1 قازان قارتتار مەرەكەسىنە ارنالعان «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل ارداقتى» اتتى كەش سەناريي
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ تالىمگەرى
پشانوۆا ايگۇل ابۋباكىر قىزى
1 قازان قارتتار مەرەكەسىنە ارنالعان «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل ارداقتى» اتتى كەش سەناريي
ماقساتى: وقۋشى بويىنا حالقىمىزدىڭ اسىل قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، ءوز اتا – باباسىن ۇمىتپاي ساقتاۋ ءۇشىن جانە سالت – داستۇردەن ءنار الىپ وسۋىنە، يناباتتىلىققا، جاقسى مەن جاماندى اجىراتا بىلۋگە اتالى سوزدەن عيبرات الۋعا تاربيەلەۋ.
جۇرگىزۋشى:
حوش كەلىپسىز اق جاۋلىقتى انالار،
اقىل كەنىن ارقالاعان اتالار.
الدارىڭدا جاۋقازىنداي قۇلپىرعان،
ءبىز الاڭسىز بالعىن شاقتى بالالار
ارمىسىز اۋىلىمنىڭ اسىلدارى
جايناسىن كوڭىلدەردىڭ جاسىل باعى
سىزدەر ءۇشىن ءان مەن كۇي، ولەڭ مەن بي
سىزدەر ءۇشىن مەرەكە شاشۋلارى
قىمباتتى اقىلدىڭ كەنىن ارقالاعان ايبىندى اتالار! اق جاۋلىقتى انالار! شىنايى دا ىزگى سەزىمدەردى، ءبىلىمنىڭ التىن دىڭگەگىن سىيلاۋشى ۇستازدار قاۋىمى! بارلىقتارىڭىزدى قازان ايىنىڭ العاشقى مەرەكەلەرى قارتتار، ۇستازدار مەرەكەسى توعىسقان كۇنىمەن قۇتتىقتايمىز.
اپپاق شاشىڭ كۇن سايىن قىلاڭداعان،
زەينەت ەمەس بەينەتتەن ارىلماعان.
تاڭىرىمدەي تابىنىپ وتەم ماڭگى،
قاريالار ءوزىڭدى ەل سىيلاعان.
ەل مۇددەسىن بارىنەن بيىك قوياتىن، وزىنەن كەيىنگى ىزىنە ەرگەن ىنىلەرىنە ىزەتتىگىن ايامايتىن، ىزىنەن ەرگەن ۇرپاعىنا ۇلىلىعىن ۇيالاتىپ، ءبىر قاۋىمعا باس-كوز بولا بىلگەن اۋىل قارتتارىنىڭ ورنى ەرەكشە، ولاي بولسا ءار حالىقتىڭ بويىندا ىقىلىم زاماننان بەرى قالىپتاسىپ ونى وزگەلەردەن دارالاپ تۇراتىن، تەك وزىنە عانا ءتان قاسيەتتەرى بولادى. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ سونداي ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى – ۇلكەندى سىيلاۋ، ونىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋ. قازاق قارتى جاسىنا لايىق اۋىزى دۋالى، ءسوزى بەرەكەلى، ءىسى تىڭعىلىقتى ويى تەرەڭ اقىلى تەلەگەي تەڭىز بولىپ كەلەدى. مىنە وسىنداي تەڭەۋگە لايىق قاريالاردى جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن 1 قازان قارتتار كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل ارداقتى» اتتى كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر.
كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى مامبەتوۆ الىشەر اعايعا بەرەمىز.
جۇرگىزۋشى:
دۇنيەگە كەلەر ءبىر رەت
قۇرىشتان قۇيعان قۇدىرەت
بالالار، ول كىم؟
ارينە قارتتارىمىز.
ولاي بولسا بۇگىنگى كەشىمىزدى ورىنداۋىنداعى «تۋعان جەر» انىمەن اشامىز. ورىندايتىندار قاراكوز جانە تەڭەل
ءون بويىڭ تۇنعان اقىل، ۇلاعات
ەشكىمگە جاسامايتىن قيانات
جايلاپ قانا اقىلمەنەن تۇزەيسىڭ
بولىپ قالسا ۇعىنا الماي ءبىر ساعات
اۋىلىمىزدىڭ ارداگەرى، قارت زەينەتكەر ۇستازىمىز ماقسات اعايعا ءسوز بەرەمىز.
