ءابىش كەكىلباي ۇلى
ءابىش كەكىلباي ۇلى 1939 جىلى 6 جەلتوقسان كۇنى ماڭعىستاۋ وبلىسى، ماڭعىستاۋ اۋدانى (بۇرىڭعى گۋريەۆ وبلىسى)، وڭدى اۋىلىنىڭ مىرزايىر دەگەن جەرىندە تۋعان. ارعى اتاسى جاڭاي ۇلى قوجانازار قازاقتار كوشىن ماڭعىستاۋعا باستاپ كەلگەن توپتان. بەلگىلى بىلىكتى، بەدەلدى، داۋلەتتى ادام. اتا شاڭىراعىن ۇستاپ قالعان ۇرپاعى جامانقۇل نەمەرەسى كەكىلبايدى ۇيلەندىرگەن سوڭ، 1924 جىلى وڭدىدا قايتىس بولعان.
1928 - 31 جىلدارى اسىرا سىلتەۋ، تاركىلەۋ كەزىندە كەكىلباي اتا مەكەننەن باز كەشىپ تۇركمەنستاننىڭ كراسنوۆودسك پورتىندا جۇكشى، بەكداش حيميا كاسىپورنىندا ءبىراز جىل جۇمىسشى بولىپ ىستەپ، ەلگە 1937 جىلى باكۋ مەن ماكاچكالا ارقىلى ورالعان سوڭ وڭدىداعى كولحوزدا كولحوزشى، تاۋشىق كەنىشىندە شاحتەر بولدى. 1942 جىلى سوعىسقا الىنىپ، مايداندا 3 رەت جارالانىپ، ستالينگراد ماڭىندا قايتىس بولادى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ اناسى ايساۋلە جۇماباي قىزى داۋلەتتى، ەل ىشىندە اتى شىققان ءبيدىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپ، تاربيەلەنگەن. 1936 جىلى اۋەلى وڭدىدا كولحوزشى، تاۋشىقتا 1942 - 45 جىلدار ارالىعىندا ستاحانوۆشى شاحتەر، 1945 - 62 جىلدارى «ەكپىندى» كولحوزىندا جۇمىس ىستەدى. ءابىش كەكىلباي ۇلى 1947 جىلى تاۋشىقتاعى مەكتەپتىڭ 1 سىنىبىنا بارىپ، 1948 - 1954 جىلدارى وڭدى ورتالاۋ، ال 1956 - 57 جىلدارى ءۇشتاعانداعى ورتا مەكتەپتە وقيدى.
ادەبيەتكە قۇمارلىعى مەكتەپ قابىرعاسىندا باستالادى. 1957 جىلى 5 مامىر «لەنينشىل جاستىڭ» بەلسەندى اۋىلدىق ءتىلشىسى رەتىندە قازاقستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالادى.
1957 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە تۇسەدى. ۋنيۆەرسيتەتتە ادەبيەت بىرلەستىگىن باسقارىپ، جاس تالاپتار شوعىرىن جارىققا شىعارادى. سوڭعى كۋرستا وقىپ ءجۇرىپ، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە قىزمەت اتقارادى. مۇندا ول سىنشىلىق قابىلەتىمەن كوزگە تۇسەدى. «قازاق ادەبيەتىنەن» كەيىن 1962 - 65 جىلدار ارالىعىندا «لەنينشىل جاس» گازەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەدى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى «التىن شۋاق» 1962 جىلى، «ءبىر شوكىم بۇلت» 1965 جىلى جارىق كوردى.
اۋىل ومىرىنەن جازىلعان پوۆەست، اڭگىمەلەر جيناعى «دالا باللادالارى» - ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ كەڭ تىنىستى ەپيك، سۋرەتكەرلىك بولاشاعىن تانىتادى. 1974 جىلى «داۋىرمەن بەتپە-بەت» سىن ماقالالار جيناعى، «ءبىر ۋىس توپىراق»،
1979 جىلى «تىراۋ، تىراۋ تىرنالار»، ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ وتكەنى، بۇگىنى، بولاشاعى تۋرالى «ۇيقىداعى ارۋدىڭ ويانۋى» تاريحي تانىمدىق بايان، 1982 جىلى «شىڭىراۋ» پوۆەستەر جيناعى، 1992 - 93 جىلدارى تاڭدامالى ەكى تومدىق، 1995 جىلى «زامانمەن سۇحبات» 1998 جىلى «ازاتتىقتىڭ اق تاڭى»، پۋبليسيستيكالىق ماقالالارى، تولعامدارى، 1999 جىلى 12 تومدىق شىعارمالار جيناعى جارىققا شىقتى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ «ۇركەر» (1981)، «ەلەڭ - الاڭ» (1984) روماندارى قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلكەن تابىسى رەتىندە باعالانىپ، قازاق سسر مەملەكەتتىك سىيلىعىن الدى.
2001 جىلى شىققان «تالايعى تاراز»، 2002 جىلى شىققان «شاندوز» تاريحي تاقىرىپتى عىلىمي دايەكپەن، دەرەكپەن تۇسىنىكتى ۇعىمدى ەتىپ جەتكىزۋدىڭ جاڭا باعىت - باعدارىن بەلگىلەپ بەردى.
