskeleń órkendi jahandanýdyń joıqyn soqqysyna, tilsizdik dertine uryndyryp almaı, óz ultynyń mádenıet máıeginen alshaqtamaı ósýine jol ashýymyz kerek. Ol úshin júrip ótken izimizge taǵy bir burylyp, jetken jetistikterimizdi salmaqtap, rýhanı qundylyqtarymyzdy urpaq sanasyna endirgen abzal.

Babalarymyzdyń qaster tutyp, atadan balaǵa amanattap, júrekke darytyp kelgen asyl qasıetteri kóp - aq. Halqymyz syrt kózben emes, júrekpen uǵatyn adamgershilik qundylyqtardy joǵary dáriptegen. Imandylyq, ádilettilik, izgilik, meıirimdilik murattaryn tereń ıgerýge kúsh salǵan. Mal – múlkinen, dáýletinen ımanyn joǵary baǵalaǵan qazaq «Er jigittiń úsh baılyǵy bar: birinshi – ımany, ekinshi – yrysynyń turaǵy, úshinshi – dáýletiniń turaǵy» dep ataly sóz qaldyrǵan. Qazirgideı «mal úshin bireýdi aldap, bireýdi arbaǵan» jandar kezdesip otyrǵan kezde mundaı sózdiń mańyzy da joǵary. Jıǵan – tergen dáýletine júregin baılamaı, odan da bıik nárse bar dep bilgen atalarymyzdyń ımandylyq tóńiregindegi túsinigine biraz tolǵanys jasaýdy jón dep sanadyq.

Iman – qazaq halqynyń rýhanı dúnıetanymyndaǵy parasat paıymymen sabaqtasyp jatatyn óte keń ólshemdi uǵym. Ata – babalarymyzdyń aqıqatqa jeteler seniminiń de basty tiregi – osy. Barlyq bet – bolmysynyń, minez – qulqynyń aınasy. Iaǵnı, Shákárim atamyz aıtqandaı,

Kimde bolsa shyn minez,
Bolmas onda eki sóz.
Óltirse de kózbe – kóz
Imanyn satyp almas bóz, - degendegi ıman. Imandylyq degen bir ǵana sózdiń boıyna uıat, ar, ynsap, qanaǵat syqyldy búkil jaqsy qasıetter túgel syıyp tur. Qazaqtyń júzi jyly jandy jolyqtyra qalsa, «betinen ımany tógilip turǵan adam eken» nemese «ımanjúzdi kisi eken» dep sóz etisetini de sondyqtan. Tipti adam ǵumyrynyń máni bolyp sanalatyn mahabbat seziminiń de negizi ımandylyqtan bastalady. Ony Abaı atamyz «úsh súıýmen» baılanystyryp, «ımanıgúl» dep at beredi:

Mahabbatpen jaratqan adamzatty,
Sen de súı ol Allany jannan tátti.
Adamzattyń bárin súı baýyrym dep
Jáne haq jol osy dep ádiletti.

Imandylyq – tárbıe negizi. júkteý