جادىرايمىن جادىرايىن،
كوڭىلدەنىپ كۇلەمىن.
جانار ما دەپ تالابىم،
اتا اقىلىن تىڭدايمىن.
ءان: «قارتتار ازايىپ بارا جاتىر» ورىندايتىن باقنۇر
جۇرگىزۋشى: حالقىمىزدىڭ ءتالىم – تاربيەسى انانىڭ اق سۇتىمەن، اجە ونەگەسىمەن، اتالار اقىلىمەن بەرىسىپ، وزىندىك قاسيەتىمىزدى قالىپتاستىرۋ كوزدەلگەن. ەندەشە «مەن اتام مەن اجەمنىڭ جالعاسىمىن» بولىمىنە قۇلاق تۇرەلىك.
تاقپاقتار:
1-جانسايا:
ءسان ەڭكەيگەن نۇر جۇزىنەن ءال تايىپ،
قۋات كەتىپ بارا جاتىر قارتايىپ.
وتباسىندا، بالا – شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم بولماعان سوڭ سىڭارى
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارى
قايتا – قايتا قاراعىڭ كەپ تۇرادى
قاعىس ەستىپ قالباقتايدى بالاداي
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ
نيەتى اق، كوڭىلى كەڭ دالاداي
كىمگە بولسىن قارتتىق جەتەر اياڭداپ.
2-ايبەك:
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن
اتام ءسوزى سانامدا
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم
الدىن وراپ كىسىنىڭ
كەسىپ وتپە كولدەنەڭ
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم.
3-بەكنۇر:
اتام مەنىڭ ءاماندا
كىشىپەيىل بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا
ماقتانباۋدى ءجون كورەم
قالدىراتىن ۇلتقا
جالعان سوزگە توزبەيمىن
جەتكىزەدى مۇراتقا
تەك شىندىقتى كوزدەيمىن.
4-راسۋل:
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادىلەتتى بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا
ءجۇرمىن تۋرا جولمەنەن
ەي، تاكاپپار دۇنيە
ماعان دا ءبىر قاراشى
تانيمىسىڭ سەن مەنى
مەن قازاقتىڭ بالاسى.
5-فاريزا:
قۇتتىقتايمىز مەيرامىڭمەن اتالار!
ءار كۇلگەنىڭ بىزگە باقىت سانالار.
ەڭبەگىڭدى ەش ەتپەيتىن ومىردە
ەلىڭ جۇرتىڭ ۇل مەن قىزىڭ باعالار
انا مەيىر كۇن كوزىمەن پارا – پار.
تۇلا بويعا قۋات بولىپ تارالار
ومىرىمە شۋاق شاشىپ ءارقاشان
كوپ جاساڭدار اتالار مەن انالار!
6-جادىرا:
اتا كۇنى - اجە كۇنى الەم كۇنى
الەمدە تەبەرىندىلەر اقىلدى ءۇنى
اجەسىز جان تۋعان جوق جەر بەتىندە
ۇعىپ ال بوبەكتەرىم سەندەر مۇنى
اتا - اجە مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن
جانۇياڭىزعا تەك قانا شاتتىق تولسىن
نەمەرەلەرىڭىزدىڭ ونەرىن تاماشالاپ
جۇزدەرىڭىزگە كوتەرىڭكى كوڭىل تولسىن.
جۇرگىزۋشى:
اسقار تاۋىم، اقىلگويىم، عۇلاما،
اسپانىمداي ماڭگى جاسا، قۇلاما
ەر جەتسەم دە ەركەلىگىم قالمايدى،
كوز الدىمدا سەن تۇرعاندا ۇلى انا!
اتا ارداقتى تۇلعا «اكەدەن ۇل تۋسايشى، اتا جولىن قۋسايشى» دەپ حالىق ۇرپاققا اتانىڭ مۇراسىن جالعاستىرۋدى ۋاعىزدايدى. اتا ۇرپاعىنىڭ، قايىرىمدى، مەيىرىمدى، اقىلدى ىسكەر بولۋىن تىلەپ سول ءۇشىن قامقورلىق ءىس - ارەكەتتەرىن جەرگە جەتكەنشە دامىتا بەرەدى، ونەگە كورسەتەدى، وسيەت ايتادى.