2009 جىلى «سىر دەستە» دەپ اتالاتىن اۆتوردىڭ كوپ جىلدىق وي - تولعاۋلارى، ەسسە، ەستەلىك، سويلەگەن سوزدەرىنىڭ 5 تومدىق جيناعى جارىققا شىقتى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى تمد حالىقتارى مەن شەتەل تىلدەرىنە اۋدارىلعان. ول قازسسر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ 1986، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ بەيبىتشىلىك جانە رۋحاني كەلىسىم سىيلىعىنىڭ 1995، «وتان» وردەنىمەن 1999، تۇركى ەلدەرى قاۋىمداستىعىنىڭ شەشىمىمەن «تۇركى دۇنيەسىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن سىيلىعىن» الادى. 2003 جىلى «قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
1928 - 31 جىلدارى اسىرا سىلتەۋ، تاركىلەۋ كەزىندە كەكىلباي اتا مەكەننەن باز كەشىپ تۇركمەنستاننىڭ كراسنوۆودسك پورتىندا جۇكشى، بەكداش حيميا كاسىپورنىندا ءبىراز جىل جۇمىسشى بولىپ ىستەپ، ەلگە 1937 جىلى باكۋ مەن ماكاچكالا ارقىلى ورالعان سوڭ وڭدىداعى كولحوزدا كولحوزشى، تاۋشىق كەنىشىندە شاحتەر بولدى. 1942 جىلى سوعىسقا الىنىپ، مايداندا 3 رەت جارالانىپ، ستالينگراد ماڭىندا قايتىس بولادى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ اناسى ايساۋلە جۇماباي قىزى داۋلەتتى، ەل ىشىندە اتى شىققان ءبيدىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپ، تاربيەلەنگەن. 1936 جىلى اۋەلى وڭدىدا كولحوزشى، تاۋشىقتا 1942 - 45 جىلدار ارالىعىندا ستاحانوۆشى شاحتەر، 1945 - 62 جىلدارى «ەكپىندى» كولحوزىندا جۇمىس ىستەدى. ءابىش كەكىلباي ۇلى 1947 جىلى تاۋشىقتاعى مەكتەپتىڭ 1 سىنىبىنا بارىپ، 1948 - 1954 جىلدارى وڭدى ورتالاۋ، ال 1956 - 57 جىلدارى ءۇشتاعانداعى ورتا مەكتەپتە وقيدى.
ادەبيەتكە قۇمارلىعى مەكتەپ قابىرعاسىندا باستالادى. 1957 جىلى 5 مامىر «لەنينشىل جاستىڭ» بەلسەندى اۋىلدىق ءتىلشىسى رەتىندە قازاقستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ماقتاۋ قاعازىمەن ماراپاتتالادى.
1957 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە تۇسەدى. ۋنيۆەرسيتەتتە ادەبيەت بىرلەستىگىن باسقارىپ، جاس تالاپتار شوعىرىن جارىققا شىعارادى. سوڭعى كۋرستا وقىپ ءجۇرىپ، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە قىزمەت اتقارادى. مۇندا ول سىنشىلىق قابىلەتىمەن كوزگە تۇسەدى. «قازاق ادەبيەتىنەن» كەيىن 1962 - 65 جىلدار ارالىعىندا «لەنينشىل جاس» گازەتىندە ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەدى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ العاشقى ولەڭدەر جيناعى «التىن شۋاق» 1962 جىلى، «ءبىر شوكىم بۇلت» 1965 جىلى جارىق كوردى.
اۋىل ومىرىنەن جازىلعان پوۆەست، اڭگىمەلەر جيناعى «دالا باللادالارى» - ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ كەڭ تىنىستى ەپيك، سۋرەتكەرلىك بولاشاعىن تانىتادى. 1974 جىلى «داۋىرمەن بەتپە-بەت» سىن ماقالالار جيناعى، «ءبىر ۋىس توپىراق»،
1979 جىلى «تىراۋ، تىراۋ تىرنالار»، ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ وتكەنى، بۇگىنى، بولاشاعى تۋرالى «ۇيقىداعى ارۋدىڭ ويانۋى» تاريحي تانىمدىق بايان، 1982 جىلى «شىڭىراۋ» پوۆەستەر جيناعى، 1992 - 93 جىلدارى تاڭدامالى ەكى تومدىق، 1995 جىلى «زامانمەن سۇحبات» 1998 جىلى «ازاتتىقتىڭ اق تاڭى»، پۋبليسيستيكالىق ماقالالارى، تولعامدارى، 1999 جىلى 12 تومدىق شىعارمالار جيناعى جارىققا شىقتى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ «ۇركەر» (1981)، «ەلەڭ - الاڭ» (1984) روماندارى قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلكەن تابىسى رەتىندە باعالانىپ، قازاق سسر مەملەكەتتىك سىيلىعىن الدى.
2001 جىلى شىققان «تالايعى تاراز»، 2002 جىلى شىققان «شاندوز» تاريحي تاقىرىپتى عىلىمي دايەكپەن، دەرەكپەن تۇسىنىكتى ۇعىمدى ەتىپ جەتكىزۋدىڭ جاڭا باعىت - باعدارىن بەلگىلەپ بەردى.
2009 جىلى «سىر دەستە» دەپ اتالاتىن اۆتوردىڭ كوپ جىلدىق وي - تولعاۋلارى، ەسسە، ەستەلىك، سويلەگەن سوزدەرىنىڭ 5 تومدىق جيناعى جارىققا شىقتى.
ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ كوپتەگەن شىعارمالارى تمد حالىقتارى مەن شەتەل تىلدەرىنە اۋدارىلعان. ول قازسسر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ 1986، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ بەيبىتشىلىك جانە رۋحاني كەلىسىم سىيلىعىنىڭ 1995، «وتان» وردەنىمەن 1999، تۇركى ەلدەرى قاۋىمداستىعىنىڭ شەشىمىمەن «تۇركى دۇنيەسىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن سىيلىعىن» الادى. 2003 جىلى «قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
You Might Also Like
-
وقىتۋ مەن وقۋ ۇدەرىسىندە سىندارلى وقىتۋ تەورياسىنىڭ تيىمدىلىگى
