اباي قۇنانبايەۆ
قازاق ادەبيەتى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) اباي شىعارمالارىن تالداي وتىرىپ، بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ جانە شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى ابايدى جان - جاقتى تانىتۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ جانە تۋعان جەردىڭ تاريحى مەن ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ۇعىندىرۋ؛
ب) مانەرلى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بۋكلەت، شريفتوگراممالار، كىتاپتار، ويىندار جانە ولەڭ جازىلعان پلاكاتتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، پروبلەمالىق، سايىس ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى سايىس ساباعىنا ازىرلەۋ
2. وتىلگەن ماتەريالداردى جيناقتاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
اباي قازاق پوەزياسىنىڭ ءوسىپ، گۇلدەنىپ، جاڭا ساپاعا جەتۋىنە وراسان زور ەڭبەك ەتتى. اقىن جاس ۇرپاققا تەرەڭ ويعا تولى، الۋان ولەڭدەر ۇلگىسىن قالدىردى. اباي مۇرالارى – ادامگەرشىلىكتىڭ، يماندىلىقتىڭ، بيىك پاراساتتىلىقتىڭ اسىل قازىناسى. وسىعان وراي اباي شىعارماشىلىعىن جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ ماقساتىنداعى سايىس ساباعىن باستايىق.
توپ مۇشەلەرى يبراھيم، اباي، تەلعارا دەگەن اتپەن ءۇش توپقا ءبولىنىپ، وزدەرى شىعارعان ولەڭدەرمەن قورعايدى.
العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ ماقساتىندا سۇراقتار «ءار كومانداعا 7 سۇراقتان قويىلادى، سۇراققا ويلانباستان جاۋاپ بەرۋ كەرەك).
يبراھيم توبىنا:
1. ابايدىڭ مۇراجايى قاي جەردە؟ (جيدەبايدا)
2. ابايدىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى قاي جىلى، قاي جەردە باسىلىپ شىقتى؟ (1909ج. پەتەربۋرگ)
3. ابايدىڭ قوڭىراۋلى بالۋان اتانعان اتاسى. (ىرعىزباي)
4. اباي ەڭ العاش ءدارىس العان تاتار مولداسى.(عابيتحان)
5. ابايدىڭ جەتى اتاسىن اتاڭىز. (قۇنانباي - وسكەنباي – ىرعىزباي – ايدوس – تومان – توبىقتى – ارعىن)
6. ابايدىڭ ءۇش پوەماسى. «ماسعۇت»، «ەسكەندىر»، «ءازىم اڭگىمەسى».
7. ابايدىڭ اتاقتى ەرتەكشىسى. (بايماعانبەت)
اباي توبىنا:
1. ابايدىڭ ەڭ مومىن، جۋاس اتاسى (ايدوس)
2. ابايدىڭ رۋى. (توبىقتى)
3. ابايدىڭ نەشە كۇيى بار؟ ( «ماي ءتۇنى»، «جەلدىرمە»، «تورجورعا»)
4. ابايدىڭ اتاقتى ءانشىسى.(الماعانبەت)
5. «مەدعات - قاسىم» پوەماسىن ابايدىڭ قاي بالاسى جازعان؟ (ماعاۋيا)
6. تابيعات لمرمكاسىنىڭ ىشىندەگى ەڭ العاشقى جازىلعان ولەڭى.(«جاز»، 1886 ج.)