كوركەم ءسوز: م. ماقاتايەۆ «اكەگە ارناۋ» ورىندايتىن قوجاحمەت ماليكا.
بۇگىنگى كەشكە اۋىلىمىزداعى اسىل انالارىمىزدىڭ ءبىرى، قارت ۇستازىمىز ءقازىر زەينەتكەر مۇراتوۆا نابيعا اپاي كەلىپ وتىر. انامىزعا راحمەتىمىزدى ايتا وتىرىپ ءسوز كەزەگىن بەرەيىك.
تۇرا – تۇرشى ەسەيگەندە ۇل – قىزىڭ
جۇرە تۇرشى جالعانعاندا ۇزىگىڭ
ماعان باقىت نەگە كەرەك اق اجە – اۋ
ءوزىڭ بىرگە كورە الماساڭ قىزىعىڭ
انامىزعا ارناپ 10 سىنىپ وقۋشىسى ناعىمەتوۆا قاراكوزدىڭ ورىنداۋىندا «اناما حات» ءانىن قابىل الىڭىزدار.
ادامدار اراسىنداعى قارىم – قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا ياعني بالانىڭ اتا – اناسىن جان – جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم – قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى. قارتتاردى قۇرمەتتەيتىن ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن ادەپتىلىك كىشىپەيىلدىلىك سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟ ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا – اناسىن ارداق تۇتىپ ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە. قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا – اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار. بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك. كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە – شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا قارتايعان اتا – اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى. قارت كىسىنى قۇت – بەرەكە دەپ تانىساق ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا – انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
كورىنىس: «توقتا بالام، اتاڭ كەلەر ارتىڭدا»
كوركەم ءسوز: م. مۇقاتايەۆ «رەنىش» ورىندايتىن 10 سىنىپ وقۋشىسى سۇيەۋوۆا جىبەك
توي دەپ بۇگىن حالقىم شاشۋ شاشادى.
توي دەپ بۇگىن الەم سىرىن اشادى.
قارتتار كۇنى مەيرامىنا ارنالعان
بيشىلەر ونەرلەرىن شاشادى
«قازاق ءبيى» ءبىر توپ بيشىلەر
ەگەمەندى ەل بولىپ قالىپتاستىق،
وركەنيەتكە ناقتى انىق باستىق.
تۋعان جەردىڭ تۇعىرى بيىك بول دەپ،
شىن جۇرەكتەن ءان – جىردى سىيعا تارتتىق.
ءان: «اكەلەر» ورىندايتىن عاريفۋللا
ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان
ال اكەلەر وزدەرىڭە ارنالماق
بۇل ايتاتىن اسقاق ءان.
ءان: «اۋىلىم سەنىڭ ىرگەلى» ورىندايتىن ايدا
كوككە ورمەلەپ كوڭىلىڭ
نۇرعا تولسىن ءومىرىڭ
باقىتتى بول جان اكە
ۇزاق بولسىن ءومىرىڭ
ءان: «اكە تۋرالى جىر» ورىندايتىن دارحان
ارايلى اق تىلەكپەن
ءان جولدايمىن وزىڭە
ساعىنىش سازى جۇرەكپەن
سىر ارنايمىن وزىڭە
ءان: «نەگە سەنى ءسۇيدىم-اي» ورىندايتىن ءداۋىرحان
ارمانىم ەدىڭ اڭساعان
اكە سەن باقىت مەن ساعان
ۇرپاعىم بولىپ جالعادىم
قۋانىش اكە سەن ماعان
ءان: «اقەركە جايىق» ورىندايتىن نۇرتۋعان
ابىروي اماندىعىڭ ارتا بەرسىن
ب ا ق داۋلەت قىزىعىمەن قاتار بەرسىن.
ۇرپاعىڭ جاقسى كورگەن ءجيى كەلىپ،
تاۋسىلماس ءدام-تۇزىڭدى تاتا بەرسىن.
تىنىشتىق ەلىمىزگە بەرە بەرسىن.
مولشىلىق جەرىمىزگە ەنە بەرسىن.
