2 جانە 3 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى مۋزىكاعا باۋلۋ
بقو، ورال قالاسى،
№49 "اق نيەت" بالاباقشاسى
ايجان سۋلتان قىزى ۋبيشيەۆا
2 جانە 3 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى مۋزىكاعا باۋلۋ
مۋزىكالىق ءىس - ارەكەت - بالانىڭ مۋزىكالىق تاربيەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى كەزەڭى بولىپ تابىلادى. بالالاردىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن دامىتۋدى نەعۇرلىم ەرتە باستاسا، ونىڭ قورىتىندىسى جەمىستى بولادى. بالا ءومىرىنىڭ العاشقى جىلدارى - ونىڭ بولاشاعىنىڭ نەگىزى. سوندىقتان، بالا ءومىرىنىڭ العاشقى جىلدارىن كوبىرەك پايدالانۋ قاجەت. ەرتە بالالىق شاق - بۇل ۋاقىتتى ويىنمەن بوس وتكىزەتىن شاق ەمەس. بۇل شاقتا بالا ۇيرەنگەن، تۇيگەنىن بولاشاقتا، ەر جەتكەن سوڭ پايدالانا الادى. ەرتە جاستاعى بالا اۋەندى، ىرعاقتى، اۋەنگە ساي قوزعالۋدى وزىنە ءتان ەرەكشەلىكپەن قابىلدايدى. بالانى بەينە ءبىر قۇتىعا سۋ قۇيىپ، تولتىرىپ قويعانداي قىلىپ قويۋ ماقسات ەمەس، كەرىسىنشە، 2 جاستان باستاپ 3 جاسقا دەيىنگى كەزەڭدە بالا ءوزىن تۇلعا رەتىندە سەزىنە باستاسا، وعان سول تۇلعا رەتىندە قارىم - قاتىناس جاساۋ ءلازىم. بۇل جاستا بالا مۋزىكانى تەك مەڭگەرىپ قانا قويماي، وعان دەگەن ەرەكشە سەزىمتالدىق تانىتادى. ەگەر بالانىڭ ەستىپ كورۋىنە، سەزىنۋىنە، بايقاپ كورۋى مەن ەمىن - ەركىن قوزعالۋىنا بارلىق جاعدايلار جاسالسا، ولار بارلىعىن تۇگەل دەرلىك مەڭگەرە الادى. ۇلكەندەرمەن قوسىلىپ اۋەننىڭ ىرعاعى مەن جەكە مانەرىن دۇرىس جەتكىزىپ، قوسىلىپ ايتادى، جەكە جانە توپتار - مەن ايتادى، ۇلكەندەردىڭ ىرعاقتى قيمىلدارىن ەستە ساقتاپ قايتالايدى. مۋزىكا تىڭداۋ، ءمۇعالىمنىڭ كورسەتكەنىن قايتالاۋ مەن ءتۇرلى ويىنشىقتاردى قاراستىرۋدا قىزىعۋشىلىعىن بىلدىرەدى.