7. قۇنانباي قايدا مەشىت سالدىردى؟ (قارقارالى)
تەلعارا توبىنا:
1. ابايدىڭ تالانتتى سكريپكاشىسى كىم بولعان؟ (مۇقا)
2. ابايدىڭ «قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر - ەكى اي» اتتى ولەڭى كىمگە ارنالعان؟ (تاكەجاننىڭ ايەلى قاراجانعا)
3. ابايدىڭ العاشقى ولەڭدەرى كىمنىڭ اتىنان شىقتى؟ (كوكباي)
4. ابايدىڭ «ەي سورلى زامان، مەنەن اياعان قاي قاستىعىڭ قالدى... مەن ىشپەگەن ۋ بار ما!...» دەگەن تاريحي ءسوزى قانداي وقيعاعا بايلانىستى ايتىلعان؟ (ماعاۋيانىڭ ءولىمى)
5. اباي ەل بيلەۋ ىسىنە نەشە جاسىنان باستاپ ارالاستى؟ (13 جاسىنان)
6. ابايدىڭ بالاسى ءابدىراحماننىڭ قايتىس بولعان جىلى. (1895 ج.)
7. ابايدىڭ ورىس دوسى. (ميحاەليس)
شريفتوگراممالارمەن جۇمىس.
1. «شاحمات اتىنىڭ جۇرىسىمەن»
بەرىلگەن تور كوزدەردى شاحمات اتىنىڭ ءجۇرىسى بويىنشا اسىپ ءوتۋ كەرەك. ءبىر باسقان تور كوزدى قايتالاۋعا بولمايدى. دۇرىس شەشكەندە اباي ولەڭدەرىنىڭ اتىن وقۋعا بولادى. («قانسوناردا»، «جازعىتۇرىم»، «ءدۇتبايعا»، «سەگىز اياق»، «ءماز بولادى بولىسىڭ»، «قىس»).
2. «بەلگىلى ءبىر جۇيەمەن»
.........................
رومبيك ىشىندەگى شەڭبەرلەردەگى ارىپتەردى بەلگىلى ءبىر جۇيەمەن قۇراستىرعاندا، «اباي ءافوريزمىنىڭ» اۆتورىنىڭ اتى - ءجونى شىعادى. (قۇلمات ومىرالييەۆ).
اسىل سوزدەردىڭ جالعاسىن تاپ.
جۇمىسى جوقتىق
تاماعى توقتىق
------------------------------- (ازدىرار ادام بالاسىن)
ءۇش - اق نارسە ادامنىڭ قاسيەتى
------------------------------ (ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك)
عىلىمدى ىزدەپ،
دۇنيەنى كوزدەپ
------------------------------- (ەكى جاققا ءۇڭىلدىم)
قايراتسىز اشۋ – تۇل
تۇرلاۋسىز عاشىق – تۇل
----------------------------------- (شاكىرتسىز عالىم - تۇل)
اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز – اقىل زەرەك
--------------------------------------- (جىلاتقان تۇلا بويدى ىستىق جۇرەك)
دوسى جوقپەن سىرلاس
--------------------------------------- (دوسى كوپپەن سىيلاس)
ءومىردىڭ الدى – ىستىق، ارتى – سۋىق،
--------------------------------------- (الدا – ويىن، ارتقى جاعى مۇڭعا جۋىق)
اقىلمەن ويلاپ بىلگەن ءسوز
بويىڭا جۇقپاي سىرعانار.
(ىنتالى جۇرەك سەزگەن ءسوز ------------------------ ءبىر تامىردى قۋالار)
شىعارماشىلىق جۇمىس
1. ابايدىڭ اتىن باسقاشا وزگەرت.
ا) «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
ءا) «عىلىم تاپپاي ماقتانبا»
ب) «ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى».
2. اباي ولەڭدەرىنىڭ جالعاسىن تاپ. (ويدان ءوزى شىعارۋ كەرەك)
-------------------------- پايدا ويلاما، ار ويلا،
-------------------------- تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە.
ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، --------------------------
ۇيرەتۋدەن بالاعا. --------------------------
ساباقتى قورىتۋ.