سوعىستان ەل جۇرتىمىز امان بولىپ
قىزىعىن بەيبىت ءومىر كورە بەرسىن
قارتتارىم سىزدەرگە اللا ساۋلىق بەرسىن
دەنساۋلىق اۋىز-بىرلىك بولا بەرسىن
تاپ-تازا ابىرويلى بولعانىڭدى
قازىرگى ەل بيلەگەن جاستار كورسىن
دەپ تىلەك تىلەپ بۇگىنگى كەشىمىزدى اياقتايمىز. زەيىن قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ – كوپ راحمەت. ەندى سىزدەردەن وسى وقۋشىلارىمىزعا باتا بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز.
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ تالىمگەرى
پشانوۆا ايگۇل ابۋباكىر قىزى
1 قازان قارتتار مەرەكەسىنە ارنالعان «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل ارداقتى» اتتى كەش سەناريي
ماقساتى: وقۋشى بويىنا حالقىمىزدىڭ اسىل قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، ءوز اتا – باباسىن ۇمىتپاي ساقتاۋ ءۇشىن جانە سالت – داستۇردەن ءنار الىپ وسۋىنە، يناباتتىلىققا، جاقسى مەن جاماندى اجىراتا بىلۋگە اتالى سوزدەن عيبرات الۋعا تاربيەلەۋ.
جۇرگىزۋشى:
حوش كەلىپسىز اق جاۋلىقتى انالار،
اقىل كەنىن ارقالاعان اتالار.
الدارىڭدا جاۋقازىنداي قۇلپىرعان،
ءبىز الاڭسىز بالعىن شاقتى بالالار
ارمىسىز اۋىلىمنىڭ اسىلدارى
جايناسىن كوڭىلدەردىڭ جاسىل باعى
سىزدەر ءۇشىن ءان مەن كۇي، ولەڭ مەن بي
سىزدەر ءۇشىن مەرەكە شاشۋلارى
قىمباتتى اقىلدىڭ كەنىن ارقالاعان ايبىندى اتالار! اق جاۋلىقتى انالار! شىنايى دا ىزگى سەزىمدەردى، ءبىلىمنىڭ التىن دىڭگەگىن سىيلاۋشى ۇستازدار قاۋىمى! بارلىقتارىڭىزدى قازان ايىنىڭ العاشقى مەرەكەلەرى قارتتار، ۇستازدار مەرەكەسى توعىسقان كۇنىمەن قۇتتىقتايمىز.
اپپاق شاشىڭ كۇن سايىن قىلاڭداعان،
زەينەت ەمەس بەينەتتەن ارىلماعان.
تاڭىرىمدەي تابىنىپ وتەم ماڭگى،
قاريالار ءوزىڭدى ەل سىيلاعان.
ەل مۇددەسىن بارىنەن بيىك قوياتىن، وزىنەن كەيىنگى ىزىنە ەرگەن ىنىلەرىنە ىزەتتىگىن ايامايتىن، ىزىنەن ەرگەن ۇرپاعىنا ۇلىلىعىن ۇيالاتىپ، ءبىر قاۋىمعا باس-كوز بولا بىلگەن اۋىل قارتتارىنىڭ ورنى ەرەكشە، ولاي بولسا ءار حالىقتىڭ بويىندا ىقىلىم زاماننان بەرى قالىپتاسىپ ونى وزگەلەردەن دارالاپ تۇراتىن، تەك وزىنە عانا ءتان قاسيەتتەرى بولادى. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ سونداي ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى – ۇلكەندى سىيلاۋ، ونىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋ. قازاق قارتى جاسىنا لايىق اۋىزى دۋالى، ءسوزى بەرەكەلى، ءىسى تىڭعىلىقتى ويى تەرەڭ اقىلى تەلەگەي تەڭىز بولىپ كەلەدى. مىنە وسىنداي تەڭەۋگە لايىق قاريالاردى جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن 1 قازان قارتتار كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل ارداقتى» اتتى كەشىمىزگە حوش كەلدىڭىزدەر.
كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى مامبەتوۆ الىشەر اعايعا بەرەمىز.
جۇرگىزۋشى:
دۇنيەگە كەلەر ءبىر رەت
قۇرىشتان قۇيعان قۇدىرەت
بالالار، ول كىم؟
ارينە قارتتارىمىز.
ولاي بولسا بۇگىنگى كەشىمىزدى ورىنداۋىنداعى «تۋعان جەر» انىمەن اشامىز. ورىندايتىندار قاراكوز جانە تەڭەل
ءون بويىڭ تۇنعان اقىل، ۇلاعات
ەشكىمگە جاسامايتىن قيانات
جايلاپ قانا اقىلمەنەن تۇزەيسىڭ
بولىپ قالسا ۇعىنا الماي ءبىر ساعات
اۋىلىمىزدىڭ ارداگەرى، قارت زەينەتكەر ۇستازىمىز ماقسات اعايعا ءسوز بەرەمىز.
جادىرايمىن جادىرايىن،
كوڭىلدەنىپ كۇلەمىن.
جانار ما دەپ تالابىم،
اتا اقىلىن تىڭدايمىن.
ءان: «قارتتار ازايىپ بارا جاتىر» ورىندايتىن باقنۇر
جۇرگىزۋشى: حالقىمىزدىڭ ءتالىم – تاربيەسى انانىڭ اق سۇتىمەن، اجە ونەگەسىمەن، اتالار اقىلىمەن بەرىسىپ، وزىندىك قاسيەتىمىزدى قالىپتاستىرۋ كوزدەلگەن. ەندەشە «مەن اتام مەن اجەمنىڭ جالعاسىمىن» بولىمىنە قۇلاق تۇرەلىك.
تاقپاقتار:
1-جانسايا:
ءسان ەڭكەيگەن نۇر جۇزىنەن ءال تايىپ،
قۋات كەتىپ بارا جاتىر قارتايىپ.
وتباسىندا، بالا – شاعا قاسىندا
جەتپىستەر مەن سەكسەندەر ءجۇر قالقايىپ.
كوڭىل جەتىم بولماعان سوڭ سىڭارى
جاس بالاداي جاۋتاڭداعان جانارى
قايتا – قايتا قاراعىڭ كەپ تۇرادى
قاعىس ەستىپ قالباقتايدى بالاداي
ماپەلەڭدەر قارت بىتكەندى ايالاپ
نيەتى اق، كوڭىلى كەڭ دالاداي
كىمگە بولسىن قارتتىق جەتەر اياڭداپ.
2-ايبەك:
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادەپتى جان بول دەگەن
اتام ءسوزى سانامدا
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم
الدىن وراپ كىسىنىڭ
كەسىپ وتپە كولدەنەڭ
ىزەتىمەن كىشىنىڭ
سالەمدەسىپ قول بەرەم.
3-بەكنۇر:
اتام مەنىڭ ءاماندا
كىشىپەيىل بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا
ماقتانباۋدى ءجون كورەم
قالدىراتىن ۇلتقا
جالعان سوزگە توزبەيمىن
جەتكىزەدى مۇراتقا
تەك شىندىقتى كوزدەيمىن.
4-راسۋل:
اتام مەنىڭ ءاماندا
ادىلەتتى بول دەگەن.
اتا ءسوزى سانامدا
ءجۇرمىن تۋرا جولمەنەن
ەي، تاكاپپار دۇنيە
ماعان دا ءبىر قاراشى
تانيمىسىڭ سەن مەنى
مەن قازاقتىڭ بالاسى.
5-فاريزا:
قۇتتىقتايمىز مەيرامىڭمەن اتالار!
ءار كۇلگەنىڭ بىزگە باقىت سانالار.
ەڭبەگىڭدى ەش ەتپەيتىن ومىردە
ەلىڭ جۇرتىڭ ۇل مەن قىزىڭ باعالار
انا مەيىر كۇن كوزىمەن پارا – پار.
تۇلا بويعا قۋات بولىپ تارالار
ومىرىمە شۋاق شاشىپ ءارقاشان
كوپ جاساڭدار اتالار مەن انالار!
6-جادىرا:
اتا كۇنى - اجە كۇنى الەم كۇنى
الەمدە تەبەرىندىلەر اقىلدى ءۇنى
اجەسىز جان تۋعان جوق جەر بەتىندە
ۇعىپ ال بوبەكتەرىم سەندەر مۇنى
اتا - اجە مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن
جانۇياڭىزعا تەك قانا شاتتىق تولسىن
نەمەرەلەرىڭىزدىڭ ونەرىن تاماشالاپ
جۇزدەرىڭىزگە كوتەرىڭكى كوڭىل تولسىن.