ەرتە جاستاعى بالالاردىڭ ەستۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جۇمىس - تارى تومەندەگىدەي ىسكە اسادى. بالالاردى مۋزىكالىق شىعارمالاردىڭ ءتۇرلى سيپاتتاعى ءاندى، پولكا، مارش، ۆالس جانە ت. س. س. اۋەندى تىڭداۋعا ۇيرەتەمىن. مۋزىكالىق شىعارمالاردان العان اسەرلەرىن سيپاتىنا قاراي جەتكىزە بىلۋگە، كوڭىلدى مۋزىكالىق دىبىستارعا ىلەسىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك جاسايمىن. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ: دومبىرا مەن سىبىزعىنىڭ، داڭعىرا مەن سىرنايدىڭ قاراما - قارسى نەمەسە ارالاسقان دىبىستارىن ەستۋ ارقىلى اجىراتا بىلۋگە كومەكتەسەمىن. جوعارى دىبىستىلىقتى ەستۋدى دامىتۋدا بيىكتىگى (جوعارى، ورتاشا، تومەن)، ۇزاقتىعى (ۇزاق، قىس - قا)، كۇشى (شۋلى، تىنىش) ءارتۇرلى مۋزىكالىق دىبىستاردى ەستۋ جانە ديففەرەنسيالداۋ جۇمىستارىن ۇنەمى جۇرگىزىپ وتىرامىن. مىسالى: ايۋ قالاي جۇرەدى؟، دەپ بالالاردان سۇرايمىن. ءوزىم تومەنگى رەگيستردە ايۋدىڭ ءجۇرىسىن وينايمىن. ال بالالار بولسا جاي ىرعاقپەن الاقان سوعادى. ال قويان قالاي سەكىرەدى دەپ سۇرايمىن؟ ءوزىم جوعارعى رەگيستردە كوڭىلدى اۋەن وينايمىن. بالالار جىلدام ىرعاقپەن الاقاندارىن سوعادى. نەمەسە، بالالارعا ءجاي جاۋىپ تۇرعان جاڭبىردىڭ ىرعاعىن الاقانمەن سوعىپ كورسەتەمىن. سودان سوڭ قاتتى جاۋىپ تۇرعان جاڭبىردىڭ ىرعاعىن اياق توپىلداتۋ ارقىلى كورسەتەمىن. بالالار قايتالايدى. سونىمەن قاتار بارابان اسپابىن كورسەتىپ، بارابان ۇنىنە ءجاي قادامداپ جۇرگىزىپ، ال قوڭىراۋ ۇنىنە قوس اياقپەن سەكىرتەمىن.
مۋزىكامەن بىرگە نەگىزگى قوزعالىستاردى (ءجۇرۋ، جۇگىرۋ) ورىن - داۋعا ۇيرەتە وتىرىپ، بي قوزعالىستارى: شاپالاقتاۋ، قولدارىن قيمىلداتۋ، مارشپەن ءجۇرۋ، ورنىندا تۇرىپ اينالۋ جانە اياقپەن تارسىلداتۋدى اۋەنمەن ورىنداۋ قيمىلدارىن مەڭگەرتەمىن. كوركەم - ويىندىق بەينەلەرگە ءتان (قونجىق كەلەدى، كوجەك پەن شەگىرتكە سەكىرەدى، قۋىرشاق بيلەيدى، كوبەلەك پەن ينەلىك ۇشادى) قيمىلداردى اۋەنمەن بەرە ءبىلۋدى ۇيرەتەمىن.
سونىمەن قاتار 2 - 3 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى ادەمى اۋەن - مەن، تەاتر ونەرىمەن، ادەبيەتپەن، حالىق اۋىز ادەبيەتىمەن تانىس - تىرۋ نەگىزگى ماقساتىم بولاتىن. ءبىرىنشى كىشىلەر توبىنىڭ بۇلدىرشىندەرىنىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن دامىتۋدا مەن «بالاقان»، «توپ، توپ، بالاقان»، «قۋىرشاقتار»، «بالاقان دا الاقان»، «شار»، «كۇز كەلدى»، «سىلدىرماق»، «ويىنشىقتار» سياقتى بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي اندەردى ۇيرەتۋ بارىسىندا قيمىلدى ءىس - ارەكەتتى پايدالانامىن. مىسالى: «كۇز كەلدى» ءانىن قاراستىرايىق. بالالار زال ىشىندە شاشىراڭقى ورنالاسادى. ساز جەتەكشىسى مەن تاربيەشىلەر ءاننىڭ ءسوزىن ايتادى. بالالار ءاننىڭ وڭاي بۋىنىنا قوسىلىپ ءاندى قيمىلمەن بەرۋگە تىرىسادى.
قۇلاق سالىپ تىڭداڭدار
قوناققا بىزگە كۇز كەلدى.
كۇز كوڭىلسىز ءان سالىپ
كوزدىڭ جاسىن توگەدى.
ءاننىڭ ءبىرىنشى شۋماعىندا بالالار قولدارىن بەلىنە ۇستايدى.
تىرس - تىرس - تىرس....
قايىرماسىندا قولدارىمەن تامشى ۇستاعانداي بولىپ قولدارىن الما كەزەك العا سوزادى.
قولشاتىردى الايىق
جاڭبىردا قىدىرايىق.