بىلىمدەرىن باعالاۋ. باعالاۋ پاراعى ارقىلى
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. شىعارما «جاس ۇرپاق ءۇشىن اباي مۇراسىنىڭ ونەگەلىك تاربيەسى»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) اباي شىعارمالارىن تالداي وتىرىپ، بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ جانە شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى ابايدى جان - جاقتى تانىتۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ جانە تۋعان جەردىڭ تاريحى مەن ءتىلىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ۇعىندىرۋ؛
ب) مانەرلى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: بۋكلەت، شريفتوگراممالار، كىتاپتار، ويىندار جانە ولەڭ جازىلعان پلاكاتتار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، پروبلەمالىق، سايىس ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردى سايىس ساباعىنا ازىرلەۋ
2. وتىلگەن ماتەريالداردى جيناقتاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
اباي قازاق پوەزياسىنىڭ ءوسىپ، گۇلدەنىپ، جاڭا ساپاعا جەتۋىنە وراسان زور ەڭبەك ەتتى. اقىن جاس ۇرپاققا تەرەڭ ويعا تولى، الۋان ولەڭدەر ۇلگىسىن قالدىردى. اباي مۇرالارى – ادامگەرشىلىكتىڭ، يماندىلىقتىڭ، بيىك پاراساتتىلىقتىڭ اسىل قازىناسى. وسىعان وراي اباي شىعارماشىلىعىن جيناقتاۋ، جۇيەلەۋ ماقساتىنداعى سايىس ساباعىن باستايىق.
توپ مۇشەلەرى يبراھيم، اباي، تەلعارا دەگەن اتپەن ءۇش توپقا ءبولىنىپ، وزدەرى شىعارعان ولەڭدەرمەن قورعايدى.
العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ ماقساتىندا سۇراقتار «ءار كومانداعا 7 سۇراقتان قويىلادى، سۇراققا ويلانباستان جاۋاپ بەرۋ كەرەك).
يبراھيم توبىنا:
1. ابايدىڭ مۇراجايى قاي جەردە؟ (جيدەبايدا)
2. ابايدىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى قاي جىلى، قاي جەردە باسىلىپ شىقتى؟ (1909ج. پەتەربۋرگ)
3. ابايدىڭ قوڭىراۋلى بالۋان اتانعان اتاسى. (ىرعىزباي)
4. اباي ەڭ العاش ءدارىس العان تاتار مولداسى.(عابيتحان)
5. ابايدىڭ جەتى اتاسىن اتاڭىز. (قۇنانباي - وسكەنباي – ىرعىزباي – ايدوس – تومان – توبىقتى – ارعىن)
6. ابايدىڭ ءۇش پوەماسى. «ماسعۇت»، «ەسكەندىر»، «ءازىم اڭگىمەسى».
7. ابايدىڭ اتاقتى ەرتەكشىسى. (بايماعانبەت)
اباي توبىنا:
1. ابايدىڭ ەڭ مومىن، جۋاس اتاسى (ايدوس)
2. ابايدىڭ رۋى. (توبىقتى)
3. ابايدىڭ نەشە كۇيى بار؟ ( «ماي ءتۇنى»، «جەلدىرمە»، «تورجورعا»)
4. ابايدىڭ اتاقتى ءانشىسى.(الماعانبەت)
5. «مەدعات - قاسىم» پوەماسىن ابايدىڭ قاي بالاسى جازعان؟ (ماعاۋيا)
6. تابيعات لمرمكاسىنىڭ ىشىندەگى ەڭ العاشقى جازىلعان ولەڭى.(«جاز»، 1886 ج.)
7. قۇنانباي قايدا مەشىت سالدىردى؟ (قارقارالى)
تەلعارا توبىنا:
1. ابايدىڭ تالانتتى سكريپكاشىسى كىم بولعان؟ (مۇقا)
2. ابايدىڭ «قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر - ەكى اي» اتتى ولەڭى كىمگە ارنالعان؟ (تاكەجاننىڭ ايەلى قاراجانعا)
3. ابايدىڭ العاشقى ولەڭدەرى كىمنىڭ اتىنان شىقتى؟ (كوكباي)
4. ابايدىڭ «ەي سورلى زامان، مەنەن اياعان قاي قاستىعىڭ قالدى... مەن ىشپەگەن ۋ بار ما!...» دەگەن تاريحي ءسوزى قانداي وقيعاعا بايلانىستى ايتىلعان؟ (ماعاۋيانىڭ ءولىمى)
5. اباي ەل بيلەۋ ىسىنە نەشە جاسىنان باستاپ ارالاستى؟ (13 جاسىنان)
6. ابايدىڭ بالاسى ءابدىراحماننىڭ قايتىس بولعان جىلى. (1895 ج.)