جۇرگىزۋشى:
اسقار تاۋىم، اقىلگويىم، عۇلاما،
اسپانىمداي ماڭگى جاسا، قۇلاما
ەر جەتسەم دە ەركەلىگىم قالمايدى،
كوز الدىمدا سەن تۇرعاندا ۇلى انا!
اتا ارداقتى تۇلعا «اكەدەن ۇل تۋسايشى، اتا جولىن قۋسايشى» دەپ حالىق ۇرپاققا اتانىڭ مۇراسىن جالعاستىرۋدى ۋاعىزدايدى. اتا ۇرپاعىنىڭ، قايىرىمدى، مەيىرىمدى، اقىلدى ىسكەر بولۋىن تىلەپ سول ءۇشىن قامقورلىق ءىس - ارەكەتتەرىن جەرگە جەتكەنشە دامىتا بەرەدى، ونەگە كورسەتەدى، وسيەت ايتادى.
كوركەم ءسوز: م. ماقاتايەۆ «اكەگە ارناۋ» ورىندايتىن قوجاحمەت ماليكا.
بۇگىنگى كەشكە اۋىلىمىزداعى اسىل انالارىمىزدىڭ ءبىرى، قارت ۇستازىمىز ءقازىر زەينەتكەر مۇراتوۆا نابيعا اپاي كەلىپ وتىر. انامىزعا راحمەتىمىزدى ايتا وتىرىپ ءسوز كەزەگىن بەرەيىك.
تۇرا – تۇرشى ەسەيگەندە ۇل – قىزىڭ
جۇرە تۇرشى جالعانعاندا ۇزىگىڭ
ماعان باقىت نەگە كەرەك اق اجە – اۋ
ءوزىڭ بىرگە كورە الماساڭ قىزىعىڭ
انامىزعا ارناپ 10 سىنىپ وقۋشىسى ناعىمەتوۆا قاراكوزدىڭ ورىنداۋىندا «اناما حات» ءانىن قابىل الىڭىزدار.
ادامدار اراسىنداعى قارىم – قاتىناستا ادامگەرشىلىك، ادەپ، ينابات ۇردىستەرىنىڭ قانشالىقتى كەڭ جايىلىپ، تەرەڭ تامىرلانۋى، ەڭ الدىمەن ولاردىڭ جەكەلەگەن وتباسىندا وركەن جايۋىنا ياعني بالانىڭ اتا – اناسىن جان – جۇرەك قالاۋىمەن، سانالى تۇردە ارداقتاپ ينابات تاعىلىمىمەن ۇلكەندەرگە دەگەن قارىم – قاتىناستارىندا ونى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى. قارتتاردى قۇرمەتتەيتىن ولاردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇلكەن ىنتامەن ورىندامايتىن ادەپتىلىك كىشىپەيىلدىلىك سەرگەك سەزىمتالدىق كورسەتپەيتىن بۇل قاسيەتتەر قانىنا ءسىڭىپ، جۇرەگىنە ۇيالاماعان ۇرپاقتان نە وپا، نە قايىر؟ ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ءمانى مەن سۇلۋلىعى، ادامنىڭ كەلەشەگىنە سەنىمدىلىگى – بالانىڭ اتا – اناسىن ارداق تۇتىپ ءوزىنىڭ پەرزەنتتىك قارىزىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋىندا. ءوز وتباسىنان جىلۋ تاپپاعان قانشاما قارتتارىمىز قارتتار ۇيلەرىندە ومىرلەرىن جالعاستىرۋدا.
قارتتار ءۇيى – جاسى ۇلعايىپ، قاراۋسىز قالعان قارتتارىمىزدى قامقورلىققا الاتىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ نىساندارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى جانە ول مەملەكەتتىك مەكەمە. قارتايۋ – بيولوگيالىق پروسەسس، بەلگىلى ءبىر جاسقا جەتكەننەن كەيىن ورگانيزمنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنىڭ ۇدەمەلى تومەندەۋى.