بالالارعا كوڭىلدى
جاۋ جاڭبىر، جاۋ - جاۋ.
بالالاردىڭ ءبىر قولى بەلدە، ەكىنشى قولمەن قولشاتىر ۇستاعان بولىپ زال ءىشىن اينالا قىدىرىپ جۇرەدى.
ليا - ليا - ليا...
قايىرماسىندا بالالار ءبىر ورىندا تۇرىپ الاقان سوعادى.
نەمەسە، مىنا ءاندى قاراستىرايىق. «توپ، توپ بالاقان»
ءاننىڭ ءبىرىنشى شۋماعىندا بالالار قولدارىن بەلىنە ۇستاپ تەڭسەلىپ تۇرادى. ءاننىڭ جەڭىل بۋىنىنا قوسىلادى. قايىرماسىندا اياق توپىلداتادى، الاقان سوعادى. قولدارىن العا سوزادى. قولدارىن العا سوزىپ شاقىرعانداي بولادى.
ءبىز بالالار باقشاسىندا
بي بيلەپ ءان سالامىز.
تاربيەشى اپايلاردىڭ
ايتقان ءتىلىن الامىز.
توپ، توپ بالاقان،
شاپالاقتا الاقان.
باقشادا ءبىز بالاقانبىز
انامىزعا بالاپانبىز.
كەل، كەلىڭدەر بي بيلەيىك
اسەم ءاندى ۇيرەنەيىك.
بۇل جاستاعى بۇلدىرشىندەر ءاننىڭ وڭاي بۋىنىنا قوسىلىپ، ءان مازمۇنىن قيمىلمەن بەرەدى. مۋزىكالىق ءىس - ارەكەت بالانىڭ مۋزىكالىق تاربيەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى كەزەڭى بولىپ تابىلادى. ناتيجەسىندە، ءىس - ارەكەتتىڭ باسقا تۇرىمەن سالىستىرعاندا بالا ەڭ ۇلكەن مۋزىكالىق اسەرگە يە بولادى، مۋزىكانى قابىلداۋى مەن ويلاۋى داميدى.
№49 "اق نيەت" بالاباقشاسى
ايجان سۋلتان قىزى ۋبيشيەۆا
2 جانە 3 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى مۋزىكاعا باۋلۋ
مۋزىكالىق ءىس - ارەكەت - بالانىڭ مۋزىكالىق تاربيەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى كەزەڭى بولىپ تابىلادى. بالالاردىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن دامىتۋدى نەعۇرلىم ەرتە باستاسا، ونىڭ قورىتىندىسى جەمىستى بولادى. بالا ءومىرىنىڭ العاشقى جىلدارى - ونىڭ بولاشاعىنىڭ نەگىزى. سوندىقتان، بالا ءومىرىنىڭ العاشقى جىلدارىن كوبىرەك پايدالانۋ قاجەت. ەرتە بالالىق شاق - بۇل ۋاقىتتى ويىنمەن بوس وتكىزەتىن شاق ەمەس. بۇل شاقتا بالا ۇيرەنگەن، تۇيگەنىن بولاشاقتا، ەر جەتكەن سوڭ پايدالانا الادى. ەرتە جاستاعى بالا اۋەندى، ىرعاقتى، اۋەنگە ساي قوزعالۋدى وزىنە ءتان ەرەكشەلىكپەن قابىلدايدى. بالانى بەينە ءبىر قۇتىعا سۋ قۇيىپ، تولتىرىپ قويعانداي قىلىپ قويۋ ماقسات ەمەس، كەرىسىنشە، 2 جاستان باستاپ 3 جاسقا دەيىنگى كەزەڭدە بالا ءوزىن تۇلعا رەتىندە سەزىنە باستاسا، وعان سول تۇلعا رەتىندە قارىم - قاتىناس جاساۋ ءلازىم. بۇل جاستا بالا مۋزىكانى تەك مەڭگەرىپ قانا قويماي، وعان دەگەن ەرەكشە سەزىمتالدىق تانىتادى. ەگەر بالانىڭ ەستىپ كورۋىنە، سەزىنۋىنە، بايقاپ كورۋى مەن ەمىن - ەركىن قوزعالۋىنا بارلىق جاعدايلار جاسالسا، ولار بارلىعىن تۇگەل دەرلىك مەڭگەرە الادى. ۇلكەندەرمەن قوسىلىپ اۋەننىڭ ىرعاعى مەن جەكە مانەرىن دۇرىس جەتكىزىپ، قوسىلىپ ايتادى، جەكە جانە توپتار - مەن ايتادى، ۇلكەندەردىڭ ىرعاقتى قيمىلدارىن ەستە ساقتاپ قايتالايدى. مۋزىكا تىڭداۋ، ءمۇعالىمنىڭ كورسەتكەنىن قايتالاۋ مەن ءتۇرلى ويىنشىقتاردى قاراستىرۋدا قىزىعۋشىلىعىن بىلدىرەدى.
ەرتە جاستاعى بالالاردىڭ ەستۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جۇمىس - تارى تومەندەگىدەي ىسكە اسادى. بالالاردى مۋزىكالىق شىعارمالاردىڭ ءتۇرلى سيپاتتاعى ءاندى، پولكا، مارش، ۆالس جانە ت. س. س. اۋەندى تىڭداۋعا ۇيرەتەمىن. مۋزىكالىق شىعارمالاردان العان اسەرلەرىن سيپاتىنا قاراي جەتكىزە بىلۋگە، كوڭىلدى مۋزىكالىق دىبىستارعا ىلەسىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك جاسايمىن. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ: دومبىرا مەن سىبىزعىنىڭ، داڭعىرا مەن سىرنايدىڭ قاراما - قارسى نەمەسە ارالاسقان دىبىستارىن ەستۋ ارقىلى اجىراتا بىلۋگە كومەكتەسەمىن. جوعارى دىبىستىلىقتى ەستۋدى دامىتۋدا بيىكتىگى (جوعارى، ورتاشا، تومەن)، ۇزاقتىعى (ۇزاق، قىس - قا)، كۇشى (شۋلى، تىنىش) ءارتۇرلى مۋزىكالىق دىبىستاردى ەستۋ جانە ديففەرەنسيالداۋ جۇمىستارىن ۇنەمى جۇرگىزىپ وتىرامىن. مىسالى: ايۋ قالاي جۇرەدى؟، دەپ بالالاردان سۇرايمىن. ءوزىم تومەنگى رەگيستردە ايۋدىڭ ءجۇرىسىن وينايمىن. ال بالالار بولسا جاي ىرعاقپەن الاقان سوعادى. ال قويان قالاي سەكىرەدى دەپ سۇرايمىن؟ ءوزىم جوعارعى رەگيستردە كوڭىلدى اۋەن وينايمىن. بالالار جىلدام ىرعاقپەن الاقاندارىن سوعادى. نەمەسە، بالالارعا ءجاي جاۋىپ تۇرعان جاڭبىردىڭ ىرعاعىن الاقانمەن سوعىپ كورسەتەمىن. سودان سوڭ قاتتى جاۋىپ تۇرعان جاڭبىردىڭ ىرعاعىن اياق توپىلداتۋ ارقىلى كورسەتەمىن. بالالار قايتالايدى. سونىمەن قاتار بارابان اسپابىن كورسەتىپ، بارابان ۇنىنە ءجاي قادامداپ جۇرگىزىپ، ال قوڭىراۋ ۇنىنە قوس اياقپەن سەكىرتەمىن.
مۋزىكامەن بىرگە نەگىزگى قوزعالىستاردى (ءجۇرۋ، جۇگىرۋ) ورىن - داۋعا ۇيرەتە وتىرىپ، بي قوزعالىستارى: شاپالاقتاۋ، قولدارىن قيمىلداتۋ، مارشپەن ءجۇرۋ، ورنىندا تۇرىپ اينالۋ جانە اياقپەن تارسىلداتۋدى اۋەنمەن ورىنداۋ قيمىلدارىن مەڭگەرتەمىن. كوركەم - ويىندىق بەينەلەرگە ءتان (قونجىق كەلەدى، كوجەك پەن شەگىرتكە سەكىرەدى، قۋىرشاق بيلەيدى، كوبەلەك پەن ينەلىك ۇشادى) قيمىلداردى اۋەنمەن بەرە ءبىلۋدى ۇيرەتەمىن.
سونىمەن قاتار 2 - 3 جاس ارالىعىنداعى بالالاردى ادەمى اۋەن - مەن، تەاتر ونەرىمەن، ادەبيەتپەن، حالىق اۋىز ادەبيەتىمەن تانىس - تىرۋ نەگىزگى ماقساتىم بولاتىن. ءبىرىنشى كىشىلەر توبىنىڭ بۇلدىرشىندەرىنىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىن دامىتۋدا مەن «بالاقان»، «توپ، توپ، بالاقان»، «قۋىرشاقتار»، «بالاقان دا الاقان»، «شار»، «كۇز كەلدى»، «سىلدىرماق»، «ويىنشىقتار» سياقتى بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي اندەردى ۇيرەتۋ بارىسىندا قيمىلدى ءىس - ارەكەتتى پايدالانامىن. مىسالى: «كۇز كەلدى» ءانىن قاراستىرايىق. بالالار زال ىشىندە شاشىراڭقى ورنالاسادى. ساز جەتەكشىسى مەن تاربيەشىلەر ءاننىڭ ءسوزىن ايتادى. بالالار ءاننىڭ وڭاي بۋىنىنا قوسىلىپ ءاندى قيمىلمەن بەرۋگە تىرىسادى.
قۇلاق سالىپ تىڭداڭدار
قوناققا بىزگە كۇز كەلدى.
كۇز كوڭىلسىز ءان سالىپ
كوزدىڭ جاسىن توگەدى.
ءاننىڭ ءبىرىنشى شۋماعىندا بالالار قولدارىن بەلىنە ۇستايدى.
تىرس - تىرس - تىرس....
قايىرماسىندا قولدارىمەن تامشى ۇستاعانداي بولىپ قولدارىن الما كەزەك العا سوزادى.
قولشاتىردى الايىق
جاڭبىردا قىدىرايىق.
بالالارعا كوڭىلدى
جاۋ جاڭبىر، جاۋ - جاۋ.
بالالاردىڭ ءبىر قولى بەلدە، ەكىنشى قولمەن قولشاتىر ۇستاعان بولىپ زال ءىشىن اينالا قىدىرىپ جۇرەدى.
ليا - ليا - ليا...
قايىرماسىندا بالالار ءبىر ورىندا تۇرىپ الاقان سوعادى.
نەمەسە، مىنا ءاندى قاراستىرايىق. «توپ، توپ بالاقان»
ءاننىڭ ءبىرىنشى شۋماعىندا بالالار قولدارىن بەلىنە ۇستاپ تەڭسەلىپ تۇرادى. ءاننىڭ جەڭىل بۋىنىنا قوسىلادى. قايىرماسىندا اياق توپىلداتادى، الاقان سوعادى. قولدارىن العا سوزادى. قولدارىن العا سوزىپ شاقىرعانداي بولادى.
ءبىز بالالار باقشاسىندا
بي بيلەپ ءان سالامىز.
تاربيەشى اپايلاردىڭ
ايتقان ءتىلىن الامىز.
توپ، توپ بالاقان،
شاپالاقتا الاقان.
باقشادا ءبىز بالاقانبىز
انامىزعا بالاپانبىز.
كەل، كەلىڭدەر بي بيلەيىك
اسەم ءاندى ۇيرەنەيىك.
بۇل جاستاعى بۇلدىرشىندەر ءاننىڭ وڭاي بۋىنىنا قوسىلىپ، ءان مازمۇنىن قيمىلمەن بەرەدى. مۋزىكالىق ءىس - ارەكەت بالانىڭ مۋزىكالىق تاربيەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى كەزەڭى بولىپ تابىلادى. ناتيجەسىندە، ءىس - ارەكەتتىڭ باسقا تۇرىمەن سالىستىرعاندا بالا ەڭ ۇلكەن مۋزىكالىق اسەرگە يە بولادى، مۋزىكانى قابىلداۋى مەن ويلاۋى داميدى.
You Might Also Like