7. ابايدىڭ ورىس دوسى. (ميحاەليس)
شريفتوگراممالارمەن جۇمىس.
1. «شاحمات اتىنىڭ جۇرىسىمەن»
بەرىلگەن تور كوزدەردى شاحمات اتىنىڭ ءجۇرىسى بويىنشا اسىپ ءوتۋ كەرەك. ءبىر باسقان تور كوزدى قايتالاۋعا بولمايدى. دۇرىس شەشكەندە اباي ولەڭدەرىنىڭ اتىن وقۋعا بولادى. («قانسوناردا»، «جازعىتۇرىم»، «ءدۇتبايعا»، «سەگىز اياق»، «ءماز بولادى بولىسىڭ»، «قىس»).
2. «بەلگىلى ءبىر جۇيەمەن»
.........................
رومبيك ىشىندەگى شەڭبەرلەردەگى ارىپتەردى بەلگىلى ءبىر جۇيەمەن قۇراستىرعاندا، «اباي ءافوريزمىنىڭ» اۆتورىنىڭ اتى - ءجونى شىعادى. (قۇلمات ومىرالييەۆ).
اسىل سوزدەردىڭ جالعاسىن تاپ.
جۇمىسى جوقتىق
تاماعى توقتىق
------------------------------- (ازدىرار ادام بالاسىن)
ءۇش - اق نارسە ادامنىڭ قاسيەتى
------------------------------ (ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك)
عىلىمدى ىزدەپ،
دۇنيەنى كوزدەپ
------------------------------- (ەكى جاققا ءۇڭىلدىم)
قايراتسىز اشۋ – تۇل
تۇرلاۋسىز عاشىق – تۇل
----------------------------------- (شاكىرتسىز عالىم - تۇل)
اۋەلدە ءبىر سۋىق مۇز – اقىل زەرەك
--------------------------------------- (جىلاتقان تۇلا بويدى ىستىق جۇرەك)
دوسى جوقپەن سىرلاس
--------------------------------------- (دوسى كوپپەن سىيلاس)
ءومىردىڭ الدى – ىستىق، ارتى – سۋىق،
--------------------------------------- (الدا – ويىن، ارتقى جاعى مۇڭعا جۋىق)
اقىلمەن ويلاپ بىلگەن ءسوز
بويىڭا جۇقپاي سىرعانار.
(ىنتالى جۇرەك سەزگەن ءسوز ------------------------ ءبىر تامىردى قۋالار)
شىعارماشىلىق جۇمىس
1. ابايدىڭ اتىن باسقاشا وزگەرت.
ا) «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
ءا) «عىلىم تاپپاي ماقتانبا»
ب) «ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى».
2. اباي ولەڭدەرىنىڭ جالعاسىن تاپ. (ويدان ءوزى شىعارۋ كەرەك)
-------------------------- پايدا ويلاما، ار ويلا،
-------------------------- تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە.
ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، --------------------------
ۇيرەتۋدەن بالاعا. --------------------------
ساباقتى قورىتۋ.
بىلىمدەرىن باعالاۋ. باعالاۋ پاراعى ارقىلى
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. شىعارما «جاس ۇرپاق ءۇشىن اباي مۇراسىنىڭ ونەگەلىك تاربيەسى»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەردىبەك سوقپاقبايەۆ «مەنىڭ اتىم – قوجا» (پرەزەنتاسياسىمەن)