قاي جەردە دە اتا – اناعا قىزمەت كورسەتۋگە تيىستىلىگىڭدى ۇمىتۋ استە جارامايدى. قارت ادامداردىڭ ۇيرەتۋگە دە، اقىل ايتۋعا دا مورالدىك قۇقى بار. بۇل مورالدىك قۇقىنى قۇرمەتتەي ءبىلۋ كەرەك. كىم دە كىمنىڭ ۇيىندە قارتايىپ وتىرعان اكە – شەشەسى نەمەسە اتاسى مەن اجەسى سەكىلدى قىمباتتى «قوناعى» بولسا، ول ۇيىنە ولاردان ارتىق قۇدايدىڭ قۇرمەتتى وكىلى كەلەدى دەپ ويلاماسىن، ەگەر ءۇيدىڭ يەسى ولارعا دۇرىس قاراپ، قامقورلىق جاساسا قارتايعان اتا – اناسى ونىڭ وتباسىنىڭ قۇتى بولىپ تابىلادى. قارت كىسىنى قۇت – بەرەكە دەپ تانىساق ول ۇرپاق كورەگەندىگى. ۇرپاعى قۇرمەتتەگەن اتا – انا ءار كەزدە دە باقىتتى.
كورىنىس: «توقتا بالام، اتاڭ كەلەر ارتىڭدا»
كوركەم ءسوز: م. مۇقاتايەۆ «رەنىش» ورىندايتىن 10 سىنىپ وقۋشىسى سۇيەۋوۆا جىبەك
توي دەپ بۇگىن حالقىم شاشۋ شاشادى.
توي دەپ بۇگىن الەم سىرىن اشادى.
قارتتار كۇنى مەيرامىنا ارنالعان
بيشىلەر ونەرلەرىن شاشادى
«قازاق ءبيى» ءبىر توپ بيشىلەر
ەگەمەندى ەل بولىپ قالىپتاستىق،
وركەنيەتكە ناقتى انىق باستىق.
تۋعان جەردىڭ تۇعىرى بيىك بول دەپ،
شىن جۇرەكتەن ءان – جىردى سىيعا تارتتىق.
ءان: «اكەلەر» ورىندايتىن عاريفۋللا
ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان
ال اكەلەر وزدەرىڭە ارنالماق
بۇل ايتاتىن اسقاق ءان.
ءان: «اۋىلىم سەنىڭ ىرگەلى» ورىندايتىن ايدا
كوككە ورمەلەپ كوڭىلىڭ
نۇرعا تولسىن ءومىرىڭ
باقىتتى بول جان اكە
ۇزاق بولسىن ءومىرىڭ
ءان: «اكە تۋرالى جىر» ورىندايتىن دارحان
ارايلى اق تىلەكپەن
ءان جولدايمىن وزىڭە
ساعىنىش سازى جۇرەكپەن
سىر ارنايمىن وزىڭە
ءان: «نەگە سەنى ءسۇيدىم-اي» ورىندايتىن ءداۋىرحان
ارمانىم ەدىڭ اڭساعان
اكە سەن باقىت مەن ساعان
ۇرپاعىم بولىپ جالعادىم
قۋانىش اكە سەن ماعان
ءان: «اقەركە جايىق» ورىندايتىن نۇرتۋعان
ابىروي اماندىعىڭ ارتا بەرسىن
ب ا ق داۋلەت قىزىعىمەن قاتار بەرسىن.
ۇرپاعىڭ جاقسى كورگەن ءجيى كەلىپ،
تاۋسىلماس ءدام-تۇزىڭدى تاتا بەرسىن.
تىنىشتىق ەلىمىزگە بەرە بەرسىن.
مولشىلىق جەرىمىزگە ەنە بەرسىن.
سوعىستان ەل جۇرتىمىز امان بولىپ
قىزىعىن بەيبىت ءومىر كورە بەرسىن
قارتتارىم سىزدەرگە اللا ساۋلىق بەرسىن
دەنساۋلىق اۋىز-بىرلىك بولا بەرسىن
تاپ-تازا ابىرويلى بولعانىڭدى
قازىرگى ەل بيلەگەن جاستار كورسىن
دەپ تىلەك تىلەپ بۇگىنگى كەشىمىزدى اياقتايمىز. زەيىن قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ – كوپ راحمەت. ەندى سىزدەردەن وسى وقۋشىلارىمىزعا باتا بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىز.