سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 17 ساعات بۇرىن)
اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدىك جۇپتار
اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدىك جۇپتار (قوعامدىق - گۋمانيتارلىق باعىت)

2016 - 2017 وقۋ جىلى
1. تاقىرىبى: اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدىك جۇپتار
مازمۇنى
كىرىسپە
1. اباي – قازاق ادەبيەتىندەگى ءىرى تۇلعا.
1. 1 قازاق ءتىل بىلىمىندەگى انتونيمدەر.
2. اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدىك جۇپتاردى توپتاستىرۋ جانە قولدانىلۋ ەرەكشەلىگى.
2. 1 ۇلى سىرشىل ليريك اقىن ولەڭدەرىندەگى انتونيمدەر ءمانى.
قورىتىندى
ادەبيەتتەر ءتىزىمى
وقۋشىلاردى عىلىمي جۇمىسقا باۋلۋداعى ماقساتىم - وقۋشىلاردى عىلىمي زەرتتەۋگە قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ، ىزدەنۋدىڭ ادىستەرىن ۇيرەتۋ ارقىلى كورەگەندىككە، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
كىرىسپە
تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى.
ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ بەلگىسى - مادەني مۇراعا يەك ارتۋ جاھاندانۋعا جاقىنداۋ مەن ۇلتتاردىڭ ءوزىن - ءوزى ساقتاۋى بولىپ تابىلادى. وسىناۋ وركەنيەتكە ۇمتىلىپ وتىرعان ۋاقىتتا ۇلتتىق ۇرانىمىز بەن رۋحىمىزعا اينالعان اباي ەسىمى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، بۇگىندە ماڭىزىن جويمايتىن ماڭگىلىك تاقىرىپقا اينالدى. ۇلىلار تۋرالى جيناپ زەرتتەۋ، ونى تانىتۋ كوپ ىزدەنىستى جانە جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەدى. اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدەردىڭ قولدانىلۋى شىعارماعا ەرەكشە ءمان بەرۋى جۇمىستىڭ وزەكتىلىگىن ايقىندايدى.
زەرتتەۋدىڭ نىسانى:
زەرتتەۋدىڭ نىسانىنا اباي ولەڭدەرىندەگى انتونيمدىك جۇپتار نەگىز بولىپ وتىر.
زەرتتەۋدىڭ ادىستەرى:
زەرتتەۋدە بايانداۋ، جيناقتاۋ، سارالاۋ، تالداۋ ادىستەرى باسشىلىققا الىندى.
زەرتتەۋدىڭ قۇرىلىمى:
جۇمىس كىرىسپەدەن، ەكى تاراۋدان، قورىتىندى جانە ادەبيەتتەر تىزىمىنەن تۇرادى.
جۇمىستىڭ ماقساتى مەن مىندەتى.
عىلىمي جۇمىستىڭ ماقساتى - سىرشىل ليريك، دانىشپان اقىن ولەڭدەرىندە انتونيمدىك جۇپتاردىڭ قولدانىلعانىن زەرتتەۋ.

1. اباي - قازاق ادەبيەتىندەگى ءىرى تۇلعا. سان عاسىرلىق پوەزياعا باي قازاق ادەبيەتىندە اقىننىڭ الار ورنى ەرەكشە.
اباي – قازاقتىڭ جاڭا رەاليستىك جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالعان اقىن. ول - كەرەمەت سۋرەتكەر اقىن جانە سىرشىل ليريكانىڭ سيرەك كەزدەسەتىن شەبەرى.
اقىن پوەزياسى ءوزى ءومىر سۇرگەن تاريحي كەزەڭدى تۇتاستاي جان - جاقتى بەينەلەگەن. ول سول كەزدەگى قوعام ومىرىندەگى مورالدىق پروبلەمالاردىڭ، ادامنىڭ جاقسى جانە جامان قاسيەتتەرىن، مىنەز - قۇلىقتارىن سىناي كەلە، سول زاماننىڭ ءتىپتى بۇگىنگى زاماننىڭ دا ءومىر شىندىعىن تانىپ - بىلۋگە ۇلكەن سەبەبىن تيگىزەدى.
ۇلى اقىن ولەڭدەرى تەرەڭ ءماندى جانە مازمۇندى. بۇعان سەبەپ اقىننىڭ اسا شەبەرلىگى.

1. 1 قازاق ءتىل بىلىمىندە انتونيمدەردىڭ قىزمەتى وتە كۇشتى. قاراما - قارسى قۇبىلىستاردى سالىستىرۋدا، ولاردى ءبىر - بىرىمەن قاتار قويىپ شەندەستىرۋدە جانە وسى ءتاسىل ارقىلى ايتىلاتىن ويدى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ تۇسىندىرۋدە انتونيمدەر ايرىقشا قىزمەت اتقارادى. قازاق تىلىندە انتونيمدەردىڭ قالىپتاسۋ، دامۋ تاريحىنا بايلانىستى ءسوز بولعان ەڭبەكتەردىڭ ىشىندە ەرەكشە اتاپ وتەتىن ەڭبەك – ج. ءمۋسيننىڭ «قازاق ءتىلىنىڭ انتونيمدەر سوزدىگى» اتتى ەڭبەگى. قازاق تىلىندەگى انتونيمدەردى توپتاستىرۋ قاراما - قارسىلىعىن بىلدىرەتىن جۇپتار دەپ توپتاپ، ناقتىلى تىلدىك دەرەكتەر بويىنشا تالداپ، تىڭ پىكىرلەر ايتادى.
تىلدەگى ماعىنالارى ءبىر – بىرىنە قاراما – قارسى بولىپ كەلەتىن سوزدەر انتونيمدەر دەپ اتالادى.
مىسالى: جاقسى - جامان، ەسكى - جاڭا، بار - جوق.
سوزدەردىڭ بارلىعىنا بىردەي انتونيم ءسوز تابىلا بەرمەيدى. انتونيم بولاتىن سوزدەر كوبىنە ساپالىق بەلگىنى بىلدىرەتىن سىن ەسىمدەر مەن قيمىل ارەكەتتەردى انىقتايتىن ەتىستىكتەردەن بولادى.
انتونيمدەس سوزدەر ءبىر ءسوز تابىنا قاتىستى. مىسالى: وتىرىك - شىن (زات ەسىم)، جوعارى - تومەن (ۇستەۋ)، اق - قارا (سىن ەسىم).
انتونيم جۇرناق ارقىلى نەمەسە ءسوز تىركەسى ارقىلى جاسالعان بولىمدى - بولىمسىزدىق ماعىنانى تەڭەستىرۋگە بولمايدى. ول ەمەس ءسوزىنىڭ تىركەسۋى ارقىلى جاسالۋى مۇمكىن. ولاردى بىلايشا سالىستىرىپ كورسەتۋگە بولادى.
انتونيمدەر: جاقسى - جامان نەمەسە جاقسى - جاقسى ەمەس، ال - بەر نەمەسە ال - الما، سۋلى - قۇرعاق نەمەسە سۋلى - سۋسىز، كوڭىلدى - قاپالى نەمەسە كوڭىلدى - كوڭىلسىز.
انتونيمدەر - ويدى اسەرلى، بەينەلى، ياعني وبرازدى تۇردە جەتكىزۋدىڭ وڭتايلى قۇرالى. ماسەلەن، عاسىرلار بويى اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان ماقال - ماتەلدەردىڭ، جۇمباقتاردىڭ قۇرامىندا انتونيم سوزدەر جارىسا قولدانىلادى. بۇل ويدى تىڭداۋشىعا اسەرلى ەتىپ جەتكىزۋدە ءانتونيمدى قولدانۋ ۇتىمدى ءتاسىل ەكەندىگىن تانىتادى. مىسالى: قورقاقتى كوپ قۋساڭ، باتىر بولادى (قورقاق - باتىر).
تىلدە ءبىر - بىرىمەن جۇپتاسىپ، ۇنەمى قانداي ماندە قولدانىلسا دا، انتونيمدەس جۇپ قۇرايتىن سوزدەر بولادى. مىسالى: دۇرىس - بۇرىس، ۇلكەن - كىشى، پايدا - زيان، ت. ب.
ءتۇبىر كۇيىندە كەزدەسەتىندەر: اۋىر - جەڭىل، كەڭ - تار، ىستىق - سۋىق، ۇلكەن - كىشى.
2. شەبەرلىگىمەن تاقىرىپتىڭ كوركىن اشا بىلگەن اقىن ولەڭدەرىنەن انتونيمدەر ءجيى كەزدەسەدى. انتونيم سوزدەر ولەڭگە تەرەڭ ماعىنا، وزىنشە ءبىر سىر - سيپات بەرەدى.
دانا اقىننىڭ «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» ولەڭىنە نازار اۋدارساق:

جاماندىق كورسەڭ ءنافراتىلى
ەگەر ءتۇزۋ كورىنسە،
ويلاپ - ويلاپ، قۇلاققا ءىل.
سۋىتىپ كوڭىل تىيساڭىز.
اقىماق كوپ، اقىلدى از،

جاقسىلىق كورسەڭ ءعيبراتىلى

دەمە كوپتىڭ ءسوزى بۇل.
ونى ويعا جيساڭىز.
سىزگە عىلىم كىم بەرەر،
ەگەر قيسىق كورىنسە،
جانباي جاتىپ سونسەڭىز؟
مەيلىڭ تاستا، مەيلىڭ كۇل

مۇندا جاماندىق، جاقسىلىق انتونيمدەرى تۋىندى سىن ەسىمدەر – دىق، - لىق جۇرناقتارى ارقىلى جاسالعان، ال قيسىق - ءتۇزۋ، اقىماق - اقىلدى، كوپ - از نەگىزگى، دارا سىن ەسىمدەر، جان - ءسون ەتىستىكتەرى ارقىلى اقىن نەدەن جيىركەنىپ، نەدەن ۇلگى الۋ كەرەكتىگىنە باعىت - باعدار بەرگەن، بىلىمگە شاقىرىپ، ناداندىقتىڭ ارتتا قالۋ كەساپاتىن ايىپتاعان.
"ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر" دەگەن ولەڭىندە:

... ىنساپسىزعا نە كەرەك
ءىستىڭ اق پەن قاراسى...
از بىلگەنىن كوپسىنسە،
كوپ قازاققا ەپسىنسە
كىمگە تيەر پاناسى
يا ءتىلماش، يا ادۆوكات
بولسام دەگەن بارىندە وي،
كوڭىلىندە جوق ساناسى.
اقىلى كىمنىڭ بار بولسا،
دەمەس مۇنى ءتىلى اششى.

ولەڭدەگى اق پەن قارا ءانتونيمى تۇلعاسىنا قاراي نەگىزگى، قۇرامىنا قاراي دارا، ماعىناسىنا قاراي ساپالىق سىن ەسىم. از - كوپ؟.. جوق - بار زات ەسىم مەن جوق ءسوزىنىڭ تىركەسۋى جانە سۇراۋ ەسىمدىگى مەن بار ءسوزىنىڭ تىركەسۋ ارقىلى جاسالعان. اقىن پاتشالىق ەل بيلەۋ جۇيەسىنە، وقىتۋ تارتىبىنە سىن ايتادى. وزىق مادەنيەت پەن عىلىمدى، ءبىلىمدى يگەرگەن جاڭا ادامنىڭ بەينەسىن اقىن كەيىن ءوز ۇلى ءابدىراحمانعا ارنالعان ولەڭدەرىندە كورسەتتى.

اقىن تابيعات ليريكاسىن جىرلاۋدا شەبەرلىگىن تانىتىپ، اسا ۇلكەن ليريكالىق سەزىمدى تەربەيدى. ولەڭ مازمۇنى كوڭىلگە تەرەڭ وي، نازىك سەزىم ۇيالاتقانداي انىق تا سۇلۋ ەلەس بەرەدى.

"ماياكوۆسكيي اتىنداعى نەگىزگى مەكتەبى"
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەنىڭ
9 - سىنىپ وقۋشىسى قۇرماشيەۆا ارۋجان
عىلىمي جەتەكشى: سارجانوۆا گۋلجاننات تۋسۋپبەكوۆنا
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما